فیلیپ دوژلی
نبرد برای کسب کرسی قدرت در تهران زودتر از آنچه پیش بینی می شد آغاز شده. براساس اطلاعات به دست آمده توسط فیگارو ازسوی برخی منابع حاضر در محافل اطلاعاتی غربی، رهبر انقلاب به سرطان پروستات دچار شده. این سرطان به مرحله چهارم یعنی مرحله فراگستری رسیده؛ به عبارت دیگر سرطان به دیگر بخش های بدن نیز نفوذ کرده. با توجه به کهولت سن علی خامنه ای [۷۶ سال]، عمر او ازسوی پزشکان تا دو سال تخمین زده می شود.
وخامت این تشخیص زمانی مشخص شد که بخشی از پروستات رهبر انقلاب در ماه سپتامبر ۲۰۱۴ طی یک عمل جراحی برداشته شد. در آن زمان، “موفقیت آمیز” بودن این عمل که در حالت “بی‌حسی موضعی” و تنها در “نیم ساعت” انجام شده، در مطبوعات ایرانی بسیار انعکاس یافت. تصویری نیز منتشر شد که نشان می داد رییس جمهور حسن روحانی به ملاقات او رفته. علی رغم آنکه اطلاعات درخصوص بیماری علی خامنه ای، که از ده ها سال پیش از آن رنج می برد، به شدت ازسوی حکومت تحت کنترل است، ولی بیماری وی یک راز نبود. سرطان او چندان حاد اعلام نمی شد و پزشکان زمانی که مشاهده کردند وی به مرحله پایانی، یعنی فراگستری سلول های سرطانی رسیده، بسیار متعجب شدند.
حفظ راز
افرادی که از وضعیت واقعی سلامتی وی خبر داشتند، انگشت شمار بودند. جدا از نزدیکان او [به ویژه پسرش، مجتبی خامنه ای، ۴۵ ساله؛ شخصیت پرنفوذ در محافل سیاسی و مذهبی که به طور مرتب ازسوی پدرش مورد مشاوره قرار می‌گیرد]، تنها افراد قابل اطمینان در بیت رهبری، که توسط محمد گلپایگانی اداره می شود، از وضعیت او باخبر بودند. علی رغم آنکه این افراد تلاش بسیاری برای حفظ این راز می کردند، ولی بعید به نظر می رسد که رییس جمهور حسن روحانی از وضعیت او بی‌اطلاع بوده باشد.
روحانی به دلیل حمایت‌اش از مذاکره با کشورهای غربی درخصوص برنامه اتمی ایران، وارد رویارویی با اردوگاه محافظه‌کار شده که توسط رهبر هدایت می‌شود. روحانی اخیراً تهدید کرد که با برگزاری یک رفراندوم درخصوص توافق هسته ای می توان نظر مردم را نیز جویا شد. روزنامه فوق محافظه کار کیهان در تاریخ ۷ فوریه، درست چند روز قبل از سالروز پیروزی انقلاب اسلامی، در سرمقاله خود رییس دستگاه مجریه و رییس جمهور سابق هاشمی رفسنجانی را به اداره یک “جریان انحرافی” متهم کرد و نوشت که آنها به نفع اسراییل و ایالات متحده عمل می کنند.
هیچ گونه نشانه ضعفی وجود ندارد
در چنین شرایط پرتنشی، بیماری رهبر می تواند بر روند و نتیجه مذاکرات اتمی تأثیر داشته باشد، چرا که تأیید نهایی تنها توسط او انجام می شود. ولی برآورد کردن این تأثیر بسیار مشکل است؛ این تأثیر ممکن است با توجه به پیشرفت سرطان و سنگینی درمان، ماهیت فیزیکی و حتی روانی داشته باشد. یک کارشناس خارجی می پرسد: “آیا خامنه ای مایل است در نظر مردم به عنوان کسی شناخته شود که باعث برداشته شدن تحریم های غربی شده یا اینکه قبل از هر چیز نگران حفظ میراث انقلاب است؟”
به هرحال، تاکنون هیچ نشانه مشخصی از ضعف در او دیده نشده. به علاوه، رهر انقلاب در تاریخ ۱۱ فوریه یک سخنرانی نیم ساعته انجام داد. با این حال، وخامت ناگهانی وضعیت سلامتی آیت الله خامنه ای می تواند پارامترهای جانشینی را به کل تغییر دهد. ازسوی دیگر، تقویم سیاسی ایران نیز این فرصت را برای بسیاری از نامزدهای این منصب ایجاد کرده تا پیاده های خود را پیش ببرند.
سال آینده، آزمایش واقعی
آیت الله رضا مهدوی کنی در تاریخ ۲۱ اکتبر در سن ۸۳ سالگی دار فانی را وداع گفت. او ریاست مجلس خبرگان را برعهده داشت: نهادی متشکل از ۸۶ روحانی شیعه که هر هشت سال یک بار ازطریق انتخابات عمومی انتخاب می شوند؛ یکی از وظایف مهم این نهاد انتخاب رهبر انقلاب است. آیت الله العظمی هاشمی شاهرودی، ۶۶ ساله، ابتدا به عنوان جانشین موقت او انتخاب شد. او علی رغم نزدیکی به خامنه ای به عنوان یک فرد میانه رو شناخته می شود و دستگاه قضایی ایران را نیز به مدت ۱۰ سال، بین سال های ۱۹۹۹ تا ۲۰۰۹ اداره کرده. او به ویژه دارای صلاحیت‌های عالی‌رتبه مذهبی نیز هست، چرا که به عنوان یک مرجع تقلید می تواند فتوا صادر کند.
مجلس خبرگان در رأی گیری اخیر خود روحانی دیگری را انتخاب کرد که دارای ویژگی‌های فوق محافظه کاری است. آیت الله محمد یزدی، ۸۴ ساله، به عنوان رییس مجلس خبرگان انتخاب شد و گزینه جدیدی را برای جانشینی ایجاد کرد. آیت الله صادق آملی لاریجانی، ۵۴ ساله، رییس کنونی دستگاه قضایی و برادر علی لاریجانی، رییس مجلس نیز، می تواند یکی از نامزدهای اشغال این منصب باشد.
آیت الله اصولگرا احمد خاتمی، ۵۵ ساله، امام جمعه تهران، نیز در این مسابقه حضور دارد.
آیت الله احمد جنتی، ۸۸ ساله، که به عنوان یک شخصیت فوق اصولگرا شناخته می شود و ریاست شورای نگهبان را برعهده دارد، نیز در رقابت حضور دارد. مارس ۲۰۱۶ زمان یک آزمایش واقعی برای تعیین جانشین رهبر انقلاب خواهد بود.
امکان “دستکاری” وجود دارد
هاشمی رفسنجانی، ۸۱ ساله، و حسن روحانی، ۶۶ ساله، رؤسای جمهور سابق و کنونی نیز، امکان اشغال این منصب را دارند. ولی ممکن است آنها از یک وجهه “بیش از حد میانه رو” برخوردار باشند و همچنین به لحاظ مذهبی در سطح قابل قبولی نباشند. مورد خامنه ای زمانی که در سال ۱۹۸۹ به عنوان رهبر انقلاب انتخاب شد نیز همین طور بود. او به حمایت سپاه پاسداران، به عنوان بازوی مسلح حکومت، و همچنین تغییر در قانون اساسی نیاز داشت تا به مقام رهبری نائل شود. اگر “دستکاری” دیگری از همین نوع در دستور کار قرار گیرد، هیچ بعید نیست که مجتبی خامنه ای، به عنوان فرزند و وارث رهبر، به این سمت انتخاب شود؛ به ویژه اینکه شبه نظامیان بسیجی به دستور او عمل می کنند.
به هرحال، بیماری رهبر انقلاب به مثابه یک بمب ساعتی در صحنه سیاسی ایران است و لرزه‌های آن می‌تواند به شدت شدید باشد. کشورهای غربی طی ماه های آینده اقدامات شخصیت های مختلف در حاکمیت جمهوری اسلامی را رصد خواهند کرد. چرا که مسایل بسیاری وجود دارد که روند آنها به رهبر انقلاب متکی است. مهم ترین آنها عبارتند از: تلاش برای دستیابی به بمب اتمی، مبارزه علیه داعش، خصومت نسبت به اسراییل، رقابت با عربستان سعودی و گشایش به سوی غرب.
منبع: تریبون دو ژنو، ۱۱ مارس ۲۰۱۵
