هفت کودک اهل روستای “نشکاش” شهرستان مریوان که روز جمعه، ۲۶ مهرماه سال گذشته مشغول بازی در نزدیکی یک پایگاه نظامی متروکه بودند، هرگز فکر نمی‌کردند زخمی جنگی شوند که سال‌هاست تمام شده است. انفجار یک مین در محل بازی این کودکان، آنها را دچار نقص عضو و جراحات فراوانی کرد؛ زخم‌هایی که هنوز بعد از گذشت یک سال التیام پیدا نکرده است. حسین احمدی‌نیاز، حقوقدانی که وکالت خانواده‌های این کودکان را به عهده دارد در گفت‌وگو با “روز” از رنج این کودکان آسیب دیده می‌گوید؛ از “گشین” که ۱۱ ساله است و در اثر این حادثه پای راستش را از دست داده. از “آلا” ۶ ساله که حالا کلاس اول است و چشم راستش در اثر ضربه شدید در معرض نابینایی قرار دارد و همچنین از “خبات” که ۱۰ ساله است و یکی از چشمانش نیاز به جراحی دارد اما خانواده‌اش توانایی تامین مخارج عمل را ندارند.
احمدی‌نیاز همچنین از “بهنوش” ۹ ساله، “زانا” ۱۳ ساله، “سینا” ۵ ساله، “متین” ۷ ساله می‌گوید که از ناحیه هر دو پا، دستان، شکم، صورت و گردن دچار آسیب شده‌اند و به گفته خانواده‌هایشان، هنوز در بدن برخی از آنها ترکش باقی مانده است. وکیل این کودکان عنوان می‌کند که با وجود گذشت یک سال، دولت، فرمانداری و مسئولان محلی به وظایف خود عمل نکرده و به وضعیت این کودکان که به علت قصور مسئولان در پاکسازی مناطق محل زندگی‌شان آسیب دیده‌اند، رسیدگی نشده است.
دولت مسئول جبران خسارت است
“مین‌ها در زمان جنگ زیر خاک کار گذاشته شده بودند. متاسفانه مین‌ها تاکنون جمع آوری نشده و در این سال‌ها به دلایل شرایط جوی و جغرافیایی مثل باران، نوسانات زمین و مواردی از این دست، جابجا و وارد منطقه مسکونی شده‌اند.” این را حسین احمدی‌نیاز، وکیل بچه‌های آسیب‌دیده مریوانی می‌گوید و با اشاره به مسئولیت دولت و مسئولان برای پاکسازی این مناطق اضافه می‌کند: “دولت طبق قانون اساسی، قانون مسئولیت مدنی و دیگر مقررات مربوطه باید خساراتی که به این کودکان وارد شده جبران کند.”
این حقوقدان شرایط معیشتی و درمانی این کودکان را هم نامناسب می‌خواند: “مراکز درمانی شهرستان مریوان به دلیل محرومیت و کمبود امکانات قادر به درمان این کودکان نیست و آنها باید برای درمان به تهران بیایند، اما متاسفانه شرایط مالی خانواده‌ها به گونه‌ای نیست که توان پرداخت این هزینه‌ها را داشته باشند.”
او در ادامه با انتقاد به عملکرد دولت و مسئولان محلی می‌گوید: “کمیسیونی در فرمانداری‌ها وجود دارد که باید به این مسایل رسیدگی کند اما متاسفانه این کمیسیون در خصوص بچه‌های آسیب‌دیده به وظیفه خود عمل نکرده است”.
حسین احمدی‌نیاز با تاکید بر قصور دولت و مسئولان در انجام وظایف خود، از دولت می‌خواهد تا به وضعیت این کودکان، به ویژه آنهایی که هنوز از ترکش‌های موجود در بدن‌شان رنج می‌برند رسیدگی فوری و کامل کند.
ایران دومین کشور آلوده به مین
کودکان مریوانی تنها کسانی نیستند که قربانی انفجار مین‌های به جا مانده از جنگ شده‌اند. هر از گاهی خبر انفجار مین در یکی از مناطق مرزی کشور توجه افکار عمومی را جلب می‌کند و پس از مدتی به دست فراموشی سپرده می‌شود تا خبر تکان‌دهنده دیگری. ایران دومین کشور آلوده به مین در دنیاست و سال‌ها پس از گذشت جنگ، هنوز مین‌هایی که در مناطق مرزی کار گذاشته شده بودند باعث مرگ یا جراحت ساکنان این شهرها می‌شود. این در حالی است که مسئولان بارها اعلام کرده‌اند مناطق آلوده پاکسازی شده‌اند.
یکی از مهمترین انتقاداتی که در این ارتباط به حکومت ایران وارد است عدم همکاری با نهادهای بین‌المللی برای پاکسازی مناطق آلوده به مین است. دولت ایران به عضویت “پیمان اوتاوا” که یک پیمان جهانی برای منع استفاده از مین‌های زمینی ضدنفر است، در نیامده و به بازرسان بین‌المللی هم اجازه بازدید از مناطق آلوده را نداده است. آمار دقیقی از آسیب‌دیدگان و کشته‌شدگان انفجار مین در ایران وجود ندارد. همچنین بنا بر گزارش “پژوهشکده مهندسی و علوم پزشکی جانبازان” ۹۲ درصد قربانیان مین هیچ آموزشی برای تلاش برای زندگی امن در مناطق آلوده به مین ندیده‌اند.
عثمان مزین حقوقدان و پژوهشگر قربانیان جنگ پیشتر به روز گفته بود: “در سال ۸۸ وزارت دفاع به صراحت اعلام کرده که استانهای کردستان و آذربایجان غربی عاری از مین هستند و همه مناطق این دو استان پاکسازی شده‌اند. این بدین معناست که شهروندان دیگر دغدغه وجود مین در مناطق و شهرهای پیرامونی خودشان را ندارند. اما متاسفانه بعد ازاین اعلام هم ما شاهد انفجارهای گسترده مین در مناطق مرزی بوده‌ایم.”
به گفته مزین، طبق آمارهای رسمی اکنون ۱۶ میلیون مین در این مناطق وجود دارد و اگر هر مین را ایجاد کننده خطر برای یک نفر تلقی کنیم به این نتیجه می‌رسیم که خطر مرگ بر اثر مین برای ۱۶ میلیون شهروند وجود دارد. بسیاری زمین‌های حاصل‌خیز کشاورزی به علت اینکه بیم مین در آنها وجود دارد بلا استفاده مانده‌اند و به این جهت نیز زیانهای فراوانی بر شهروندان که غالبا هم کشاورز هستند وارد شده است. منطقه کردستان کوهستانی است و رهگذران، کاسبکاران محلی و کشاورزان و دامداران در آنها رفت و آمد می‌کنند و به این جهت هر لحظه احتمال انفجار و خطر قطعی برخورد با مین وجود دارد.
علاوه بر عدم پاکسازی کامل مناطق آلوده، کوتاهی در حمایت از آسیب‌دیدگان انفجار مین در کشور نیز همواره مورد انتقاد بوده است. مزین در همین خصوص به روز گفته بود: “متاسفانه دستگاه‌های مسئول آنچنان که باید و شاید از قربانیان مین حمایت نمی‌کند. به این صورت که هیچ ارگانی خود را مسئول رسیدگی به این قربانیان نمی‌داند. بنیاد شهید که قانونا متولی تشکیل پرونده‌هاست هیچ پرونده‌ی جدیدی تشکیل نمی‌دهد. پرونده‌های تشکیل شده هم باید به کمیسیون ماده دو سال شود که از این هم خودداری کرده اند. کمیسیون ماده دو پیشتر در مراکز استانداری ها بود اما اکنون به فرمانداری شهرها واگذار شده است. با این وجود من موارد عینی و قابل ذکری در اختیار دارم که شش سال یا ۱۲ سال از مصدومیت فرد بر اثر انفجار مین سپری شده اما هنوز تعیین تکلیف نشده و وضعیت پرونده وی در حالت ابهام قرار دارد و هنوز هم برای او حقوق قانونی تعیین نشده است. این افراد ناگزیر بعد از گذشت چند سال تحت پوشش اداره بهزیستی قرار می‌گیرند و حقوق ناچیز چهل پنجاه هزارتومانی دریافت می‌کنند که به هیچ عنوان،حتی جواب‌گوی هزینه‌های درمان‌شان هم نیست.”
عکس: روزنامه شهروند
