پل ریشتر
سرانجام پس از مدت ها انتظار، گفتگو با ایران بر سر برنامه بحث انگیز هسته ای این کشور در روز سه شنبه بدون دستیابی به پیشرفت محسوسی پایان یافت. به این ترتیب، آسیب قابل توجهی به استراتژی دولت اوباما مبتنی بر دیپلماسی توام با شکیبایی و تحریم های سنگین اقتصادی وارد آمد.
مقامات آمریکایی و اروپایی گفتگوهای دو روزه را به عنوان یک آزمون برای امکان محدود ساختن برنامه تحقیقات هسته ای از سوی جمهوری اسلامی توصیف کردند؛ برنامه ای که اسباب نگرانی بسیاری از کشورها از توسعه تسلیحات هسته ای را فراهم آورده است.
ایران با برگزاری نشست ماه آینده در استانبول موافقت کرد اما هیچ علاقه ای برای توقف تحقیقات هسته ای نشان نداد و دعوت ایالات متحده برای دیدار دوجانبه با مقامات آمریکایی را نیز رد کرد.
یکی از دیپلمات های ارشد آمریکا این گفتگوها را “بسیار مشکل” خواند و سعید جلیلی رئیس هیأت نمایندگی ایران نیز اعلام کرد کشورش در نشست آتی در استانبول، درباره توقف غنی سازی اورانیوم حتی بحث هم نخواهد کرد.
به نظر می رسد گفتگوهای ژنو دستاورد کمتری نسبت به آخرین دور گفتگوی قدرت های بزرگ با ایران در اکتبر 2009 داشته است. در آن زمان ایران و سایر شرکت کنندگان بر روی توافقی کار کردند که دسترسی ایران به اورانیوم غنی شده اش را محدود می کرد و در عوض برای رآکتور پزشکی این کشور سوخت تأمین می کرد. البته آن توافق ظرف چند هفته با شکست روبرو شد.
رویکرد فعلی واشنگتن به تهران بر تماس همراه با تحریم های سنگین استوار است.
اما به گفته ری تکیه، مشاور سابق دولت آمریکا در امور ایران و عضو شورای روابط خارجی آمریکا، نتایج گفتگوها در روز سه شنبه نسبت به استراتژی دولت اوباما شبهه وارد کرده است: اینکه تحریم های اقتصادی می توانند به ایران برای توقف برنامه فشار وارد کنند و ضمناً آمریکا و متحدانش می توانند از طریق دیپلماسی، مانع چانه زنی ایران با استفاده این کشور از دستاوردهای هسته ای خود شوند.
وی گفت خط مشی دولت اوباما “با یک آزمون مهم روبرو شده است و تا اینجای کار، نتوانسته سربلند بیرون بیاید.”
احتمالاً عدم دستیابی به نتیجه در ژنو، سبب تحمیل فشار جدید بر دولت اوباما از سوی کسانی می شود که نگرانند “خط مشی شکیبایی” نتواند مانع تبدیل ایران به یک قدرت هسته ای شود. برخی نمایندگان هر یک از دوجناح از جمله این مخالفان هستند.
شش قدرت مذاکره کننده با ایران شامل چین، روسیه، ایالات متحده، فرانسه، آلمان و انگلستان تلاش کرده اند مذاکرات قطع شده در 14 ماه پیش با ایران را از سربگیرند. آنها مایلند ایران را به آغاز مذاکرات زمان بندی شده و نیز دریافت پیشنهادات تشویقی اقتصادی و سیاسی در ازای مصالحه بر سر برنامه هسته ای وادار کنند.
شورای امنیت سازمان ملل چهارمین دور تحریم ها علیه این کشور را در ماه ژوئن به تصویب رساند. ایالات متحده و اتحادیه اروپا نیز در ماه ژوئیه تحریم های دیگری را به این مجموعه افزودند.
دیپلمات ها می گویند علیرغم اظهارات قبلی ایران مبنی بر عدم تمایل به بحث درباره برنامه هسته ای، دو طرف بیشتر وقت خود در مذاکرات ژنو را صرف گفتگو بر سر مسأله هسته ای کردند. مقامات غربی نتوانستند ایرانی ها را به قبول محورقرار دادن برنامه هسته ای در دستورکار مذاکرات آتی در استانبول متقاعد کنند. برخی دیپلمات ها نگرانند که ایران تنها به دنبال اتلاف وقت باشد.
در عین حال، گروه دیگری از دیپلمات ها با اشاره به اینکه درباره عدم حضور ایران در ژنو و یا متمرکز شدن ایران بر روی سایر موضوعات نظیر برنامه هسته ای اسرائیل نگرانی هایی وجود داشته است، ادعا می کنند پیشرفت هایی صورت گرفته است.
یکی از مقامات ارشد دولت اوباما گفت: “من در مجموع باید بگویم این یک شروع است. ما انتظار نداشتیم که بتوانیم با انجام همین یک دیدار درباره پیشرفت حاصله قضاوت کنیم.”
مذاکرات ژنو از چندین جهت برای ایران موفقیت آمیز محسوب می شود. مقامات ایرانی توانستند توجهات را به شکایت هایشان، از جمله اتهام وارد شده به غرب یا اسرائیل در مورد دست داشتن در ترور هفته گذشته دانشمندان ایرانی، جلب کنند. ضمناً آنها بر موضع پرطرفدار خود در داخل ایران، یعنی عدم موافقت با توقف برنامه هسته ای، پافشاری کردند.
مارک فیتزپاتریک مقام سابق ایالات متحده در مسأله عدم اشاعه جنگ افزار کشتار جمعی از مؤسسه مطالعات استراتژیک لندن با حمایت از تلاش های دولت آمریکا گفت، هرگونه تماسی با ایران باید با روندی آرام و آهسته آغاز شود.
وی در عین حال افزود دولت آمریکا نمی تواند مهلت زیادی به دیپلماسی بدهد زیرا این احتمال وجود دارد که ایران ظرف مدت کمی بیشتر از یکسال، توانمندی تولید تسلیحات هسته ای را بدست بیاورد.
وی گفت: “بهتر است چاره ای بیاندیشند.”
منبع: لس آنجلس تایمز- 8 دسامبر
