فیلم فرزند خاک سومین فیلم سینمایی محمد علی آهنگر در تهران به نمایش عمومی در آمده است. نگاهی داریم به این فیلم.
فرزند خاک
کارگردان: محمد علی آهنگر. نویسنده: محمدرضا گوهری، محمد علی آهنگر. مدیر فیلمبرداری: علیرضا زرین دست. موسیقی متن: آریا عظیمی نژاد. طراح صحنه و لباس: عباس بلوندی. تهیه کننده: سید احمد میرعلایی. بازیگران: مهتاب نصیر پور، شبنم مقدمی، حمید ابراهیمی، علا محسنی.
مینا که فرزندش به دوره بلوغ رسیده باید پیکر همسرش را به میهن باز گرداند. او که می داند پیکر همسرش در کردستان عراق است، راهی سفر می شود و از کردهای عراقی می خواهد که او را به صورت قاچاق از مرز های ایران به عراق ببرند. زنی به نام گونا که باردار است با دریافت پول این مسئولیت را قبول می کند.این زن کارش کمک به ماموران تفحص ایرانی است. استخوان های پوسیده شهیدان ایرانی را می یابد و در ازایش پول دریافت می کند. گونا در میانه راه در می یابد که پیکر همسر مینا قابل بازگشت نیست و سعی می کند مینا را منصرف کند. پیکر همسر مینا در طول سال های گذشته نپوسیده و جنازه سالم مانده است. رهبران مذهبی کردها عقیده دارند چنین جنازه ای جزو اولیا الله است. در این کشاکش گونا که اصرار مینا را می بیند بر آن می شود علی رغم میل اطرافیانش به مینا کمک کند و در این راه جان خود را از دست می دهد. اما مینا جنازه را به ایران نمی آورد و در خاک عراق با پیکر همسرش وداع می کند.
در جست و جوی گمشده
محمد علی آهنگر تا پیش از ساختن فیلم فرزند خاک کارگردان شناخته شده ای نبود. نیمه گمشده توجه کسی را جلب نکرد و دومین فیلمش نبات داغ هم آنچنان که باید دیده نشد و مهجور ماند. فرزند خاک سومین فیلم اوست که ابتدا قرار بود فیلمی اپیزودیک باشد اما با ساخته شدن آن مخالفت های بسیاری شد. مضمون فیلم که به جنگ می پرداخت آنقدر تلخ بود که بارها جلوی تولید آن را گرفتند.
فیلم فرزند خاک با یک سفر آغاز می شود. اتوبوسی از پیچ های جاده های کردستان می پیچد تا مینا و فرزندش را به مرزهای ایران با عراق برساند. تم الگوی روایت سفر در فیلمنامه از همین نقطه شکل می گیرد. در همین حین کارگردان و همکار فیلمنامه نویسش برای اینکه حسی از تعلیق را در مخاطب ایجاد کنند به هیچ وجه انگیزه اصلی سفر را آشکار نمی کنند. تماشاگر تا اواسط فیلم فکر می کند احتمالا همسر مینا جزو مجاهدین خلق بوده و یا به دلیل مشکلات سیاسی قادر نیست به ایران باز گردد. اما هرچه داستان پیش می رود رویه های تازه داستان شکل می گیرد.
آهنگر در روایت فیلمش خیلی زود از مقدمه می گذرد و به متن می رسد. او همراه مینا شخصیت گونا را هم معرفی می کند و در کنار مینا او را هم بسط و گسترش می دهد. نقطه عطفی که آنها را در فیلم به هم می رساند زمانیست که گونا در صحنه های اولیه فیلم استخوان هایی را که آورده تحویل ماموران ایرانی می دهد که یکی از به یادماندنی ترین صحنه های فیلم نیز در این فصل شکل می گیرد. زنان کرد عراق سر استخوان های باقیمانده از شهدای ایرانی با ماموران چانه می زنند و دلالی به نام مریوان هم سعی می کند میانه را بگیرد تا کسی ضرر نکند. به مدد طراحی درخشان زرین دست دوربین از روی میز حرکت می کند و از روی این استخوان ها به این سو و آن سو می رود.
در ادامه مینا همراه گونا پا به خاک عراق می گذارد و در اینجا گره تعلیقی داستان بر مخاطب گشوده شده و او در می یابد که پیکر همسر مینا که یک شهید بوده بین مردم منطقه و ماموستا ها- رهبران مذهبی آنها- جایگاهی ویژه دارد. در اینجا کارگردان فصلی دیگر بر تماشاگر خود می گشاید. تصاویر ارائه شده از جغرافیای فیلم یکسره سرسبز و زیباست. همین زیبایی در ادامه وقتی خواهر کوچک گونا روی مین می رود بیشتر حرمان شخصیت ها را به رخ می کشد. جالب اینجاست که از این صحنه به بعد مینا زیر سایه شحصیت گونا فرو می رود و کارگردان در هر صحنه موجباتی را پدید می آورد تا گونا بتواند ابعاد مختلف شخصیتی اش را بیشتر به تماشاگر نشان دهد. البته در این میان نمی توان قدرت و توانایی های مهتاب نصیر پور را در ایفای این نقش از نظر دور داشت.
طالبان محلی رو به رو می شوند و به این ترتیب هراس آنها برای مواجهه با جنازه دائم بیشتر می شود. در نهایت هم که دیگر راهی تا ملاقات با جنازه باقی نمانده در میانه راه گونا وضع حمل می کند و به دلیل خون ریزی بسیار جان می بازد و مینا به جای همسرش ،فرزند گونا را با خود به ایران باز می گرداند.
آهنگر دراین فیلم بسیار شاعرانه به آنچه به عنوان جنگ در ایران رخ داده می نگرد و یکی از آثار درخشان و متفاوت در این عرصه را رقم می زند. او فضا را چنان می آفریند تا شخصیت هایش در شرایط به شناختی خاص برسند. فیلمبرداری علیرضا زرین دست بخصوص در فضاهای خارجی درخشان است. بازی ها نیز قابل قبول هستند.
مدیران ارشاد بسیار کوشیدند با این فیلم مدارا کنند اما هم اکنون که فیلم به اکران در آمده و از سوی منتقدان و مردم با استقبال موجه شده ادامه نمایش آن را کمی با مشکل رو به رو کرده است.