ده روز پس از ۲۸ تیرماه که سیل در ۳۹ شهرستان کشور جاری شد و ده‌ها کشته و مجروح به جای گذاشت، وزیرکشور در جلسه شورای مدیریت بحران کشور اعلام کرد که اسامی مقصران حادثه سیلاب به قوه قضاییه اعلام می‌شود. پیش از این لاریجانی، رئیس قوه قضاییه با انتقاد از کمبود نظارت‌ها در در حوزه ساخت و سازها و جلوگیری از تصرفات غیرقانونی و غیرمنطقی در حریم رودخانه‌ها و جنگل‌ها و مناطق طبیعی گفته بود دستگاه قضا می‌تواند دخالت و از طریق سازمان بازرسی کل کشور دستگاه‌های متولی را مواخذه کند که چرا کوتاهی کردند و مانع تخریب محیط‌زیست و ساخت و سازهای غیرمنطقی نشدند. او گفته بود دادستانی کل کشور هم باید دادستانی‌های سراسر کشور را نسبت به پیگیری چنین تخلفاتی از سوی افراد متخلف و کوتاهی مسئولان اجرایی در رسیدگی و نظارت‌های خود، به‌صورت فعال‌تری وارد عمل کند. حالا رحمانی‌فضلی می‌گوید: “یکی از دلایل بروز سیلاب، ساخت و سازهای حاشیه رودخانه، کارگاه‌ها، پل‌ها و حتی درختانی بود که در جای مناسب رشد نکرده بودند که وزارت نیرو در این خصوص وظایفی را عهده‌دار شد.” او همچنین تاکید کرده که مسوول اطلاع‌رسانی و هشدار درخصوص بحران، سازمان صداوسیماست و ما درخواست داریم که بررسی شود که آیا صداوسیما این اقدام را انجام داده است یا خیر؟
پس از وقوع سیل انتقادات زیادی متوجه سازمان هواشناسی، صدا و سیما، ستاد مدیریت بحران کشور و دیگر سازمان‌ها و نهادهای مرتبط با این حوزه شد. حسین نیازآذری، نماینده بابل پیش‌تر ضمن انتقاد از سازمان هواشناسی به روز گفته بود: “با توجه به پیشرفت‌هایی که در زمینه هواشناسی صورت گرفته و تکنولوژی‌های مدرنی که در دسترس است، انتظار می‌رفت این سازمان پیش‌بینی‌های لازم را داشته باشد و از طریق استانداری‌ها، مدیریت بحران، صدا و سیما و سایر رسانه‌ها به مردم اطلاع داده شود، تا مردم آمادگی لازم را داشته باشند و متحمل خسارت‌های جانی نشوند.”
“بزرگ‌نمایی نکنید”
سیل هفته گذشته باعث مرگ و زخمی شدن ده‌ها تن از شهروندان ایرانی شد. با این حال رئیس ستاد بحران ایران در یک برنامه تلویزیونی گفت که “عمق این حوادث در حد یک شهرستان کوچک هم نبود و نباید بزرگ‌نمایی شود.” در همین حال رئیس سازمان هواشناسی هم انتقادات مطرح شده مبنی بر «نادرست» بودن پیش‌بینی‌های این سازمان را رد کرد.اسماعیل نجار، شامگاه دوشنبه، ۲۹ تیر، گفته بود: “در برخورد با حوادث باید سطح حادثه در نظر گرفته شود و به اندازه سطح موجود ارگان‌های ذی‌ربط را درگیر کرد. حادثه دیروز هم در سطح همان شهرستان بود، نه بیشتر و به اندازه کافی هم به آن پرداخته شد، چرا موضوعی که کوچک است را بزرگ جلوه می‌دهید؟”
در همین برنامه خالدی سخنگوی، اورژانس کشور هم گفته بود: “سرعت طوفان توسط سازمان هواشناسی به درستی اعلام نشده تا جایی که توفان ۷۵ تا ۸۰ کیلومتری را ۴۰ کیلومتر ثبت کرده است.” او افزوده بود: “وقتی روز حادثه اطلاعات روزانه هواشناسی را چک می کردیم دریافتیم که نباید احتمال بارندگی بدهیم اما چه سود که اطلاعات هواشناسی هم نادرست بوده است.”
وزیر کشور اما در پاسخ به این سوال که آیا سیل و طوفان اخیر باعث غافلگیری شد یا خیر، گفته است: “بحث غافلگیری از چند منظر قابل بررسی است. نخست این که آیا پیش‌بینی شده بود که چنین شرایط جوی رخ خواهد داد که هواشناسی آن را پیش‌بینی کرده بود، اما اینکه آیا پیش‌بینی نقطه‌ای وجود داشت آنطور که هواشناسی گفته است، ما قدرت پیش‌بینی نداشتیم.”
نماینده تبریز در مجلس اما عنوان کرده که “سازمان هواشناسی با همکاری صداوسیما می‌تواند اطلاع‌رسانی خوبی را نسبت به پیش‌بینی‌های دقیق خود از تغییرات آب‌وهوایی داشته باشد اما متاسفانه این اطلاع‌رسانی‌ها به‌درستی صورت نمی‌گیرد. بدون شک اگر سال گذشته کم‌کاری سازمان هواشناسی جدی گرفته می‌شد شاید امسال شاهد تکرار این اشتباه نبودیم.”
نماینده قائمشهر و سوادکوه هم گفته: “در تمامی کشورها سازمان هواشناسی ۱۵ روز تا یک هفته قبل از وقوع حادثه، مسوولان اجرایی و مقابله با بحران کشور را نه‌تنها مطلع می‌سازد بلکه اعلام آماده‌باش می‌دهد اما سازمان هواشناسی ایران قادر به پیش‌بینی هوا و طوفان از یک هفته قبل نیست.”
تهران در انتظار فاجعه
مشاور رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور به تازگی با انتقاد از برخی ساخت‌و سازهای صورت گرفته در ارتفاع ۱۸۰۰متر حریم شهر تهران به روزنامه همشهری گفته است: “آینده سیل‌خیزی در تهران بسیار فاجعه‌بار‌تر خواهد بود چرا که رفتار مناسبی با اقلیم خود نداشته‌ایم.” اسماعیل کهرم با اشاره به اینکه پوشش گیاهی در مناطق کوهستانی باعث کاهش بروز سیل می‌شود، افزوده: “به‌عنوان نمونه در پارک ملی گلستان هنگامی که سیل رخ می‌دهد در پایین دست حتی پل‌های عظیم بتنی نیز تاب مقاومت در برابر سیلاب را ندارند. دلیل این اتفاق این است که ما در طول سالیان گذشته آبخیزها را تهی از درخت کرده‌ایم”. به گفته وی این اتفاق در مورد تهران نیز رخ داده است؛ چراکه “ما به ارتفاعات بالای ۱۸۰۰متر یورش برده‌ایم و ساخت‌وساز را تا آنجا گسترش داده‌ایم.”
رئیس ستاد محیط‌زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران نیز علت اصلی سیلاب اخیر را تخریب منابع طبیعی و محیط‌زیست کشور دانسته و گفته است: “طی نیم قرن اخیر ۳۰درصد اراضی جنگلی کشور تخریب شده است.” به گفته علی محمد شاعری، در سال‌های اخیر مراتع کشور به‌شدت از بین رفته به‌طوری که بیش از ۹۰درصد پوشش گیاهی و مراتع در شرایط ضعیف و در حال تخریب اند. وی با بیان اینکه سالانه حداقل ۵۰هزار هکتار بیابان‌زایی داریم، همچنین گفته است: “طی ۵۰ سال گذشته حدود ۶میلیون هکتار اراضی جنگلی در کشور از بین رفته است به‌عبارتی سالانه حدود ۱۰۰هزار هکتار جنگل از سال۱۳۴۰ تاکنون در کشور تخریب شده است”. وی با بیان اینکه سیل اخیر در تهران و برخی از شهرهای کشور یکی از رخدادهای طبیعی به شمار می‌رفت افزوده: “متأسفانه شاهد این بودیم که به‌دلیل تخریب محیط‌زیست بارندگی‌ها تبدیل به روان آب‌ها و سیلاب‌ها شد و خسارات مالی و جانی متعددی به بار آورد.”
