تحلیل اولگا دیجیتال:
شعر کلید جامعه ایران
دیدگاهی که از ایران وجود دارد یک تناقض و دوگانگی آشکار است. از دید بسیاری از غربی ها، “کشور هزار و یک شب” به عنوان کشوری شرور شناخته می شود. با این حال، شهروندان این کشور ابیات زیبای عمر خیام، شاعر و ریاضیدان را می شناسند و آن را زمزمه می کنند. حال سؤال اینجاست که آیا ادبیات و سفرنامه ها می توانند دیدگاه متفاوتی از این کشور نفت خیز به وجود آورند؟
در لابلای ادبیات ایرانی می توان ایران دیگری را مشاهده کرد؛ ایرانی که از بقایای امپراطوری عظیم پارس نشأت می گیرد. مهارتی که ابن سینا توانسته بوسیله آن مطالعات طبی خود را در لابلای جملات و ابیاتی دلنشین کتابت کند، در دل تاریخ ماندگار شده است. “هر محققی باید هنر نظم و نثر را بشناسد.”
کتب ارزشمند شعر و عروض یکی از نمونه های عظمت این کشور باستانی است. ویلیام شکسپیر با بهره گیری از آثار مولانا جلال الدین رومی و بسیاری از شعرای ایرانی دوران قرون وسطی، به ایران به عنوان “سرزمین تصوف و عرفان” می نگرد. این شعرا تصوف و صوفیگری را در ایران ترویج دادند و در گسترش تاریخ ادبیات سرزمین پارس نقش بسزایی داشتند.
حکایت حماسی شهرزاد قصه گو، ملکه ساسانی، بی شک نقطه اوج آثار برجسته در ادبیات پارسی است. ذکاوت دختر جوان وزیر اعظم و اشراف او بر افسانه های متنوع و قصه های گوناگون باعث شد ازسوی حاکم ظالم بخشیده شود و او را در عشق خود گرفتار سازد. اکنون قصه های هزار و یک شب شهرزاد زبانزد خاص و عام در سراسر جهان است و تاکنون به دهها زبان مختلف ترجمه شده. بسیاری از نویسندگان در پنج قاره با اقتباس از این قصه ها ویرایش های متفاوتی را براساس سن و سلیقه خوانندگان خود تألیف کرده اند.
زبان پارسی به لطف شخصیت هایی مانند رودکی و حکیم ابوالقاسم فردوسی و شاهنامه اش تولدی دوباره یافت: فردوسی باستانی ترین تاریخ اسطوره ای ایران زمین را در شاهنامه سرود و رودکی اولین دیوان شعر را در دربار امیر نصر سامانی خلق کرد.
نیما یوشیج [متولد ۱۸۹۶ مازندران]، بنیانگذار شعر نوی پارسی، مبدع جنبش جدیدی در نیمه اول قرن بیستم بود. به دنبال مجموعه تأثیرگذار آثار او، یکی از مهم ترین شاعران ادبیات پارسی پدیدار گشت: فروغ فرخزاد. او با اشعار خود نقش مهمی در مبارزه برای خلاقیت و همچنین آزادی های فردی ایفا کرد. امروزه آثار کوتاه او مورد اشاره بسیاری از شاعران پارسی زبان است که معتقدند فروغ تأثیر مهمی بر زندگی ادبی آنها گذاشته است.
فرخزاد اولین کتاب خود به نام “اسیر” را در سن ۱۹ سالگی منتشر کرد. او در این اثر به وضوح از خواسته خود مبنی بر آزادی زنان می گوید. عنوان آن به خوبی منظور نویسنده را بازتاب می دهد. فروغ پس از انتشار “تولدی دیگر” در سال ۱۹۶۴ توانست رؤیای رهایی شخصی خود را به واقعیت نزدیک کند.
فروغ چند سال قبل از آن، پس از طلاق از همسرش و ازدست دادن امکان نگهداری فرزندش به اروپا سفر کرد و زندگی مستقلی را آغاز نمود. او در سال ۱۹۵۶ “دیوار” را منتشر کرد. فروغ که ازسوی رضا شاه پهلوی تحت پیگرد قرار داشت و آثار او نیز از سوی افراط گرایان مذهبی سانسور می شد، در سال ۱۹۶۷ طی یک سانحه رانندگی درگذشت.
شعرا و رمان نویسانی مانند آذر نفیسی، شهرنوش پارسی پور، یاسمن کروتر، و رؤیا حکاکیان قلم خود را دراختیار دفاع از حقوق زنان در ایران و خارج از ایران قرار داده اند.
آذر نفیسی، استاد دانشگاه، در کتاب خود به نام “لولیتاخوانی در تهران” جریاناتی را با همراهی گروهی از دانشجویان خود نقل می کند: خواندن و تفسیر کتاب لولیتا اثر ولادیمیر نابوکوف، نویسنده روسی. در لابلای صفحات کتاب، موضوعات مباحثه انگیزی در رابطه با آزادی و حقوق زنان مطرح می شود؛ اجبارهای خانوادگی مربوط به مسایل سنتی و انتقادات نرم از حکومت که آنها را مورد سرکوب قرار می دهد و به عنوان شهروندان درجه دو در جامعه می شناسد. نفیسی در سال ۱۹۸۱ به دلیل نپذیرفتن حجاب از دانشگاه تهران اخراج شد.
پارسی پور نیز به نوبه خود در کتاب “زنان بدون مردان” به تابوهایی اشاره می کند که در رویارویی میان زنان و مردان و در یک جامعه خفقان آور روی می دهد، درحالی که کروتر در رمان “آشپزخانه زعفرانی” داستان خانواده ای را نقل می کند که در دو دنیای مختلف بسر می برند: لندن و مزاره، روستایی دورافتاده در ایران. در این داستان، یک زن مغموم معشوق واقعی خود را به دلیل مهاجرت رها کرده است. در پایان نیز کتاب “سفر از سرزمین نه” از خاطرات رؤیا حکاکیان می گوید. او در این کتاب دوران کودکی و نوجوانی خود در تهران را بازگو می کند: سرنگونی آخرین شاه و خوش بینی هزاران ایرانی که درنهایت توسط جمهوری اسلامی به نابودی کشیده شد.
تاریخ شعر و رمان ایرانی و همچنین تأثیر آن بر جهان غرب کلیدی است که به ما کمک می کند ذهنیت و دلمشغولی مردان و زنانی را که به دنبال آزادی اند بهتر درک کنیم.
منبع: اولگا دیجیتال