شامگاه دیروز به وقت تهران، خبر قطعی شدن حمایت ۳۴ سناتور ایالات متحده از توافق هسته ای واشینگتن با تهران سرانجام اعلام شد.به لحاظ حقوقی این به معنای قطعی شدن برداشته شدن تحریم های کنگره علیه جمهوری اسلامی پس از اجرایی شدن برنامه اقدام جامع مشترک تهران و ۶ ابرقدرت جهان (برجام) خواهد بود. همزمان در تهران مجلس خبرگان رهبری خواستار رعایت خطوط قرمز برجام توسط مجلس و شورای عالی امنیت ملی شده است.
حمایت باربارا میکولسکی، سناتور دموکرات از ایالات مریلند، عملا جلو رسیدن آرای مخالف سناتورهای مخالف توافق به بیش از دو سوم کل آرای سنا را می گیرد. به دیگر بیان حالا باراک اوباما رئیس جمهور ایالات متحده امکان قانونی خواهد داشت تا در صورت رد توافق هسته ای در کنگره ( شامل خانه نمایندگان و سنا ) از حق وتوی رئیس جمهور برای غلبه بر نظر مخالفان توافق استفاده کند. باراک اوباما پس از توافق جامع هسته ای در وین، در گفتگویی تلویزیونی با مردم ایالات متحده، هشدار داده بود که اگر جمهوری خواهان بخواهند جلواجرایی شدن توافق را بگیرند از حق وتو استفاده خواهد کرد.
با این حال از زمان توافق وین تا روز چهارشنبه به طور قطعی مشخص نبود که تعداد سناتورهای حامی توافق به حد نصابی که برای استفاده اوباما از وتو لازم است خواهد رسید یا نه.
در این بازه حدودا ۵۰ روزه ( ۲۳ تیر تا ۱۱ شهریور ) کمپین های بسیاری، به ویژه در ایالات متحده در موافقت یا مخالفت توافق وین برگزار شد. درجبهه موافقان بسیاری از دانشمندان هسته ای ایالات متحده، مقامات سابق دولتی، تعدادی از فعالین یهودی، شخصیت های برجسته دانشگاهی آمریکایی و ایرانی با انتشار بیانیه ها و مصاحبه هایی برای جلب آرای مثبت سناتورهای دموکرات تلاش کرده بودند.
همچنین نظرسنجی های گوناگون در ایالات متحده نیز از حمایت اکثریت شرکت کنندگان از توافق وین حکایت داشت. نتایج نظرسنجی دانشگاه مریلند که روز سه شنبه منتشر شد نیز نشان می داد که 55 درصد مردم ایالات متحده خواستار حمایت نمایندگان کنگره از توافق هستند.
گفتنی است کنگره تا کمتر از ۲ هفته دیگر (۶۰ روز پس از تاریخ توافق) فرصت دارد تا طرح “رد توافق” هسته ای را به رای بگذارد. گفتنی است اگر کنگره موفق می شد با بیش از دو سوم آرا (هم در خانه نمایندگان و هم در سنا) توافق هسته ای ایالات متحده و جمهوری اسلامی را رد کند، اوباما عملا نمی توانست مانع از پایان بخشیدن به تحریم هایی شود که در چند ساله گذشته در کنگره علیه برنامه هسته ای جمهوری اسلامی وضع شده بود؛ امری که احتمالا به معنای شکست برجام تلقی می شد.
نظر مجلس خبرگان در خصوص برجام
اما در شرایطی که در ایالات متحده در یک روند حقوقی مشخص، برجام در حال بررسی است و تکلیف موضع گیری حاکمیت ایالات متحده در خصوص آن تا حد زیادی مشخص شده است، در تهران هنوز حرف و حدیث ها در خصوص اینکه نهایتا چه نهادی باید در خصوص برجام نظر دهد و آن را تایید یا رد کند ادامه دارد.
در آخرین تحول، مجلس خبرگان که وظیفه نظارت بر وظایف رهبری را بر عهده دارد، دیروز در بیانیه هجدهمین اجلاس این نهاد، به اظهارنظر در خصوص توافق هسته ای پرداخت و هم از مجلس و هم از شورای عالی امنیت ملی خواست تا “خطوط قرمز” نظام را در بررسی برجام رعایت کنند. در این بیانیه آمده است: “از شورای عالی امنیت ملی و نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی میخواهیم تا با حفظ وفاق ملی و دقت نظر در مفاد برجام، رعایت اصول قانون اساسی، خط قرمزهای نظام، رهنمودهای مقام معظم رهبری و مصالح عالیه ی کشور را سرلوحه ی کار خود قرار دهند تا علاوه بر حفظ دستآوردهای علمی و فنآوری صلح آمیز هسته‌ای، جلوی هرگونه فریبکاری، زیاده خواهی و سوء استفاده احتمالی از سوی آمریکا و هم پیمانانش گرفته شود.”
این در حالی است که ۴ روز پیش، معاون پارلمانی رئیس دولت یازدهم به طور صریح اعلام کرد که کابینه حسن روحانی برجام را برای تایید به بهارستان نخواهد فرستاد. مجید انصاری گفته است: “همان‌طور که رییس‌جمهور فرمودند دولت درباره برجام چیزی را امضاء نکرده است که بخواهد در قالب لایحه به مجلس تقدیم شود.”
وی با این تاکیدکه “اگر (نمایندگان) اطلاعاتی بخواهند یا دعوت کنند مسئولین ذیربط به جلسات خواهند رفت” تصریح کرده است: “ولی چیزی تحت عنوان لایحه(برجام) به مجلس داده نخواهد شد.”
گفتنی است دو هفته پیش نمایندگان پارلمان با رای گیری، اعضای کمیسیونی تحت عنوان کمیسیون ویژه برجام را انتخاب کردند که وظیفه بررسی برنامه جامع اقدام مشترک را خواهد داشت.
جلیلی از “هنر دیپلماسی” اش دفاع کرد
روز سه شنبه سعید جلیلی، رقیب حسن روحانی در انتخابات سال ۹۲، که از سال ۸۶ مسئولیت مذاکرات هسته ای جمهوری اسلامی با غرب را عهده دار بود برای ارائه گزارش به همین کمیسیون رفته بود. بر اساس اطلاعاتی که حسین نقوی حسینی از این جلسه در اختیار خبرگزاری های داخلی قرار داده در این نشست جلیلی به اعضای کمیسیون برجام گفته که دولت احمدی نژاد از سال ۸۴ در پی “لغو تحریم های ظالمانه” بوده است. این در حالی است که در آن زمان هنوز هیچ تحریمی از سوی جامعه بین المللی علیه تهران تصویب نشده بود و در دوران حضور جلیلی در مذاکرات هسته ای(۱۳۹۲-۱۳۸۶) بود که تهران از سوی ایالات متحده و متحدانش تحت شدیدترین تحریم های بین المللی قرار گرفت.
سعید جلیلی که در انتخابات ۹۲ از سوی جبهه پایداری – به رهبری آیت الله مصباح یزدی- حمایت می شد و در حقیقت کاندیدای تندترین طیف های سیاسی اصولگرایان بود در اظهاراتی با دفاع از دیپلماسی هسته ای خود گفته است: “هنر دیپلماسی ما در این دوران این بود که چالش جدی که غربی‌ها برای ما ایجاد کردند را وارونه کردیم و آن را به یک فرصت تبدیل کردیم و آنها را وادار کردیم از رویکرد مقابله به رویکرد تعامل و گفت‌وگو گذر کنند و حتی در مسائل غیرهسته‌ای منطقه‌ای با ما گفت‌وگو کنند.”
زیبا کلام : جلیلی ۶ میلی متر هم جلو نرفت
اظهارات جلیلی روز گذشته با واکنش صادق زیبا کلام، استاد دانشگاه تهران، مواجه شد. زیبا کلام که در ۲ سال اخیر به طور مداوم در زمینه های مختلف و در حمایت از دولت روحانی موضع گیری کرده، در گفتگو با خبرگزاری ایلنا با لحنی کنایه آمیز گفته است: “۶ سال آقای جلیلی مسئولیت مذاکرات را برعهده داشت، این در حالی بود که شش میلی‌متر هم پرونده هسته‌ای به سمت حل‌شدن جلو نرفت.”
گفتنی است سعید جلیلی ۲ سال پیش در جریان مناظره های تلویزیونی انتخابات ریاست جمهوری از دیپلماسی هسته ای خود دفاع اما علی اکبر ولایتی ـ مشاور بین الملل آیت الله خامنه ای و دیگر کاندیدای انتخابات اخیر ـ در جریان سومین مناظره زنده تلویزیونی به شدت از “هنر دیپلماسی” وی انتقاد کرده بود. ولایتی خطاب به دبیر وقت شورای امنیت ملی گفته بود: “دیپلماسی این نیست که در کشورهای دیگر خطابه بخوانید و مطالبی را که در کنفرانس مطبوعاتی می گفتید اینجا هم بگویید”
وی ضمن سرزنش دیپلماسی زیاده خواهانه جلیلی، خط مشی او در مذاکرات را با این مثال روشن کرده بود که “مثل این است که جنس صد تومانی را به کسی بخواهند بفروشند و او بگوید این را به من دو تومان می دهی! خب فروشنده می گوید اگر خریدار نیستی چرا به اینجا آمده ای؟”
