بعد از پایان انتخابات میان دوره ای کنگره آمریکا و پیروزی جمهوری خواه ها در مجلس نمایندگان و سنا تنش بین کاخ سفید وکنگره بالا گرفته است. اگر چه اوباما در موضع گیری پسا انتخاباتی گفت صدای رای دهندگان را شنیده است. اما تاکید وی بر جلو بردن برنامه هایش باعث شد تا خیلی سریع رویارویی جمهوری خواه ها با وی وارد مرحله تازه ای شود. جان بینر رئیس مجلس نمایندگان به وی هشدار دارد تا با آتش بازی نکند وگرنه باعث سوختن وی خواهد شد.
میچ مک کونل که به احتمال خیلی زیاد رئیس سنا خواهد شد لحن محتاط تر و آشتی جویانه ای در برابر اوباما اتخاذ کرد اما او نیز وجود اختلافات را گوشزد کرد و خاطر نشان ساخت که انتظار دارد اوباما با تعامل با کنگره دو سال آخر ریاست جمهوری خود را به پایان برساند.
جمهوری خواه ها ابتدا اعلام کردند حاضر هستند در حوزه های سرمایه گذاری بر روی زیر ساخت ها، تسهیل فعالیت های تجاری، مبارزه با داعش، اصلاح مالیاتی و مبارزه با ابولا با اوباما همکاری داشته باشند. اما تصمیم اوباما برای جلو بردن لایحه مهاجرت باعث شد تا ابراز امیدواری ها برای مصالحه جایش را به مانور های تقابلی بدهد. حال باید دید اوباما همچون رونالد ریگان و بیل کلینتون برنامه خود را علی رغم حاکمیت حزب رقیب بر کنگره پیش خواهد برد یا اینکه مانند جرج بوش در دو سال آخر ریاست جمهوری خود به سمت مصالحه پیش خواهد رفت و سیاست هایش را با توجه به سلیقه جمهوری خواه ها تعدیل می کند.
البته اوباما با کنگره از سال ۲۰۱۰ به بعد رابطه پر تنشی داشت و حتی دولت برای ۱۸بیش از دو هفته تعطیل شد اما کنترل سنا توسط دمکرات ها به وی اجازه داد تا برنامه هایش در سیاست خارجی و بخصوص طرح بهداشت و بیمه همگانی را جلو ببرد. اما این بار سنا نیز در مقابل وی قرار داد و او ناگزیر است بین دو راهی وتو و یا پذیرش ملاحظات کنگره تصمیم بگیرد.
اوباما در عین حال امیدوار است که بتواند بدون عدول از اصولش با جمهوری خواه ها به توافق برسد. در دو سال آینده او تمایلی برای فعالیت در پروژه انتخاباتی دمکرات ها ندارد و بر عکس می کوشد هر چه بیشتر در تعامل با جمهوری خواه ها میراث ماندگاری از دوره ۸ ساله ریاست جمهوری خود بر جای گذارد. به نظر می رسد شکاف بین او و دمکرات ها در دو سال پیشرو بیشتر شده و رهبری دمکرات ها و بخصوص کاندیدای مورد نظر آنها رسما از سیاست های اوباما فاصله گرفته و موضع انتقادی در پیش بگیرند.
در یک نگاه کلی اختلافات بین اوباما و کنگره آینده را می توان در محور های زیر دسته بندی کرد:
• مهاجرت
مسئله تعیین تکلیف مهاجران غیر قانونی در آمریکا که اکثر آنها هیسپنیک هستند از موضوعات داغ و چالشی در سیاست آمریکا است. دولت اوباما با اصلاح فانون ماجرت در پی اعطاء اقامت قانونی یا مجوز کار به مهاجران غیر قانونی کنونی است که سالیان زیاد در این کشور زندگی کرده اند. تخمین زده می شود ۱۲ میلیون نفر به صورت غیر قانونی در آمریکا زندگی می کنند. اما جمهوری خواه ها خواهان اخراج این افراد از آمریکا و سخت گیری در کنترل مرز ها هستند. برخی نیز امتیاز های کوچکی مانند یارانه آموزشی و یا حق اقامت برای نسل دوم و سوم مهاجران غیر قانونی قائل هستند. اوباما در اندیشه است تا پیش از تعیین تکلیف اصلاح قانون مهاجرت در کنگره از اختیارات خود استفاده کرده و قوانین و آئین های مهاجرت را تسهیل نماید. بینر رئیس مجلس نمایندگان هشدار داد این کار وی و تصمیم گیری یک طرفه در موضوع مهاجرت باعث می شود تصویب قانون اصلاح مهاجرت در کنگره به خطر بیفتد.
این موضوع اولین جبهه درگیری بین اوباما و جمهوری خواه ها بعد از انتخابات است. یکی ازدلایلی که هیسپنیک ها در انتخابات های اخیر به دمکرات ها بیشتر رای داده اند به موضع همدلانه آنها نسبت به وضعیت مهاجران غیر قانونی بر می گردد. برخی از کارشناسان انتخاباتی جمهوری خواه ها هشدار داده اند عدم انعطاف و ارائه راه حل مناسب باعث می شود سهم جمهوری خواه ها از رای هیسپنیک ها در انتخابات آینده کمتر گردد.
• قانون بهداشت
جمهوری خواه ها تا کنون پنجاه بار تلاش کرده اند تا قانون اصلاح بهداشت اوباما را ملغی کرده و یا تغییرات اساسی در ان ایجاد کنند اما ناکام مانده اند. تسخیر کامل کنگره باعث شده تا دوباره به فکر تغییرات در قانون فوق بر بیایند. بینر رسما از اراده اکثریت کنگره در این خصوص سخن به میان آورده است. اما از انجاییکه اوباما هر گونه تغییری را وتو می کند و دمکرات ها در سنا امکان بلوکه کردن را دارند لذا بعید به نظر می رسد که جمهوری خواه ها به دنبال الغاء کلیت قانون فوق بر بیایند. اما اصلاحاتی در آن از جمله اخذ مالیات از تجهیزات پزشکی، حذف اجباری بودن ثبت نام برای بیمه و… را دنبال می کنند.
• خط لوله کی استون
خط لوله کی استون که قرار است سنگ های نفتی کانادا را برای استخراج نفت وارد پالایشگاه های آمریکا کند. دوبت اوباما و دمکرات ها تا کنون به دلیل تبعات منفی این طرح بر محیط زیست در آمریکا اجرای این طرح را به عقب انداخته اند. حال پافشاری جمهوری خواه ها ممکن است معادلات را تغییر داده و اوباما با آنها به توافق برسد.
• سیاست خارجی
مهمترین حوزه اختلاف بین اوباما و کنگره در سیاست خارجی است که منتقدان اوباما پست های حساس سنا را در اختیار خواهند گرفت. جان مک کین به احتمال زیاد رئیس کیمسیون خدمات نظامی سنا خواهد شد. او از این طریق بر پنتاگون برای تغییر سیاست ها و همچنین افزایش بودجه فشار خواهد آورد. مک کین از جدی ترین منتقدان سیاست خارجی امریکا است. وی خواهان تجهیز اپوزیسیون میانه روی سوری به سلاح های سنگین، برخورد سخت گیرانه با جمهوری اسلامی ایران، حمایت نظامی از دولت اوکراین، برخورد تند با روسیه است. او همچنین از اعزام سرباز های آمریکایی به عراق حمایت کرده ودر کل افزایش مداخلات آمریکا در منطقه را تجویز می نماید.
باب کوکر نیز مطرح ترین گزینه برای ریاست کمیته روابط خارجی سنا است که اختیارات زیادی دارد. او نیز مانند مک کین در نقطه مقابل سیاست های خارجی و امنیتی اوباما قرار دارد. کورکر اوباما را به دلیل نادیده گرفتن خطوط قرمز ترسیمی خود در سوریه مورد انتقاد قرار داده و خواستار حمله نظامی آمریکا به سوریه در سال گذشته و نابودی دولت بشار اسد شده بود. از دیگر موضوعاتی که زاویه او با دیدگاه سیاست خارجی اوباما را نشان می‌دهد، تاکید بر لزوم ارسال گسترده تسلیحات به اوکراین و تقویت دولت اوکراین است.
پیروزی تام کوتون در ایالت آرکانزاس از زاویه ای بیانگر دمیده شدن روح نومحافظه‌کاری بر کالبد کنگره آمریکا است. او نیز از مخالفان سرسخت سیاست خارجی تعامل گرای اوباما است و به عنوان یک فرمانده سابق ارتش آمریکا در عراق و سوریه خواهان شدت عمل در برابر اسلام گرایان جهادی و دولت سوریه است.
انتخاب محتمل “لیندسی گراهام” به عنوان رئیس کمیسیون فرعی تخصیص بودجه سنای آمریکا نیز تقاضا برای افزایش کمک مالی به مخالفان سوری را افزایش خواهد داد. او نیز مدافع تغییر سیاست خارجی به سمت افزایش نظامی گری است.
این عوامل باعث می شود تا اوباما نتواند سیاست خارجی مد نظر خود را پیش برده و ناگزیر دستکم در حوزه تاکتیک مصالحه هایی با جمهوری خواه ها انجام دهد و به سمت آنها حرکت کند. البته بعید است وی در جنگ داخلی سوریه مداخله نظامی کند. اما اگر مذاکرات هسته ای با ایران به جایی نرسد با کنگره همراهی خواهد کرد. در مقطع فعلی بین اوباما و جمهوری خواهان بر سر چگونگی تعریف توافق خوب با ایران اختلاف نظر ملموسی وجود دارد. اگر سرمایه گذاری و قماری که اوباما بر روی مذاکره هسته ای با حکومت ایران پیش از انتخاب روحانی به ریاست جمهوری انجام داد،در ۲۴ نوامبر به نتیجه نرسد آنگاه موضع وی در برابر کنگره تضعیف خواهد شد. البته اختلافات به موارد فوق محدود نمی شود ولی اینها مهمترین حوزه های اختلاف هستند که وضعیت پر تنش و در عین حال تحول پذیری را در روابط بین کنگره و کاح سفید در دو سال آینده ایجاد می کنند. اوباما با امید و خوشبینی محتاطانه در صدد عبور از چالش های پیشرو و به پایان بردن موفقیت آمیز ریاست جمهوری خود است.