مارک هوزنبال
آمریکا و متحدان این کشور در هدف خود به استفاده از دیپلماسی و تهدید به تحریم‌ها برای وارد کردن فشار به ایران برای کنار گذاشتن برنامه تسلیحات هسته‌ای احتمالی آن کشور، متفق‌القول به نظرمی‌رسند. اما در مورد وجود چنین برنامه‌ای با یکدیگر اختلاف دارند.
مقامات ضدتکثیر سلاح هسته‌ای اروپایی که در زمان به اشتراک گذاشتن اطلاعات حساس خواستند ناشناس بمانند، برای نیوزیک فاش کردند که سازمان های اطلاعاتی انگلیس اعتقاد دارند ایران فعالانه برنامه ساخت بمب هسته‌ای را پیش می‌برد.
یکی از این مقامات گفت گروه‌های اطلاعاتی انگلیس – به سرکردگی ام‌آی6 – نسبت به گفته‌هایی که بیشتر توسط آژانس‌های اطلاعاتی آمریکا ابراز شده، مبنی بر اینکه ایران برنامه نظامی برای طراحی بمب هسته‌ای را در سال 2003 کنار گذاشته، تردید دارند.
موضع آمریکا بر پایه یک ارزیابی مناقشه‌برانگیز ملی اطلاعات قرار دارد که در سال 2007 تهیه شد. این سند می‌گوید، آژانس‌های آمریکا “با اطمینان بالا” تشخیص دادند که “تهران در پاییز 2003 برنامه سلاح هسته‌ای خود را متوقف کرده است” و “این توقف حداقل چند سال پایدار بوده است.” همچنین ارزیابی ملی اطلاعات (ان‌آی‌ای) در سال 2007 می‌گوید، سازمان‌های اطلاعاتی آمریکا “با اطمینان متوسط تشخیص داده است که تهران برنامه سلاح هسته‌ای خود را تا میانه سال 2007 آغاز نکرده است؛ اما نمی‌داند که در حال حاضرآیا به دنبال گسترش تسلیحات هسته‌ای هست یا نه.”
همانگونه که نیوزویک ماه گذشته گزارش داد، آژانس‌های اطلاعاتی آمریکا امروز نیز به گفته‌های سال 2007 خود پایبند هستند. بنابراین به نظر می‌رسد موضع آمریکا مبنی بر اینکه ایران فعالیت بر روی تسلیحات هسته‌ای را در سال 2003 کنار گذاشته است، با “تردید”های انگلیس مغایرت داشته باشد.
مقامات آمریکایی این هفته تصدیق کردند که در مورد ارزیابی پیشرفت ایران در زمینه تسلیحات هسته‌ای، بین دیدگاه واشنگتن و برخی از نزدیک‌ترین متحدان این کشور – نظیر آلمان و اسرائیل - تفاوت‌هایی وجود دارد. معذالک یک مقام اطلاعاتی آمریکا اصرار داد: “گزارش‌های علنی مبتنی بر اختلاف‌ها تا اندازه‌ای بزرگنمایی شده است. قضاوت ما در مورد برنامه هسته‌ای ایران – مثل تمام قضاوت‌هایی که به آنها رسیده‌ایم – با توجه به اطلاعات جدیدی که مرتبا به دست ما می‌رسد، مورد ارزیابی مجدد قرار می‌گیرد. اما باید هر مورد را بسنجید و آزمایش کنید؛ باید روی همه‌چیز، از منابع تا فرضیات، با دقت تحقیق کرد.”
بسیاری از مقامات آمریکا و اروپا گفته‌اند که آژانس‌های اظلاعاتی متحدان – از جمله سیا، ام آی 6، بی‌ان‌دی آلمان و موساد اسرائیل – بر پایه همان اطلاعات خام فعالیت می‌کنند. این مقامات می‌گویند، به بیان دیگر نه آمریکا و نه هیچکدام از متحدان دیگر منابع مخفی یا انحصاری اطلاعاتی، که بتواند آنها را به استنتاج‌های مختلف در مورد تلاش‌های ایران برای ساخت بمب برساند، در اختیار ندارند.
دو تن از مقامات اروپایی ابراز داشته‌اند که ارزیابی آمریکا بسیار محتاطانه است زیرا تحلیلگران اطلاعات آمریکا هنوز از اشتباه خود برای راه انداختن جنگ عراق زخم خورده هستند. در آن زمان مقامات دولت بوش برای توجیه اقدام نظامی خود از اطلاعات اشتباه استفاده کردند. در میان این اشتباهات این بود که: صدام حسین زرادخانه‌ای از سلاح‌های کشتار جمعی در اختیار دارد؛ و همچنین در تلاش برای گسترش تسلیحات هسته‌ای است. شواهد جمع‌آوری شده توسط اطلاعات آمریکا پس از حمله آمریکا حاکی از آن بود که صدام انباری از سلاح‌های کشتار جمعی نداشته و بیشتر تحقیقات در مورد چنین سلاح‌هایی را سال‌ها پیش از حمله کنار گذاشته بوده است. (همچنین برخی آژانس‌های اروپایی، به اشتباه، تلاش‌های سلاح کشتار جمعی صدام راتائید کرده بودند.)
مقامات اروپا و آمریکا اشاره می‌کنند که در مورد جنگ عراق، برخی از تحلیلگران درون سازمان‌های اطلاعاتی آمریکا احساس کردند تحت فشاری سیاسی قرار دارند تا ارزیابی‌های هشدار دهنده‌ای در مورد تهدید صدام علیه جهان تولید کنند. اما بر خلاف این، مقامات آمریکایی و اروپایی می‌گویند، هیچ نشانه‌ای دال بر این نیست که سیاست‌گذاران دولت آمریکا در مورد نتایج مربوط به برنامه هسته‌ای ایران، بر سازمان‌های اطلاعاتی خود فشار سیاسی وارد می‌کنند.
بنابراین چرا تحلیلگران آمریکایی و اروپایی به نتایج متفاوتی می‌رسند؟ یک دلیل ممکن است این باشد که اروپایی‌ها به شواهد مبتنی بر پیشروی ایران در غنی‌سازی اورانیوم – از جمله کشف اینکه ایران در حال ساخت یک تجهیزات غنی‌سازی زیرزمینی سری در یک پایگاه نظامی در نزدیکی شهر مقدس قم بوده است – به عنوان شاهدی دال بر اینکه ایران فعالانه به توسعه تسلیحات هسته‌ای ادامه می‌دهد، نگاه می‌کنند. اما تحلیل‌های رسمی آمریکا – در عین حال که تصدیق می‌کنند ایران در جهت غنی‌سازی اورانیوم که مشکل‌ترین بخش ساخت یک بمب است پیش می‌رود – به این مهم به عنوان قدمی در تحقیقات و پیشرفت در جهت ساخت یک بمب واقعی و راه اندازی مکانیسم انفجار اورانیوم نگاه نمی‌کنند.
مقامات آمریکا با همتایان اروپایی توافق دارند که تجهیزات قم شدیدا مشکوک است. نه فقط به این علت که ایرانیان آن را زیرزمین ساخته‌اند و سال‌ها از جهان پنهانش کرده‌اند؛ بلکه آژانس‌های اطلاعاتی غربی اشاره می‌کنند که این تجهیزات به میزان کافی سانتریفوژ برای غنی‌سازی اورانیوم تا درجه بمب را در خود جای دهد، اما این تعداد سانتریفوژبه مراتب کمتر از میزان مورد نیاز جهت غنی‌سازی به مقیاس بالا برای تولید انرژی برق است.
با این حال برخی از مقامات ضدتکثیر سلاح هسته‌ای آمریکا اشاره می‌کنند که تجهیزات قم هنوز در حال ساخت است و هنوز سانتریفوژها در آن مستقر نشده‌اند و این احتمال را باز می‌گذارد که شاید وقتی ایرانی‌ها اصرار می‌ورزند این تجهیزات برای مقاصد صلح‌آمیز ساخته شده است، حقیقت را بگویند.
همچنین برخی از مقامات آمریکایی می‌گویند، ایران در روزهای اخیر قول‌های مثبتی داده است. اگر ایران به بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای اجازه دهد به عنوان مثال از تجهیزات قم دیدن کنند، سپس هر پتانسیل نظامی که این تجهیزات ممکن بوده داشته باشد، به میزان زیادی خنثی می‌شود. این مقامات می‌گویند، تا زمانیکه بازرسان به این تجهیزات دسترسی داشته باشند، ایران قادر نخواهد بود از آن برای توسعه یک بمب هسته‌ای استفاده کند.
به نظر می‌رسد آلمان نیز مانند انگلیس عقیده دارد که ایران هرگز تلاش برای تسلیحات هسته‌ای را کنار نگذاشته است. این نظریات بی‌ان‌دی یا سرویس فدرال اطلاعات آلمان، زمانی اعلام شد که مقامات آلمان تلاش داشتند یک تاجر آلمانی-ایرانی را بخاطر حمل تجهیزاتی که به صورت بالقوه با موضوع هسته‌ای ارتباط داشت، از جمله دوربین‌های سرعت بالا و پرتونگارهایی که برای تحمل حرارت بالا ساخته شده‌اند، تحت تعقیب قرار دهد. قضاوت‌های مقامات آلمان از ارزیابی بی‌ان‌دی نقل قول کردند که “فعالیت های پیشرونده بر روی تسلیحات هسته‌ای حتی پس از 2003 نیز در ایران قابل مشاهده است.”
معذالک یک مقام اروپایی می‌گوید، برخی از کارشناسان آلمانی اعتقاد دارند که ممکن است ایران واقعا به دنبال ساخت بمب نباشد بلکه فقط بخواهد تجهیزات و تکنولوژی لازم را مستقر سازد. این ایرانی‌ها را قادر می‌سازد که در موقعیتی قرار گیرند تا بدون تبدیل شدن به کشوری مسلح به سلاح هسته‌ای، قادر باشند سریعا یک بمب هسته ای را در هر لحظه تولید کنند.
به گفته مقامات آمریکایی و اروپایی، اسرائیل هشداردهنده‌ترین نظرات را در مورد پیشرفت هسته‌ای ایران دارد. تحلیلگران آن کشور استدلال می‌کنند که حتی اگر ایران فعالانه به دنبال ساختن بمب نباشد، به محض اینکه توانایی آن را بدست آوردن، موجودیت اسرائیل مورد تهدید قرار می‌گیرد. مقامات می‌گویند تحلیلگران اسرائیل اعتقاد دارند که ایران به شکل خطرناکی به فراهم آوردن این قابلیت نزدیک هستند.
علی‌رغم اختلاف بر سر چگونگی برداشت اطلاعات در مورد ایران، مقامات آمریکا و اروپا اصرار دارند که دولت‌هایشان در مورد سیاست برخورد توافق دارند. یک مقام اروپایی گفت، در مذاکرات جاری با ایرانیان، مقامات کاخ سفید اوباما (که بیشتر ماموران سیاسی هستند تا ماموران اطلاعاتی) با وجود اینکه توصیه‌های دریافتی از جانب آژانس‌های اطلاعاتی آمریکا محتاطانه‌تر است، لیکن بر روی گمانه هایی عمل می‌کنند که ایران برنامه بمب هسته ای را دنبال می‌کند.
منبع: نیوزویک، 2 اکتبر 2009
