“گفتگو درباره انرژی هسته‌ای” نام کمپینی است که از سوی “مرکز حامیان حقوق بشر” راه‌اندازی شده؛ این کمپین با انتشار بیانیه‌ای که همراهی چند نهاد مدنی و امضای بیش از ۳۲۰ فعال اجتماعی را به همراه دارد اعلام کرده که “زمان مناسب برای پرداختن به موضوع انرژی هسته‌ای و طرح یک گفت‌و‌گوی ملی درباره آن همین امروز است”. به اعتقاد گردانندگان و حامیان این کمپین، تبعات تصمیم‌گیری درباره مساله هسته‌ای به طور مستقیم بر زندگی روزمره تمام مردم تاثیر دارد و در سال‌های اخیر تحریمهای بین‌المللی گسترده علیه ایران و سایه تهدید کننده جنگ این موضوع را ملموس‌تر از همیشه کرده است.
برای آگاهی بیشتر از جزییات این کمپین وچرایی و چگونگی راه‌اندازی آن، با شیرین عبادی، حقوقدان و برنده جایزه صلح نوبل که موسس مرکز حامیان حقوق بشر است، گفت‌وگویی کرده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
معایب و محاسن داشتن انرژی هسته‌ای
در بیانیه کمپین آمده است: “اگر سخن از استفاده صلح آمیز از انرژی هسته‌ای است، پس چرا مساله انرژی هسته در ایران به یک بحث امنیتی تبدیل شده است؟ و اساسا آیا دانشمندان محیط زیست باور به صلح آمیز بودن این انرژی دارند؟ چرا برای مساله‌ای که به منافع ملی و حتا سرنوشت سیاسی کشور ما گره خورده است، کسی از خود شهروندان این کشور هرگز نپرسیده است که آیا انرژی هسته ای را ضرورت ملی خود می‌دانند؟ پاسخ این سوال روشن است. چگونه می‌شود درباره موضوعی تخصصی که کمترین اطلاعات درباره آن به افکار عمومی داده شده، نظرخواهی کرد؟ حق مسلم ما «دانستن درباره انرژی هسته‌ای» پیش از هر شعاری است.”
از شیرین عبادی می‌خواهم به طور دقیق‌تر توضیح بدهد که چرا اساسا به فکر تشکیل چنین کمپینی افتاده‌اند. اومی‌گوید: “ هدف این است که موافقین و مخالفین انرژی هسته‌ای، دلایل خودشان را بیان کنند. متاسفانه از سال 2005 به علت سانسور شدیدی که در این زمینه در ایران به وجود آمد، رسانه‌های داخلی مجاز بودند تا فقط اطلاعیه های رسمی دولت را در زمینه انرژی هسته‌ای منتشر کنند و اختیار انتشار آزادانه نظرات وجود ندارد. به همین دلیل مسائل زیست محیطی، سود و زیان اقتصادی و مخاطرات دیگر این موضوع ناگفته مانده است.”
خانم عبادی یکی از دلایل راه‌اندازی این کمپین را احترام به آزادی بیان ذکر می‌کند و اینکه گفت‌وگو موجب وحدت و همدلی است. به گفته او گزارشگران بدون مرز، بنیاد برومند، سازمان حقوق بشر ایران، ائتلاف بین المللی علیه خشونت در ایران، عرصه سوم، کانون ره‌آورد به همراه چند سازمان دیگراز این ایده حمایت کرده‌اند. این حقوقدان همچنین توضیح می‌دهد که “از این پس سایت مرکز حامیان حقوق بشر هر هفته حداقل یک مقاله در زمینه انرژی هسته‌ای منتشر خواهد کرد و این را به صورت بی‌طرفانه انجام خواهیم داد. یعنی نظرات مخالفین و موافقین را درج می‌کنیم. مطالعه این مطالب باعث می‌شود همگان از معایب و محاسن داشتن انرژی هسته‌ای آگاه شوند. مردم باید بدانند اگر با چیزی موافق هستند دلیل آن چیست و اگر مخالف هستند به چه علت است.”
اما کمپین تا چه زمانی به کار خود ادامه خواهد داد: “ این کمپین در حقیقت آغاز گفت‌وگو است و تا زمانی که مساله انرژی هسته‌ای در ایران مطرح است می‌تواند ادامه داشته باشد. مثلا یکی از مسائلی که مطرح شده این است که ایران روی خط زلزله است و این سئوال از طرف برخی از شهروندان مطرح می‌شود که آیا نیروگاه برق هسته‌ای در بوشهر و اعلام تاسیس نیرگاه دوم در جنوب ایران، از جهت ایمنی مخاطراتی برای ایران نخواهد داشت؟ آیا پیش‌بینی‌های لازم در قبال زلزله شده تا شاهد فوکوشیمای دیگری نباشیم؟ دولتمردان به صورت سربسته پاسخ داده‌اند که زلزله نمی‌تواند به نیروگاه بوشهر صدمه‌ای بزند اما این پاسخ مختصر کافی نیست. ما از متخصصین و زمین‌شناسان خواهش می‌کنیم در این خصوص اظهار نظر بکنند. یعنی اگر زلزله خطری ندارد با توضیحات علمی از مردم رفع نگرانی بشود و اگر زلزله می‌تواند آسیب بزند با طرح مساله، حداقل توجه مقامات حکومتی را به این موضوع جلب بکنیم که علاج واقعه را قبل از وقوع بکنند.”
بدون پیش‌داوری بحث کنیم
مقامات جمهوری اسلامی با گرایشات مختلف، بر این موضوع که “انرژی هسته‌ای حق مسلم ماست” تاکید و اصرار دارند و به نظر نمی‌رسد که منصرف کردن حاکمیت ایران از انرژی هسته‌ای با هر دلیلی به سادگی میسر باشد. کمپین فکر می‌کند می‌تواند بر این عزم جدی تاثیری بگذارد؟ پاسخ شیرین عبادی از این قرار است: “ در اینکه انرژی هسته‌ای حق مسلم هر کشوری از جمله ایران است، بحثی نیست،اما صحبت سر این است که ما چگونه باید از حق مسلم خود استفاده بکنیم. در این کمپین هیچ نوع پیش‌داوری وجود ندارد. چه بسا که با بحث‌هایی که مطرح می‌شود کسانی که مخالف داشتن انرژی هسته‌ای هستند قانع بشوند و یا افرادی که معتقدند ما حتما باید انرژی هسته‌ای و خصوصا نیروگاه‌های برق هسته‌ای داشته باشیم به این نتیجه برسند که بهتر است از منابع دیگراستفاده بکنیم.”
سایه انرژی هسته‌ای بر نقض حقوق بشر
برنده جایزه صلح نوبل به پیوستگی موضوع حقوق بشر و انرژی هسته‌ای در مورد ایران و در مجامع بین‌المللی هم اشاره می‌کند: “مساله انرژی هسته‌ای همواره روی موضوعات نقض حقوق بشر سایه انداخته است. در حالی که نقض حقوق بشر اهمیت ویژه‌ای دارد و به همین دلیل است که به کشورهای غرب همواره توصیه شده با دولت ایران مذاکره و اختلافات را با مذاکره کم کنید؛ اما علاوه بر مساله انرژی هسته‌ای مسائل مربوط به نقض حقوق بشر هم می‌بایستی موضوع مذاکره قرار بگیرد. این‌چنین نباشد که غرب فقط به فکر امنیت خودش باشد. بلکه امنیت شهروندان ایرانی هم می‌بایستی مورد توجه قرار بگیرد، از جمله وضعیت زندانیان سیاسی.”
اواضافه می‌کند: “چرا غرب چشم می‌پوشد بر اینکه آقایان میرحسین موسوی و مهدی کروبی و خانم زهرا رهنورد بیش از دوسال است که بدون دادرسی و بدون تفهیم اتهام در حبس‌خانگی با به عبارت دیگر در زندان هستند و حتی از تمامی حقوق یک زندانی عادی هم محروم هستند؟ یا اینکه وقتی که خانواده آنها به دیدنشان می‌روند با سیلی مورد استقبال قرار می‌گیرند؟ چرا غرب که مدعی طرفداری از حقوق بشر است باید چشم بر این گونه مسائل ببندد؟ چرا غرب در این خصوص ساکت است که سانسور در ایران شدید است و تعدادی از زندانیان ما به جرم نوشتن یک مقاله در زندان هستند؟ مذاکره با دولت ایران همواره توصیه می‌شود ولی نباید منحصر به انرژی هسته‌ای باشد.”
شیرین عبادی معتقد است: “غرب و ایران می‌بایستی مسائل مورد اختلاف از جمله انرژی هسته‌ای را با مذاکره حل بکنند و ایران بایستی از شر تحریمهای اقتصادی خلاص بشود. این تحریم‌ها به شدت به مردم صدمه زده. من به عنوان یک مدافع حقوق بشر مخالف تحریم‌ها هستم و امیدارم که اختلاف ایران و غرب که باعث تحریمهای اقتصادی شده با مذاکره به سازش ختم و تحریم‌ها برداشته بشود.”
او در عین حال یادآوری می‌کند که این کمپین “مساله‌ای است فراتر از این حرف‌ها”: “یعنی حتی اگر تحریم‌ها هم برداشته بشود، حتی اگر با غرب هم به سازش برسیم، آن وقت هم باز ما بایستی در این خصوص گفت‌وگو بکنیم که آیا انرژی سالم و پاک مثل انرژی خورشیدی و بادی ارجحیت دارد به انرژی هسته‌ای یا خیر. این‌ها مسائلی است که می‌بایستی با گفت‌وگو روشن بشود.”
