مارک جان- پریسا حافظی
قدرت های بزرگ روز شنبه به ایران دو هفته مهلت دادند تا جلوی برنامه هسته ای خود را بگیرد و یا با تحریم های سخت تری مواجه شود. این تصمیم پس از پایان بی نتیجه گفتگوها و علیرغم حضور بی سابقه آمریکا در مذاکرات گرفته شده است.
سخنگوی وزارت خارجه آمریکا گفت امیدوار است ایران حالا فهمیده باشد که باید بین مشارکت و ”رویارویی یکی را انتخاب کند، که می تواند تنها به انزوای بیشتر بیانجامد.“
بااینحال، به نظر می رسد فعل و انفعالاتی که تنش های منطقه ای و بی ثباتی بازار نفت را بدنبال داشت، همزمان با اصرار مذاکره کننده هسته ای ایران بر حتی بحث نکردن درباره تقاضای تعلیق غنی سازی اورانیوم در نشست بعدی، سرانجام تیره و تاری داشته باشد.
خاویر سولانا رئیس سیاست خارجه اتحادیه اروپا پس از پایان گفتگوهای شش ساعته در ژنو با حضور سعید جلیلی و نیز نمایندگان آمریکا، روسیه، چین، فرانسه، آلمان و انگلستان به عنوان قدرت های بزرگ دنیا، گفت: ”ما هنوز پاسخی را که بدنبالش بودیم، دریافت نکرده ایم.“
سولانا گفت او پس از پیشنهاد قبلی قدرت ها درباره مشوق های تجاری و فنی در ازای تعلیق غنی سازی، منتظر یک پاسخ شفاف از تهران ظرف دو هفته تا یک ماه بوده است.
وقتی در کنفرانس خبری از سولانا پرسیدند درصورت امتناع، تهران با دور جدیدی از تحریم های شورای امنیت سازمان ملل- که به عقیده کارشناسان اثرات خود بر اقتصاد کشور را آشکار ساخته است- روبرو خواهد شد، پاسخ داد: “ایرانی ها خوب می دانند اگر کار دیگری نکنند، چه چیزی اتفاق خواهد افتاد.“
دیپلمات ها گفتند حضور نماینده ارشد آمریکا در گفتگوها به مشهود شدن اتحاد قدرت های بزرگ در این مناقشه و تأکید بر لبریز شدن کاسه صبر آنها در برابر ایران کمک کرده است.
یکی از دیپلمات ها در ژنو گفت: “چیز دیگری وجود ندارد که درباره آن گفتگو شود. ایرانی ها خود را در خطر محروم شدن از گزینه های موجود قرار می دهند.” وی هشدار داد این خطر “آنها را در راهی قرار می دهد که به معنی تنبیهات بیشتر از سوی اتحادیه اروپا و آمریکا است.“
سولانا نسبت به تماس های “تلفنی یا حضوری” بیشتر با ایران ابراز امیدواری کرد، اما مسؤلان تأکید کردند دیدارهای بعدی در سطح پایینتری نسبت به گفتگوهای روز شنبه برگزار خواهد شد.
مشارکت یا مواجهه
شان مک کورمک سخنگوی وزارت خارجه در واشنگتن گفت: “ما امیدواریم مردم ایران درک کنند که رهبرانشان می بایست بین مشارکت که به نفع همه است، و رویارویی که تنها به انزوای بیشتر می انجامد، یکی را انتخاب کنند.“
ایران به عنوان چهارمین کشور بزرگ تولیده کننده نفت در دنیا، تردیدهای مربوط به خواست آن کشور در تولید بمب هسته ای را رد می کند و می گوید برنامه هسته ای ایران در خدمت تولید جریان برق است.
رویترز از سعید جلیلی پرسید آیا تهران درخواست تعلیق غنی سازی را به عنوان پیش شرط برای مذاکرات فراگیر بر سر برنامه هسته ای مدنظر قرار خواهد داد؟ جلیلی پاسخ داد: “ما فقط درباره نقاط مشترک بسته بحث خواهیم کرد.“
در عین حال، قدرت های بزرگ برای تسهیل آغاز مذاکرات به تهران پیشنهاد کرده اند ابتدا از توسعه برنامه هسته ای دست بردارد تا شورای امنیت سازمان ملل هم در مقابل، جلوی تحریم های بیشتر را بگیرد.
اما یک دیپلمات بلندپایه ایرانی، این را هم رد کرد.
او گفت: “مسلم است که ما در نشست آینده با سولانا درباره توقف- دربرابر- توقف گفتگو نخواهیم کرد… این مسأله نمی تواند پذیرفته شود زیرا غنی سازی حق ما است و ما هرگز از حقوق هسته ای خود صرفنظر نخواهیم کرد.“
حضور آمریکا با سطحی بالا در این نشست به همراه اظهارات ایران در کم اهمیت جلوه دادن حمله آمریکا یا اسرائیل، توانسته بود امیدها به ایجاد پیشرفت و کمک به کاهش بهای نفت از رکورد بی سابقه اش را در اوائل هفته جاری زنده کند.
با اینحال، خوش بینی ها حتی پیش از شروع گفتگوها و همزمان با پافشاری آمریکا و ایران در تغییر نکردن مواضع شان نقش بر آب شد.
منبع: بوستون گلوب- 19 ژوئیه – 2008