سوزان کینگ
اگر پال هگیس کارگردان برنده جایزه اسکار موفق شود، ممکن است رنگ سفید دوباره در مراسم فرش قرمز امسال ظاهر شود.
پال هگیس کارگردان فیلم “تصادف” و برخی دیگر از ستارگان هالیوود خواسته اند برای اعلام مخالفت خود با رفتار دولت ایران با جعفر پناهی، فیلمساز برجسته و کارگردان فیلم “آفساید” و نیز همکار او محمد رسولف، روبان های سفید به سینه خود الصاق کنند. پناهی ماه گذشته به شش سال زندان و ممنوعیت فیلمسازی به مدت 20 سال محکوم شده است.
پناهی از طرفداران جنبش اعتراضی متعاقب انتخاب مجدد و بحث انگیز محمود احمدی نژاد به مقام ریاست جمهوری در سال 2009 بود. او در ماه مارس به اتهام دسیسه برای ساخت یک فیلم غیرمجاز از روند جنبش مردم ایران دستگیر شد. اتهام رسولوف نیز همکاری با پناهی است.
این دو فیلمساز به تهدید امنیت ملی، از جمله تبلیغ علیه نظام متهم شده اند. این اتهامی است که اغلب علیه روزنامه نگاران و هنرمندان منتقد دولت تندروی ایران وارد می شود. دو کارگردان ایرانی درخواست تجدید نظر کرده اند.
هرچند هگیس شخصاً پناهی و رسولف را نمی شناسد و دولت ایران نیز به شدت در برابر فشار بیرونی مقاومت می کند، اما او گفت وقتی خبر دستگیری پناهی و همکارش را شنیده خود را موظف به انجام کاری دیده است.
هگیس که به همراه شان پن، مارتین اسکورسیزی و هاروی وسن اشتین برای محکومیت حکم فیلمسازان به عفو بین الملل ملحق شده و نامه اعتراضی این سازمان برای اعمال فشار بر دولت و لغو حکم آنها را امضا کرده است، گفت: “وقتی چیزی شبیه این را می بینم، اثرش در اینجا هم حس می شود.”
هگیس مؤسس نهاد هنرمندان در خدمت صلح و عدالت، یک نهاد ضد فقر و حامی تلاش برای عدالت اجتماعی است که خصوصاً در هائیتی فعال بوده است. وی گفت: “ما نمی توانیم فقط به دنبال مقصر باشیم. عدم تحمل در کشور ما هم در حال فزونی است. بنابراین ساده لوحانه است که بگوییم آنچه آنجا اتفاق می افتد، نمی تواند در اینجا رخ بدهد. این ماجرا قبلاً در اینجا هم اتفاق افتاده است” و به فهرست سیاه ضد کمونیستی دهه 1950 اشاره کرد.
قطعاً حکم صادره علیه پناهی و رسولف در مراسم جشنواره فیلم سان دنس در هفته آینده خبر داغ خواهد بود. دو فیلمساز جوان متولد ایران که اولین حضور جهانی خود را تجربه می کنند، درباره عهد خود صریحاً سخن گفته اند.
علی صمدی احدی ( کارگردان فیلم بچه های گمشده) که فیلم مستند “موج سبز” او به حوادث قبل و بعد از انتخابات سال 2009 اختصاص دارد و قرار است در بخش مسابقه سان دنس به نمایش درآید، از همین حالا به دلیل سخن گفتن درباره پناهی دچار مشکلاتی شده است. هرچند او 25 سال گذشته را در آلمان زندگی کرده، اما بستگانش، از جمله مادر و خواهرش، در ایران زندگی می کنند. او گفت مدت کوتاهی پس از مصاحبه اخیرش با صدای آمریکا، پلیس امنیتی ایران به سراغ خواهرش رفته است.
احدی که آخرین دیدار او از ایران به دو ماه پیش از انتخابات سال 2009 مربوط می شود، گفت: “تنها کاری که می توانید بکنید، کاری است که فکر می کنید درست است. اگر درباره حقوق بشر صحبت می کنیم … باید بگوییم جعفر پناهی هیچ کار غیرقانونی نکرده است. او از حقوق بنیادین انسانی و حقوق اساسی اش به عنوان یک فیلمساز استفاده کرده است. به همین دلیل است که باید اعتراض کنیم و بگویم بس کنید. او واقعاً نماینده تمام فیلمسازان و مردم عادی کوچه و خیابان است. اگرآنها این کار را با جعفر پناهی کرده اند دیگر واضح است که برای ساکت کردن مرم عادی چه کار ها که می توانستند انجام دهند.”
فیلمساز جوان دیگر مریم کشاورز (کارگردان فیلم رنگ عشق) نام دارد. فیلم “شرایط” او که جریان ارتباط دو دختر را حکایت می کند، در بخش مسابقه سان دنس حضور دارد. او می گوید دریافت مجوز ساخت فیلم در ایران، به طور فزاینده ای دشوارتر شده است.
کشاورز که در نیویورک زندگی می کند گفت: “بردارم که او نیز فیلمساز است پیش از انتخابات به فیلمبرداری مشغول شد. کار واقعاً سختی بود. حالا گرفتن مجوز تقریباً غیرممکن شده و تهیه کننده ها نمی خواهند خطر کنند. من فیلم (شرایط) را در لبنان فیلمبرداری کردم و خیلی ها به ساخت فیلم در خارج از کشور روی آورده اند، با اینکه در ایران زندگی می کنند.”
نازنین بنیادی بازیگر ایرانی- انگلیسی و سخنگوی عفو بین الملل که آخرین بار کشورش را در 12سالگی دیده است، می گوید کاری که در عفو بین المللی انجام شده، “تلاش برای رساندن صدای کارگردان است. اکنون هدف ما تشویق هالیوود و جامعه هنری دنیا برای انجام دادن کاری است.”
علاوه بر نامه سرگشاده سازمان عفو بین الملل، تیلور هکفورد، مدیر انجمن کارگردانان آمریکا و جامعه ملی منتقدان فیلم نیز حکم صادره علیه پناهی و رسولف را محکوم کرده اند.
بنیادی گفت: “سرکوب هنر، برای جامعه بسیار خطرناک است. به همین دلیل بلند کردن صدای اعتراض و انجام کاری در این بار، برای من مهم است. درباره انتخابات سال 2009 هم باید گفت سرکوب شدیدی علیه حقوق بشر در ایران صورت گرفته، سرکوب رسانه ها و سؤ رفتار با روزنامه نگاران زندانی. بنابراین به نظر می رسد دولت سراغ کسانی می رود که صدایی دارند، کسانی که جامعه یا افکار عمومی را تغییر می دهند.”
معلوم نیست که آیا اعتراض بین المللی تأثیری خواهد داشت یا خیر. ژان کریستوفر هوراک، رئیس جشنواره فیلم یو- سی- اِل- اِی و آرشیو تلویزیون، که از سال 1990 تا کنون به جشن سالانه سینمای ایران پرداخته، ابراز خوش بینی کرد.
وی گفت: “می دانید که چنین دولت هایی غیرقابل پیش بینی هستند. راهی برای دانستن آینده وجود ندارد. اما به شما می گویم که فیلمسازها، صرفنظر از شرایط سیاسی هر کشوری، بالاخره راهی پیدا خواهند کرد. یک بازداشت، چیزی را تغییر نمی دهد.”
شیرین نشاط، هنرمند تجسمی و سازنده فیلم پرآوازه “زنان بدون مرد” است که در نیویورک زندگی می کند. او از سال 1996 تا کنون به دلیل عکس ها، فلیم های کوتاه و فیلم بلندی که به زندگی زنان در جوامع مدرن اسلامی می پردازد، به ایران بازنگشته است. او گفت: “دولت با کارهای من مشکل دارد. برای اینکه با این دولت دچار مشکل شوید، لازم نیست کار خاصی انجام دهید.”
نشاط می گوید از زمان انتخابات سال 2009 و نا آرامی های پس از آن، “خیلی از ماها که واقعاً فعال نبودیم اما تا حدی سیاسی بودیم، تبدیل به فعال کامل شدیم. ما در رسانه ها پرحضور و صریح اللهجه بودیم… این درباره جعفر هم صدق می کند. او یک واقع گرای اجتماعی است. به محض اینکه این اتفاقات رخ داد، او طرف خود را انتخاب کرد، طرف مورد نظر او هم کاملاً مشخص بود. او محتاط نبود. او کاری را می کرد که به آن اعتقاد داشت. دولت در اصل او را به دلیل نداشتن ترس و هراس از پافشاری بر موضعش مجازات می کند.”
پناهی اخیراً نامه سرگشاده ای به دادگاه فرستاد و در آن از کار خود دفاع کرد و به قاضی گفت اکنون تمامی سینمای ایران دادگاهی می شود.
“شما مرا به دلیل ساختن فیلم محاکمه می کنید، آن هم در حالیکه در زمان بازداشت تنها 30 درصد کار فیلمبرداری شده بود. اگر این اتهامات حقیقی است، شما نه تنها ما بلکه وجدان اجتماعی و سینمای انساندوستانه و هنری ایران را به دادگاه می برید، سینمایی که تلاش می کند بالاتر از خوب و زشت بایستد، سینمایی که قضاوت نمی کند و خود را به پول یا قدرت نمی فروشد، بلکه تلاش می کند تصویر حقیقی جامعه را به طور صادقانه بازتاب دهد.”
هرچند تعدادی از کارگردانان از جمله بهمن قبادی (کارگردان “هیچ کس از گربه های ایرانی خبر ندارد”) از کشور خارج شدند، اما پناهی قصد ترک سرزمینش را ندارد.
او در نامه اش نوشت: “من در کشورم می مانم و می خواهم در کشورم کار کنم. من عاشق کشورم هستم و بهای این عشق را هم پرداخته ام و مایلم اگر باز هم لازم باشد، بهای بیشتر بپردازم.”
منبع: لس آنجلس تایمز- 14 ژانویه 2011
