مایکل اسلکمن
وقتی شاه بر ایران حکومت می کرد، ایرانیان غرب زده از تماشای فیلم های هالیوود در آمفی تئاتر کوچک واقع در مرکز شهر لذت می بردند. امروز این مکان به یک مرکز فرهنگی اسلامی تبدیل شده و مکان ملاقات اصولگرایان است.
بنابراین چندان تعجبی ندارد در مغازه ای که همه چیز آن با یک موضوع مذهبی اجین شده است، بهترین اقلام فروشی، فیلم های کودکان آمریکایی باشند. امین قربانی فروشنده مغازه می گوید: “بله ما کلی از این چیزها می فروشیم. وقتی پای مشاجره ایران و آمریکا به میان می آید، این موضوع بین دولت هاست. اما وقتی موضوع مردم به میان می آید، هیچ مشکلی بین مردم نمی بینم.“
به طور کلی، ایرانیان نه فقط محصولات آمریکایی، که در میان آنها خیلی مشهور است، بلکه خود آمریکایی ها را دوست دارند. اگرچه این موضوع خیلی تازه نیست، اما ایرانیان به شخصه خواهان ازسرگیری روابط دو کشور هستند. بنظر می رسد این احساس در حال حاضر بیشتر خود را نمایان ساخته و نه تنها در خیابان های تهران بلکه در کلام سیاستمداران نیز تجلی یافته است. گروگانگیر سابق سفارت آمریکا در تهران، شهردار تهران و حتی خود آیت الله خامنه ای نیز اعلام کرده اند که از سرگیری روابط با آمریکا روزی قابل بحث است.
بنظر می رسد این تغییر لحن در کنار انتقاد اخیر خامنه ای از دولت احمدی نژاد به مردم ایران اجازه داده است از وضعیت خود ابراز نارضایتی کنند و اشتیاق خود را نسبت به عادی سازی روابط با آمریکا نشان دهند. به گفته تحلیلگران سیاسی و اجتماعی، مردم ایران لزوما ً هیچگونه ارتباطی میان خود و ایده های افراط گرایانه رهبران خود نمی بینند و می دانند که مردم آمریکا نیز نقشی در تصمیم گیری سران خود ندارند.
معصومه ابتکار عضو شورای شهر تهران می گوید: “تصور می کنم مشکلی که ما با آمریکایی ها داریم این است که آمریکایی ها ایران را بعنوان یک کشور شرور و یک تهدید قلمداد می کنند. این نگرش باید تغییر کند. من معتقدم اگر آنها بفهمند ما واقعا ً چه کسی هستیم، مبنای آشتی بر اساس احترام و مساوات خواهد بود.”
ابوالفضل امامی صاحب یک مغازه بستنی فروشی در میدان محسنی می گوید: “من یکی از کسانی بودم که شعار مرگ بر آمریکا می دادم. این شعاری است که در طول انقلاب بوجود آمد. مردم حالا دیگر منظوری از این شعار ندارند. من کالاهای آمریکایی را ترجیح می دهم و مردم آمریکا را دوست دارم. فقط از دولت آمریکا خوشم نمی آید.” این موضوع نشان می دهد که تا چه اندازه بسیاری از ایرانیان از دولت تندروی احمدی نژاد احساس دوری می کنند.
مراد ثقفی نویسنده و تحلیلگر می گوید: “ما از دولت خودمان خوشمان نمی آید. بنابراین عدم محبوبیت دولت ما، یک نگرانی بزرگ برای آن بشمار می رود.” اما این موضوع به این معنی نیست که قرار است تهران و واشنگتن به زودی اختلافات خود را حل کنند. فقط اختلافات بر سر مسائل سیاسی مانند برنامه هسته ای ایران نیست که این امر (ازسرگیری روابط) را غیرممکن می کند. موانع دشوارتر دیگری نیز مانند هویت و ایدئولوژی بر سر راه آشتی ایران و آمریکا قرار دارند.
هویت انقلابی و ایدئولوژی ضدآمریکایی همواره از یکدیگر تفکیک ناپذیرند. نگرانی ها بر این اساس است که کمرنگ شدن ایدئولوژی ضدآمریکایی، هویت انقلابی ایران را تضعیف کند و به تبع آن نظام دینی ایران تضعیف شود. به این خاطر است که دیپلمات های غربی مستقر در تهران معتقدند که بهترین اقدامی که واشنگتن می تواند برای متعادل تر کردن رفتار رژیم ایران انجام دهد، کنار گذاشتن سخت گیری است. با وجود فشارهای کمتر، برای سران ایران دشوارتر خواهد بود از نفوذ غربی ها جلوگیری کنند. یک دیپلمات می گوید: “پا را از روی گاز بردارید.“
مانع دیگر بر سر راه ازسرگیری روابط ایران و آمریکا، اختلافات عمیق میان ایرانیان است. این اختلافات پس از انقلاب ظاهر گشتند؛ گروههایی که با یکدیگر برای سرنگونی شاه متحد شدند، نتوانستند دربارۀ نحوۀ اداره کشور با یکدیگر به توافق برسند. اسلام گرایان پیروز شدند و تا به امروز آنهایی را که خواهان رویکرد میانه روتر بودند، به حاشیه رانده اند. یک تحلیلگر سیاسی مستقر در تهران می گوید:“حتی سران حاکم بر کشور نیز به این شناخت رسیده اند که ما می توانیم از برقراری روابط با آمریکا نتایج خوبی کسب کنیم. اما ما می دانیم که اول باید در داخل کشور آشتی برقرار شود.”
منبع: اینترنشنال هرالد تریبیون، 11 فوریه، 2008