وزیر امور خارجۀ ترکیه روز دوشنبه در میان حدس و گمان هایی که دولت او می تواند به برقراری روابط دیپلماتیک میان ایران و آمریکا کمک کند، برای شرکت در اجلاس سالانۀ سازمان همکاری اقتصادی (اکو) وارد تهران شد. سفر علی باباجان وزیر امور خارجۀ ترکیه درست چند روز پس از گفتگوی وی با هیلاری کلینتون وزیر امور خارجۀ آمریکا دربارۀ ایران صورت می گیرد.
باباجان قبل از عزیمت به تهران در آنکارا به خبرنگاران گفت، “واژۀ میانجی گری گهگاه استفاده می شود. میانجی گری تنها در صورتی محقق خواهد شد که یک درخواست مشخص از سوی دو طرف صورت گیرد. ما می توانیم به پیشبرد روابط میان دو کشور تا یک سطح مثبت کمک کنیم.“
ترکیه در بیشترین سال های قرن بیستم در عرصۀ دیپلماتیک قدرت نمایی کرده و پس از متمایل شدن بسوی غرب، مجددا ً بعنوان یک قدرت توانا در صحنۀ خاورمیانه ظاهر شده است. آنکارا، تحت حکومت اسلام گرایان میانه رو پس از 80 سال سلطه توسط ملی گرایان سکولار وابسته به ارتش، میانجی گری مذاکرات میان اسرائیل و سوریه را که اواخر سال گذشته پس از حملۀ اسرائیل به نوار غزه به حال تعلیق درآمد، به عهده گرفت.
آمریکا امیدوار است بعنوان راهی برای اقناع ایرانیان به منظور کناره گیری از کاربرد احتمالی نظامی برنامۀ هسته ای و توقف حمایتشان از مبارزان مخالف اسرائیل به نظام رهبری ایران نزدیک شود. کلینتون در مصاحبۀ هفته گذشته که از تلویزیون ترکیه پخش شد، خاطر نشان کرد، دولت اوباما از هرگونه تلاش ترکیه برای کمک به تغییر نظر جمهوری اسلامی استقبال می کند.
کلینتون افزود، “شما ایرانیان را بهتر از ما می شناسید. شما – فکر می کنم به من گفته شد بیش از 350 سال و اندی – مرز مشترک داشته اید. از این رو قصد داریم برای نفوذ بر رفتار ایران از شما درخواست کمک کنیم.“
روابط ترکیه با ایران از زمان روی کار آمدن حزب اسلامی عدالت و توسعۀ ترکیه بعنوان نیروی سیاسی مسلط بر این کشور در اوایل دهۀ جاری شکوفا شده است. روابط تجاری میان دو کشور سال گذشته به 10 میلیارد دلار رسید که نسبت به سال 2007، 25 درصد افزایش داشته است. ترکیه تنها کشوری است که ایرانیان می توانند بدون گرفتن ویزا به این کشور سفر کنند.
برخی از کارشناسان معتقدند، ترکیه می تواند از نفوذ روزافزون خود در ایران برای تأثیرگذاری بر سیاست های این کشور استفاده کند و یا اینکه نقش یک میانجی را (میان ایران و آمریکا) ایفا کند. امرالله اسلو کارشناس مسائل ترکیه در بنیاد جیمزتاون، یک هستۀ متفکر در واشنگتن، می گوید، “ایران، ترکیه را دروازه ای بسوی غرب می داند. نقش ترکیه در چنین مذاکراتی یک امتیاز بسیار مهم خواهد بود.“
ترکیه با ایفای چنین نقشی موقعیت خود را بعنوان یک قدرت منطقه ارتقا خواهد داد، کشوری که در عین حال می تواند روابط تجاری خود را نیز افزایش دهد. امرالله اسلو می گوید، “آنچه را که ترکیه قصد دارد از معاملۀ میان اسرائیل و سوریه و یا ایران و آمریکا بدست آورد، ثبات و رشد اقتصادی بیشتر برای ترکیه است.” با این وجود، برخی از تحلیلگران معتقدند، مشارکت ترکیه و یا هر عضو سوم دیگری می تواند بجای کمک به مذاکرات ایران و آمریکا، مانعی در برابر آن باشد.
محمد مرندی رئیس بخش مطالعات آمریکای شمالی در دانشگاه تهران می گوید، “ایرانیان و آمریکایی ها می دانند چطور با یکدیگر ارتباط برقرار کنند. آنها واقعا ً به نفر سومی برای مداخله نیاز ندارند.” ایران و آمریکا نیاز دارند پس از دهه ها دشمنی و خصومت با یکدیگر بسرعت اعتماد یکدیگر را جلب کنند.
استیفن لارابی کارشناس امنیتی اروپا و خاورمیانه می گوید، “با توجه به حساسیت های موجود، تصور می کنم آمریکا بخواهد گفتگوی مستقیم با مقامات رده پایین ایران را دربارۀ مسائلی مانند افغانستان که کمتر جنجال برانگیز است، شروع کند.“
منبع: لوس آنجلس تایمز، 10 مارس
