برزو درآگاهی
تحلیلگران و مقامات می‌گویند، بحران سیاسی ایران می‌تواند از اقدام سریع آن کشور در جهت بالا بردن سطح برنامه هسته‌ای جلوگیری کند و این موضوع فرصت بیشتری برای پرزیدنت اوباما و متحدان غربی برای دست و پنجه نرم کردن با این مسئله فراهم می‌آورد.
آشفتگی پس از انتخاب مناقشه‌برانگیز مجدد محمود احمدی‌نژاد تندرو این سئوال را ایجاد کرده که چه کسی در تهران قدرت نهایی را در دست دارد و هرگونه قرار با جمهوری اسلامی در رابطه با برنامه هسته‌ای به چه صورت خواهد بود.
دولت اوباما نگران این است که تهران به دنبال جمع کردن مواد لازم برای تسلیحات هسته‌ای باشد و مهلت سپتامبر را برای پاسخ مثبت به پیشنهاد مذاکره در این مورد به جای ریسک تحریم‌های جدید اقتصادی قرار داده است.
یک مقام واشنگتن که در فرموله کردن سیاست هسته‌ای دخیل است و به خاطر حساسیت موضوع به شرط ناشناس ماندن صحبت کرد گفت: “مبارزات داخلی در تهران دودی را به آسمان برده است که تصویر را از خارج مبهم می‌کند و این تصویر برای شروع غیرشفاف است.”
تهران مدت‌هاست که اصرار دارد برنامه هسته‌ای آن کشور تنها به منظور فراهم آوردن برق برای جمعیت رو به رشد کشور است. تولید اورانیوم با درجه خلوص راکتور تبدیل به افتخار ملی شده است و نشان اتمی پشت اسکناس‌های 5000 تومانی می‌درخشد.
اما اکثر کارشناسان کنترل سلاح غربی معتقد هستند که ایران سعی در بدست آوردن تولید سریع بمب هسته‌ای دارد. ایران به سرپیچی از قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد برای پایان دادن به تولید اورانیوم غنی‌شده، ماده‌ای که در صورت پالایش می‌تواند تبدیل به ماده شکافتنی برای یک بمب استفاده شود، ادامه می‌دهد.
آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای قرار است آخرین گزارش فصلی خود را در مورد برنامه هسته‌ای ایران در اوائل سپتامبر ارائه دهد.
در هفته‌های اخیر، ایران به بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای اجازه داده است تا از راکتور آب سنگین و بخش‌هایی از تجهیزات غنی‌سازی کشور پس از ممنوعیت اخیر بازدید کنند. این اقدام این را می‌رساند که تهران قصد کم کردن فشار بر خود و حامیان احتمالی خود در شورای امینت – روسیه و چین – پیش از مذاکرات در مورد تحریم‌ها را دارد.
با این وجود دانشمندان ایرانی به غنی‌سازی اورنیوم با درجه پایین در طول بحران سیاسی کشور ادامه داده‌اند. خبرگزاری‌ها گزارش داده‌اند که تهران در فصل گذشته قدمی برای افزایش ظرفیت پردازش برنداشته است. کارشناسان می‌گویند ممکن است این بیشتر به دلایل تکنیکی باشد تا تصمیمات سیاسی.
تا اینجا، بیشتر ناظران ایران توافق دارند که تهران نه تنها قادر نیست به پیشنهاد مذاکره دولت اوباما با نظر مثبت جواب دهد، بلکه به خاطر اغتشاش سیاسی نمی‌تواند برای ساخت سلاح هسته‌ای تصمیم بگیرد. چنین اقداماتی غنی‌سازی بیشتر اورانیوم را برای رسید به درجه خلوص مورد نیاز سلاح می طلبد و نیز نیازمند ساخت تجهیزات مناقشه‌برانگیز جدیدی برای سرعت بخشیدن به روند است.
احمد شیراز دانشمند هسته‌ای ایرانی و تحلیلگر سیاسی گفت: “پرونده هسته‌ای متوقف شده است و در وضعیت بدون حرکت قرار دارد، بدون قدمی به پس و پیش. رخدادهای اخیر ایران تصمیم‌گیری مهمی را در برزخ قرار داده است. رویدادهای پس از انتخابات کاملا تمام نشده اند و آقای احمدی‌نژاد به این نتیجه نرسیده است که چه کند.”
تاخت و تاز 20 ساله ایران در تکنولوژی هسته‌ای از توافق نخبگان سیاسی کشور یا حداقل رضایت دشمنان برنامه سود برده است. نهادهای مهمی نظیر مجمع تشخیص مصلحت نظام که توسط آیت‌الله علی اکبر هاشمی رفسنجانی اداره می‌شود، نهاد ریاست جمهوری، شورای عالی امنیت ملی و مجلس به همراه رهبر ایران آیت‌الله علی خامنه‌ای در ایجاد این برنامه و ادامه آن نقش داشته‌اند.
احمدی‌نژاد محافظه‌کار می‌خواهد از پیشرفت اخیر هسته‌ای ایران اعتبار کسب کند. اما تهران در واقع برنامه خفته زمان نخست‌وزیری رقیب او میرحسین موسوی در دهه 80 میلادی را آغاز کرده و اولین موفقیت‌های خود را در غنی‌سازی اورانیوم در طی ریاست جمهوری پیش از احمدی‌نژاد، محمد خاتمی بدست آورد.
علی خرم، دیپلمات سابق ایرانی مستقر در تهران گفت: “جدا از مشکلات داخلی سیاست هسته‌ای تغییر نکرده است، سیاست هسته‌ای، مثل هر سیاست استراتژیک دیگر نزدیک به دو دهه قبل تعیین شده بود.”
از زمان انتخابات مناقشه برانگیز خرداد ماه، گروه‌های در حال مبارزه ایران گرفتار درگیری سیاسی بوده‌اند. رفسنجانی در مراسم تحلیف احمدی‌نژاد شرکت نکرد و رئیس‌جمهور در جلسه مجمع تشخیص مصلحت نظام. در مراسم معرفی رئیس جدید قوه قضائیه که رقیب محافظه‌کار احمدی‌نژاد محسوب می‌شود، رئیس‌جمهور یک ساعت دیر آمد و پس از سخنرانی خشمگینی که خواستار دستگیری کسانی که نخبه نامید، با اشاره به رفسنجانی شد، با عجله آنجا را ترک کرد.
تحلیلگران سیاسی می‌گویند، درون صحنه سیاسی داخلی ایران، هرگونه نشان ضعف یا تعظیم به غرب چه با آهسته کردن برنامه موشکی تهران چه تعلیق تولید اورانیوم در سطح راکتور، می‌تواند توسط رقبا برای ضربه مورد استفاده قرار بگیرد. برای همین احتمال دارد که برنامه جاری که طی آن مواد هسته‌ای با درجه خلوص بالا، توسط حداقل 5000 سانتریفیوژ پردازش می‌شوند، با سرعت حاضر به کار خود ادامه دهند.
یک مقام آمریکایی گفت: “برنامه هسته‌ای معیاری برای کل دولت است. هیچکس از طرف‌های مختلف درگیری اعتبار خود را با پیشنهاد تغییر دراین موضوع یا وقفه‌ای اساسی در آن به خطر نمی‌اندازد.”
تندروهای سیاسی ایران در دوره قبلی اختلاف داخلی اقدامات نمایشی انجام دادند. اقداماتی نظیر سنگسارزنان یا مورد سئوال قرار دادن هولوکاست موجب برانگیختن واکنش بین‌المللی شد که گروه‌های ستیزه‌گر داخلی را متحد کرد و منتقدان را خاموش.
اما کارشناسان می‌گویند به خاطر شدت منازعه سیاسی جاری و خطرات موجود، بعید است که تهران اقدامی مهیج در ساخت سلاح هسته‌ای انجام دهد.
جلیل روشندل کارشناس ایران در دانشگاه کارولینای شرقی گفت: “جلب رضایت تمام طرفین درگیر بسیار دشوار است.”
علاوه بر آن وی گفت، حمایت عمومی از سیاست‌های هسته‌ای احمدی‌نژاد دیگر مسلم نیست.
وی گفت: “نظر عموم از هم جدا شده است، پراکنده شده یا حداقل بی تفاوت شده است.”
یک اقدام “غیرمنتظره” در مسئله هسته‌ای نه تنها خطر تحقیر عمومی را به دنبال خواهد داشت بلکه همچنین تحریم‌های شدیدتر، ممنوعیت فروش بنزین پالایش یافته به تهران یا حتی درگیری مسلحانه همراه خواهد آورد.
حاکمان ایران احتمالا نمی‌خواهند ریسک آزمایش وفاداری توده مردمی که هم اکنون نیز خشمگین و خارج از کنترل شده‌اند بکنند.
میر جاودانفر، کارشناس ایران در تل‌آویو گفت: “ما باید یادمان باشد که برنامه هسته‌ای وسیله‌ای برای یک پایان است، خامنه‌ای نمی‌خواهد رژیمش را به خاطر آن قربانی کند.”
خشم بر سر سیاست‌های داخلی احمدی‌نژاد تا به اینجا نیز شخصیت‌های نزدیک به مخالفان را جسارت بخشیده است تا علیه رفتار او در مورد مسئله هسته‌ای قوی‌تر صحبت کنند.
ستونی در روزنامه اصلاح‌طلب مردم‌سالاری می‌گوید: “مقامات ایرانی باید بدانند در صورت عدم مذاکره جدی و وفاداری به قطعنامه‌های مکرر شورای امنیت در مورد تعلیق برنامه غنی‌سازی اورانیوم، چه چیزی در انتظار آنها خواهد بود.”
تحلیلگران می‌گویند، از توقف اقتصادی داخلی، انزوای بین‌المللی و کسادی قیمت‌های نفت می‌تواند شدیدا به نفع غرب باشد، و به تهران مشوق‌هایی را بدهد تا برای تمرکز بر افزایش ثبات داخلی و اقتصاد مساله دار خود، با غرب توافقی فوری برسد.
انوش احتشامیان، پروفسور روابط بین‌المللی در دانشگاه دارام در انگلیس گفت: “تا اینجا، از زمان انتخابات، به نظر می‌رسد که ایران نسبت به قبل انعطاف‌پذیرتر شده است. با توجه به وضعیت سیاسی داخلی، منطقی به نظر می‌رسد که سعی کنند بحران هسته‌ای را تا حد ممکن کنترل کنند.”
اما برخی هشدار می‌دهند که هرگونه توافق با دولت کنونی ایران مشروعیت آن را قوت می‌بخشد و به جنبش اعتراضی انتخابات که نظر جهان را به خود جلب کرد و ایده‌های چند ده ساله در مورد واقعیت سیاسی ایران را به چالش کشید، خیانت می‌کند.
رضا کاویانی تحلیلگر و حامی مخالفان در ایران گفت: “اگر لیبرالیسم غرب و جامعه بین‌الملل تقلای ملت ایران برای آزادی را رها کنند، مردم ایران هرگز این را فراموش نمی‌کنند.”
منبع: لوس آنجلس تایمز، 28 اوت
http://www.latimes.com/news/nationworld/world/la-fg-iran-nukes28-2009aug28,0,4625620.story?page=2
