عدم موافقت عربستان سعودی با کاهش تولید نفت، که اواسط ماه دسامبر به بشکه‌ای ۶۰ دلار رسید، آن‌چنان ایران را تحت فشار قرار داده که تحریم‌های سازمان ملل هرگز نتوانستند چنین کنند. با کاهش قیمت نفت از بشکه‌ای ۱۱۵ دلار در سال ۲۰۱۳ تا قیمت کنونی، مسلما قدرت ایران در حمایت مالی از عملیات نظامی در خاورمیانه نیز تحت تاثیر قرار می گیرد. این اولین بار نیست که عربستان سعودی از حضور پرقدرت خود در اوپک استفاده می‌کند. در سال ۱۹۷۷ نیز تولید خود را از ۸ میلیون بشکه در روز به ۱۱ ممیز ۸ میلیون بشکه رساند و بازار نفت را به شدت تحت تاثیر قرار داد.
در آن زمان در ایران تولید صنعتی ۵۰ درصد کاهش یافت و تورم به ۴۰ درصد رسید. پادشاهی ایران محبوبیت خود را در میان طبقه متوسط از دست داد و راه را تا حد زیادی برای انقلاب اسلامی هموار کرد.
عربستان سعودی و ایران مدت‌ها پیش از انقلاب این کشور درگیر نبرد ایدئولوژیک استراتژیک در خاورمیانه بوده‌اند. مسئله بر سر قدرت یافتن شیعیان در خاورمیانه است.
بیراه نیست که حسن روحانی رئیس‌جمهور ایران تصمیم عربستان برای حفظ تولید ۱۰ میلیون بشکه‌ای خود را “خائنانه” و “با انگیزه سیاسی” خوانده است. ایران و کشورهایی نظیر روسیه، ونزوئلا، برزیل و نیجریه کار زیادی برای مقابله با ضربه مالی این پادشاهی نمی‌توانند انجام دهند.
عربستان با ذخیره ۷۶۵ میلیارد دلاری می‌تواند مدت‌ها این بازار نفت را تحمل کند، در صورتیکه برای همسایگانش، بخصوص ایران بسیار دشوار است. ایران از پیش درگیر تحریم‌های بین‌المللی بر سر برنامه هسته‌ای خود بوده است. بنا به گفته صندوق بین‌المللی پول، ایران به نفت بشکه‌ای ۱۵۰ دلاری نیاز دارد.
حالا با نفت زیر بشکه ای ۷۰ دلار میتوان تصور کرد که مقامات ایران به چه دشواری افتاده‌اند. سیاست ریاض برای استفاده از سلاح نفت علیه تهران را میتوان در مقاله نواف عبدی، وابسته ویژه شاهزاده ترکی الفیصل، سفیر وقت عربستان در آمریکا، در سال ۲۰۰۶ در واشنگتن پست به خوبی مشاهده کرد: “اگر عربستان تولید را افزایش دهد و قیمت نفت را نصف کند… برای ایران بسیار مشکل‌آفرین است و توانایی ایران برای ادامه حمایت چند میلیون دلاری از شبه‌نظامیان شیعه در عراق و جاهای دیگر را کاهش می‌دهد.” بنابراین، از دیدگاه ریاض این نبردی بین فرادستی سنی و شیعه است که نفت تنها سلاح برای رسیدن به آن اهداف محسوب می‌شود.
به رغم تمام مقاصد عملی، غیرممکن است که عربستان بتواند ایران را به عنوان یک بازیگر بزرگ منطقه‌ای نادیده بگیرد. با توجه به این‌که ۱۵ درصد از شهروندان خود این کشور شیعه هستند، خانواده سلطنتی عربستان می‌دانند که احتمال مسلح شدن این گروه به درخواست ایران وجود دارد. همچنین ترس عربستان از استیلای شیعیان در بحرین باعث پیاده‌کردن نیرو در آن کشور در سال ۲۰۱۱ شد. کاهش درآمد یک فرمول امتحان‌شده است که عربستان قبلا نیز از آن استفاده کرده است.
وضعیت ایران رو به وخامت می‌رود. در مقاله‌ای در نیویورک پست در ۱۴ دسامبر آمده است: “تهران یاد گرفته با تحریم‌های غرب بسازد. اما نفت شاهرگ این کشور است. برای تراز حساب‌های خود قیمت نفت باید بین بشکه‌ای ۱۳۵ تا ۱۴۰ دلار باشد. رهبران ایران برای مصالحه بر سر برنامه هسته‌ای تحت فشار بیشتری قرار می‌گیرند، مگر این‌که تحریم‌ها کاهش یابند. این آخرین فرصت برای نتیجه‌گیری در مذاکرات هسته‌ای است.”
شکی نیست که حسن روحانی باید اقدامات ریاضتی پیش بگیرد که در صورت ادامه رکود موجب از دست رفتن مشاغل در کوتاه‌مدت خواهد شد. در صورت بن‌بست کامل با غرب بر سر توافق هسته‌ای، شاید بتوان انتظار ناآرامی در خیابان‌های این کشور را نیز داشت.
منبع: دیلی استار - ۲۳ دسامبر
