هنر روز، در بخش کتاب می کوشد کتاب ها و نشریاتی را که در حوزه اندیشه و هنر مباحث نظری را منعکس می کنند یا در مسائل اجتماعی و سیاسی مباحثی درخور دارند، به خوانندگان خود معرفی کند. ارجحیت با کتاب های روز خواهد بود، ولی این امر به معنای غفلت از آثارمنتشر شده در گذشته دور یا نزدیک نیست. کتاب های منتشره از پدیدآورندگان ایرانی به زبان های دیگر یا ترجمه شده به این زیان ها هم در کتاب روزجای ویژه ای خواهند داشت. ناشران و پدید آورندگان آثار می توانند برای معرفی یک نسخه کتاب به نشانی زیر بفرستند.
P.O.Box 94000 creteil cedex
France10014
ره آورد 83
هشتاد و سومین شماره رهاورد، فصلنامه آزاد اندیشان ویژه تابستان 1387 منتشر شد. پیشگفتار این شماره پربارنوشته شعله شمس شهباز صاحب امتیاز و مدیر مسئول نشریه در باره سی و پنجمین سال انتشار ایرانیکا است.
در فصل ادب، هنر، دین، فلسفه چندمقاله خواندنی دیده می شود از جمله مطلب “ نگاهی به وضعیت زنان در ایران از دریچه رمان طوبی و معنای شب” نوشته لاله قهرمان.
در بخش ایران در گذرگاه تاریخ، ادامه مقاله بسیار زیبای دکتر همایون کاتوزیان آمده است که زندگی سیدحسن تقی زاده را در سه دوره بر می رسد. دو مقاله از هما ناطق، همراه با چندین مطلب دیگر این بخش را کامل می کند.
در بخش های دیگر که یادها و خاطره ها و نقد ومعرفی کتاب نام دارد، مطالب خواندنی متعدد آمده است از جمله نقد هشیارانه داریوش آشوری بر کتاب “ تبار شناسی روشنفکری ما” نوشته دکتر محمدملکی.
ره آورد که توسط زنده یاد حسن شهباز بنیان گذاشته شده است، اکنون زیر نظر شعله شهباز منتشر می شود. مهدی سر رشته داری و دکتر ماندانا زندیان شورای ویراستاران آن هستند و این اساتید شورای مشاورین علمی وفرهنگی اش را تشکیل می دهند: دکتر ژانت آفاری، مهندس عبدالحمید اشراق، دکتر محمد توکلی طرق، دکتر جلال خالقی مطلق، دکتر تورج دریائی، دکتر نسرین رحیمیه، دکتر همایون کاتوزیان. طراحی ره آورد را هم فرح فرخ به انجام می رساند.
ره آورد مانند همه نشریات فرهنگی از طریق اشتراک می تواند به حیات خود ادامه بدهد. عاشقان فرهنگ و هنر ایران می توانند با مراجعه باسایت اینترنتی ره آورد(www.rahavard.com) مشترک نشریه آزاد اندیشان ایران شوند.
روان شناسی نخبگان سیاسی ایران
نویسنده: ماروین زونیس
ترجمه: پرویز صالحی، سلیمان امین زاده، زهرا لبادی
639 ص، تهران: انتشارات چاپخش، 1387، چاپ اول
فرضیه اصلی که این کتاب بر مبنای آن قرار گرفته است آن است که در جوامعی که فرآیندهای سیاسی آن درون ساختارهای رسمی دولت کمتر نهادینه شده است، نگرش و رفتار افراد پرقدرت، راهنمای قابل اعتمادی برای تغییر سیاسی محسوب می شود. بر مبنای چنین فرضیه ای است که نویسنده کتاب، روند رشد و توسعه سیاسی در ایران را از طریق تحلیل نخبگان سیاسی آن بررسی کرده است. مفهوم نخبگان سیاسی آن چنان که در این بررسی مورد استفاده قرار گرفته، یک مفهوم تجربی، رفتاری است. در حقیقت، نخبگان سیاسی به مثابه افرادی از اعضای جامعه ایران، یا ملت ایران تعریف شده اند که در مقایسه با سایر اعضای جامعه ایرانی، هم از نظر سیاسی فعال تر و هم از قدرت سیاسی بیشتری برخوردار بوده اند. عناوین مباحث اصلی کتاب عبارتنداز: «شاه ایران و ترکیب نخبگان سیاسی»، «شاه ایران و نخبگان مخالف»، «شاه ایران و نخبگان»، «رویکردی تاریخی درباره ماهیت نخبگان در جامعه ایران»، «تحلیلی درباره زمینه اجتماعی نخبگان سیاسی معاصر»، «جهت گیری نخبگان سیاسی» و «نتایج جهت گیری نخبگان».
خنیاگری و موسیقی در ایران
نوسنده: سکندر امان اللهی بهاروند
224 ص، تهران: انتشارات آرون، 1387، چاپ اول
در این کتاب، وضعیت خنیاگری و موسیقی در جامعه ایران، از دوران هخامنشیان تا انقلاب اسلامی، به گونه ای مختصر و مفید بررسی شده است. بخش پایانی کتاب نیز به موضوع خنیاگری و موسیقی در جامعه سنتی لرستان می پردازد. عناوین مباحث اصلی کتاب عبارتنداز: «مفهوم خنیاگری»، «قلمرو خنیاگری و موسیقی»، «خنیاگری و موسیقی در ایران»، «خنیاگری و موسیقی از دوره عباسیان تا صفویه»، «موسیقی نظری از دوره عباسیان تا صفویه»، «خنیاگری و موسیقی در دوره صفویه»، «خنیاگری و موسیقی در دوره افشاریه و زندیه»، «خنیاگری و موسیقی در دوره قاجار»، «خنیاگری و موسیقی در دوره پهلوی»، «خنیاگری و خنیاگران در جوامع روستایی و عشایری جنوب و جنوب غرب ایران» و «نقش خنیاگری و موسیقی در جامعه ایران».
نگاهی به بخش اساطیری شاهنامه فردوسی از دریچه آئین کشورداری
پژوهش و نگارش: قباد میزانی
334 ص، تهران: نشر پانیذ، 1387، چاپ اول
در بخش اساطیری «شاهنامه»، روابط اجتماعی به ویژه آئین کشورداری و تقابل بین نیروهای اجتماعی و به تبع آن نحوه برخورد بین شاهان و پهلوانان، از یک قانون مندی کلی پیروی می کند. این بخش از «شاهنامه»، از یک سو عرصه نمایش با شکوه ترین داستان های دراماتیک و تجلی نبوغ «فردوسی» و حکمت اوست، از سوی دیگر نشان دهنده مسیر حرکت اقوام ایرانی از دوران زندگی ساده و کوه نشینی اولیه، تا تشکیل امپراطوری عظیم دوران «کاووس» و «کیخسرو» و «گشتاسب» با روابط اجتماعی و اداری پیچیده است. در کتاب حاضر، موضوع اخیر یعنی سمت و سوی حرکت جامعه ایرانی در داستان های اساطیری «شاهنامه» و قانون مند بودن و انطباق آن بر مسیر کلی تاریخ واقعی، بررسی شده است. نویسنده در قالب پنج دوره (از آغاز پادشاهای «کیومرث» تا پایان پادشاهی «دارا»)، مسیر حرکت آئین کشورداری در «شاهنامه» را پی می گیرد، نقش پهلوانان و شاهان و مردم را در این حرکت نشان می دهد، و تصویری از مبانی فرهنگی و اخلاقی حاکم بر جامعه را – که به دنبال تغییر شرایط اقتصادی - اجتماعی دگرگون می شود – ارائه می کند.
زبان فارسی معیار
نویسنده: ناصرقلی سارلی
378 ص، تهران: انتشارات هرمس، 1387، چاپ اول
در این کتاب، روند معیارسازی زبان فارسی بررسی شده است. اگر بخواهیم مسیر تاریخی معیار شدن زبان فارسی را بررسی کنیم و ناگزیر برای این تاریخ، مبنایی برای دوره بندی بیابیم، نقطه عطفی بهتر از مشروطه نخواهیم یافت. از این رو نویسنده کتاب «زبان فارسی معیار»، بحث خود را دو دوره یعنی «پیش از مشروطه» و «پس از مشروطه» پی گرفته است. او نشان می دهد که در دوره پیش از مشروطه، معیار سازی زبان فارسی بیشتر به شکل طبیعی و خود انگیخته صورت گرفته است. در مقابل، معیار سازی پس از مشروطه، آگاهانه تر و با درک مسائل اجتماعی و سیاسی مرتبط با زبان تحقق یافته است. فصل اول کتاب به تنوع و دگرگونی زبانی می پردازد. شناخت بیشتر و بهتر این دو پدیده طبیعی زبانی از آن جهت اهمیت دارد که معیارسازی زبان در شکل سختگیرانه خود قصد دارد مانعی بر سر راه آنها ایجاد کند یا دست کم آن دو را تحت کنترل درآورد. در فصل دوم، مباحثی درباره زبان معیار و مسائل مرتبط زبانی و اجتماعی مطرح می شود. موضوع فصل سوم، معیار سازی زبان و نظریه مرتبط با آن و به ویژه مراحل معیار سازی است. در فصل های چهارم و پنجم، روند معیار سازی زبان فارسی در دوره های پیش و پس از مشروطیت بررسی می شود.
آشپزی سنتی و محلی ایران
نویسنده: رقیه صفری
328 ص، تهران: انتشارات زرقلم، 1387، چاپ اول
در سرزمین ایران که در هر منطقه ای از آن، طبیعت و آب و هوای خاصی حاکم است، فرهنگ آشپزی و غذایی کهنسال و ارزشمندی وجود دارد. این فرهنگ که در بسیاری از مناطق ایران، رفته رفته به فراموشی سپرده می شود، حاصل تلاش، تجربه و شناخت نسل های گذشته سرزمین ماست. در کتاب حاضر، روش تهیه و پختن غذاهای سنتی و محلی ایران که بسیاری از آنها از قرن ها پیش در مناطق گوناگون ایران تهیه و خورده می شده، آموزش داده شده است. با خواندن این کتاب، خواننده با انواع آبگوشت، آش، خورش، کباب، کوفته، دلمه، حلوا، مربا، ترشی و شربت، از شهرها و استان های گوناگون ایران آشنا می شود.
برنامه حکومتی فدائیان اسلام
نویسنده: سید مجتبی نواب صفوی
به اهتمام: سید محمود میردامادی
158 ص، تهران: انتشارات بنیاد بعثت، 1386، چاپ اول
این کتاب که از اسناد مهم نهضت اسلامی در ایران معاصر به شمار می رود، برنامه حکومتی جمعیت فدائیان اسلام است. این برنامه در اوایل دهه 1320 خورشیدی به وسیله «سید مجتبی نواب صفوی» برای اداره یک مملکت مسلمان بر اساس قوانین اسلامی تدوین شده و شامل بخش های گوناگونی مربوط به سیاست، اقتصاد، فرهنگ و دین است.
حزب سوسیالیست و انتقال حکومت از قاجار به پهلوی
نویسنده: سید کمال الدین طباطبایی
241 ص، تهران: انتشارات زیبا، 1387، چاپ اول
حزب سوسیالیست در نخستین سال های پس از پایان جنگ جهانی اول به وسیله برخی از رهبران دو حزب بزرگ و قدیمی ایران، یعنی حزب«دمکرات» و حزب«اعتدالیون» به وجود آمد. تعدادی از اعضای عالی رتبه این حزب، مهاجرینی بودند که در زمان جنگ جهانی اول دولت ملی موقت را تشکیل داده، و به تدریج به ایران بازگشتند. در کتاب حاضر، نقش مهم و تاثیر گذار این حزب – به عنوان یکی از احزابی که در طول مجالس چهارم و پنجم فعالیت داشت – بررسی شده و عملکرد حزب سوسیالیست در حوادث و جریان های مربوط به انتقال حکومت از قاجار به پهلوی ارزیابی گردیده است. در این بررسی محورهای زیر مورد توجه قرار گرفته است: 1- جریان سوسیال دمکراسی تا قبل از تشکیل مجلس چهارم، 2- زمینه ها و فعالیت هایی که منجر به شکل گیری حزب سوسیالیست شد، 3- با توجه به این که بیشتر اعضای حزب سوسیالیست را دموکرات های سابق تشکیل می دادند، این حزب تا چه حد تلاش نمود خواسته های گذشته و فعلی خود را مطرح و دنبال کند؟، 4- عملکرد حزب سوسیالیست در تحولات سیاسی دوره چهارم مجلس شورای ملی و مواضع این حزب نسبت به جناح های داخلی صاحب قدرت، 5- اقدامات و مواضع حزب در طول دوره پنجم مجلس و نقش این حزب در قضیه جمهوری و تغییر سلطنت، 6- نوع و میزان رابطه حزب سوسیالیست با دولت شوروی و گروه های داخلی تحت حمایت شوروی.
زن ایرانی و عصر روشنگری
نویسنده: نازلی اسکندری نژاد
182 ص، تهران: انتشارات زیبا، 1387، چاپ اول
در این کتاب، نقش و فعالیت زنان ایرانی در عرصه های گوناگون اجتماعی و فرهنگی در اواخر دوره قاجار و مقارن با عصر مشروطیت، نقد و بررسی شده است. در این بررسی، فعالیت زنان ایرانی در حوزه روزنامه نگاری و نشریات، جایگاه ویژه ای دارد. عناوین پاره ای از مباحث کتاب عبارتنداز: «زنان ایران در عصر قاجار»، «زن و ازدواج»، «زن واقتصاد جامه»، «مشغولیت های زنان و حیثیت اجتماعی آنان در جامعه»، «فعالیت های فرهنگی زنان»، «فعالیت های هنری زنان»، «ورود زنان به عرصه فعالیت های سیاسی»، «نقش زنان در نهضت مشروطه»، «زنان روزنامه نگار»، «تاریخ مطابع در ایران»، «علل و چگونگی انتشار نخستین نشریه های مختص زنان در عصر مشروطه» و «معرفی روزنامه های زنان و شرح حال زنان روزنامه نگار».
دو سال با بومیان کیش
نویسنده: رجبعلی مختارپور
703 ص، تهران: انتشارات ورجاوند، 1387، چاپ اول
این کتاب، پژوهشی است ارزشمند درباره جغرافیای طبیعی، اماکن عمومی، معماری، زندگی اجتماعی و فرهنگ مردم جزیره کیش. در حقیقت این پژوهش، تصویری جامع از جنبه های مختلف زندگی مادی، معنوی، اجتماعی و اعتقادات بومیان این جزیره در اختیار علاقمندان قرار می دهد. کتاب «دو سال با بومیان کیش» که عنوان پژوهش برگزیده سال 1379 را به خود اختصاص داده، شامل شش «گفتار» با این عناوین است: 1- زندگی مادی، 2- زندگی معنوی، 3- هنر و ادبیات توده مردم، 4- زندگی اسرار آمیز، 5- اعتقادات مردم، 6- زندگی اجتماعی. بخش «زندگی مادی»، شامل مباحث زیر است: آب و هوا، آبادی ها، ساختمان ها و اماکن عمومی، نقاط تاریخی و دیدنی، ارتباطات و حمل و نقل، معماری، پوشاک، آرایش و پیرایش، خوردنی ها و آشامیدنی ها، دامداری، صید مروارید، ماهیگیری، صید پرونده و صنایع دستی. در بخش «زندگی معنوی»، موضوعاتی چون دانش توده، جانور شناسی، اوزان و مقادیر و موجودات افسانه ای بررسی می شود. بخش «هنر و ادبیات توده مردم» به موسیقی و ادبیات توده مردم می پردازد. در سایر بخش ها مسائلی هم چون جادوگری، اعتقادات و خرافات، جشن های دینی و مذهبی، آداب و مراسم دینی و زندگی زناشویی و خانوادگی در جزیره کیش مورد بحث قرار می گیرد.
جنبش دانشجویی در آمریکا
رویدادها و قطعاتی از دهه 60
گردآوری و ترجمه: نادر فتوره چی
170 ص، تهران: موسسه فرهنگی “رخداد نو” با همکاری انتشارات صبا، 1387، چاپ: اول
جنبش دانشجویی در آمریکا- رویدادها و قطعاتی از دهه 60 با پیشگفتاری از امید مهرگان و شش مقاله شامل شیکاگو 68: رویدادنگاری، بیانیه پورت هارون، آنچه می خواهیم، آنچه باور داریم/ مانیفست بلک پنترز، دوتا، سه تا، …خیلی دانشگاه کلمبیا/ تام هایدن، انقلاب به سوی جامعه آزاد/ ابی هافمن، مانیفست هیپیزم/ جری روبین، انعکاس گذشته در جنبش دانشجویی عملگرا/ ابی هافمن و یک گفت و گو با با تام هایدن در قالب هفتمین کتاب از مجموعه “کتاب های کوچک گام نو” منتشر شده است. این مجموعه پس از جدایی سهام انتشارات گام نو از موسسه رخداد نو، با همکاری انتشارات فرهنگ صبا منتشر می شود. دیگر کتاب های این مجموعه تفکر نوکانتی: حلقه مفقوده نظریه انتقادی، مکتب فرانکفورت و جامعه شناسی معرفت، علیه ایده آلیسم، گئورگ لوکاچ در انقلاب مجارستان، در باب اقتدار، الاهیات هستند.