در همان زمانی که روابط ایران و امریکا زیر ذره‌بین تحلیلگران داخلی و خارجی قرار گرفته بود؛ اخباری از تحول در روابط خارجی ایران و مصر نیز منتشر شد. در خردادماه 1377 پس از 20 سال، اولین هیأت مهم اقتصادی ایران به قاهره سفر کرده و دیداری رسمی انجام داد. در این دیدار علی نقی خاموشی، رئیس اتاق بازرگانی و عضو جمعیت موتلفه نیز حضور داشت. به نظر می‌رسید که اینبار برای جلوگیری از کارشکنی‌های محافظه‌کاران از آنها نیز در این تغییر سیاست استفاده شده است. از طرفی در همان ایام حسنی مبارک نیز طی سخنانی ستایش آمیز برای خاتمی آرزوی موفقیت کرد. [روزنامه همشهری – سی‌ام تیر 1377] اوسط مردادماه آن سال نیز هیأتی پارلمانی از ایران به ریاست سید طه هاشمی به مصر رفت و پیام ناطق نوری برای رئیس مجلس مصر را با خود برد. [روزنامه ایران – سیزدهم مرداد 1377] بعدها اشاره خواهیم کرد که در مسیر نزدیکی ایران و مصر حتی نام خیابان خالد اسلامبولی تهران نیز تغییر یافت تا زمینه اقدامات دیپلماتیک فراهم‌تر شود. البته این اقدام با مقاومت بنیادگرایان مواجه شد لیکن چون توسط شورای شهر راستگرای تهران انجام شده بود نهایتا تحمل شد.
در اینجا باید تاکید شود که مهمترین حادثه در تحولات خارجی سال 1377، قدرت‌گیری نهایی طالبان در افغانستان و تاثیرات مهم آن در ایران است. هفدهم مرداد 1377 گروه طالبان که حدود سه سال قبل از آن در افغانستان ظهور کرده بود، شهر مزار شریف را نیز تسخیر کرد. بلافاصله پس از تسخیر این شهر اعضای کنسولگری ایران که در این شهر تا آخرین لحظات ساکن بودند و یک خبرنگار نیز در میان آنان وجود داشت ناپدید شدند. در هفته های اول، گروه طالبان خبری از دیپلماتهای ایرانی نمی داد و هنوز معلوم نبود که بر سر آنها چه آمده است. در روزهای بعد وزارت خارجه تلاش کرد تا بارایزنی‌های بین‌المللی سرنوشت افراد ربوده شده را مشخص کند. حتی وزیر خارجه ایران در تماسی با همتای پاکستانی خود- که از حامیان طالبان بودند- این کشور را مسئول جان ایرانیان ناپدید شده خواند. روز بعد و ساعتی پس از آنکه دولت پاکستان نسبت به امنیت جانی دیپلماتهای ایرانی، از خود سلب مسئولیت کرد، گروه طالبان نیز اعلام کرد: “اگر دیپلماتهای ایرانی پیدا شوند، محاکمه و مجازات خواهند شد.” [روزنامه همشهری – بیست‌ویکم مرداد 1377]
به این ترتیب لحن گفتگو میان ایران و گروه طالبان تغییر یافت. روز 25 مرداد خبر رسید وزیر خارجه ایران به طالبان هشدار داده است که دست از یاغیگری بردارد.
بالاخره حدود یک ماه بعد و در روز 20 شهریور 1377 خبر رسید که دیپلماتها و خبرنگار ربوده شده ایرانی در افغانستان، به دست طالبان به کشته شده‌اند. انتشار این خبر موجی از نگرانی در ایران ایجاد کرد. دفتر آیت‌الله خامنه‌ای بلافاصله طی پیامی به این مناسبت سه روز عزای عمومی اعلام کرد. رئیس جمهوری نیز طی پیامی این ماجرا را تسلیت گفت و اظهار امیدواری کرد که “هرچه زودتر سرزمین افغانستان امن و آزاد و منطقه آرام شود و جهان اسلام و انسانیت از این فتنه رهایی یابد.”
در همان ایام آیت الله خامنه ای در بیانیه‌ای دیگر ضمن ابراز نگرانی نسبت به حوادث افغانستان اعلام کرد: “اینجانب به کمک خداوند و با همکاری مسئولان کشور، تاکنون از برافروخته شدن آتشی در این منطقه که به آسانی قابل اطفاء نیست جلوگیری کرده‌ام، ولی همه بدانند که خطر بسی بزرگ و فراگیر و بسی نزدیک است، و جز با وادار کردن ارتش پاکستان به عدم دخالت در افغانستان و وادار کردن رؤسای گروه طالبان به انقیاد در برابر منطق عقل سلیم و رها کردن کارهای فاجعه‌آفرین و جبران خطاهای گذشته نمی‌توان از آن اجتناب کرد. ” [روزنامه کیهان-بیست‌وچهارم شهریور 1377] این سخنان تهدید رسمی برای آغاز جنگ بود.
وی روز بعد در یک برنامه سازماندهی شده‌‌ی دیدار با فرماندهان سپاه ضمن هشدار درباره فتنه طالبان اعلام آماده باش کرد. آیت‌الله خامنه‌ای تأکید کرد: “همه مسئولان و دست‌اندرکاران کشور و از جمله نیروهای مسلح باید آماده باشند تا هرچه را که مسئولان سیاسی و امنیتی کشور صلاح دیدند و به نفع کشور دانستند در وقت خود با قدم قاطع و اقدام سریع عمل کنند.” [روزنامه جمهوری اسلامی - بیست‌وپنجم شهریور 1377] نکته مهم در این شرایط پرآشوب همزمانی سخنان تند رهبر ایران علیه طالبان و مطبوعات اصلاح‌طلب است که اگرچه جنگی با طالبان نگرفت اما مطبوعات را به تعطیلی کشاند.
روز بعد کمال خرازی وزیر امور خارجه در گفتگو با خبرگزاری دولتی ایران در پاسخ به این سؤال که در برابر جنایت طالبان در کشتار دیپلماتهای ایرانی چه برنامه‌ای دارید گفت: “برنامه عمل را شورای عالی امنیت ملی طراحی می‌کند، قبل از اقدامات نظامی باید فرصت داد تا راههای سیاسی و مسالمت‌آمیزتجربه و روند تحولات در راستای منافع جمهوری اسلامی ارزیابی گردد.”
خرازی گفت: “نیروهای مسلح کشور آمادگی کامل دارند تا هر گاه تصمیم مسئولین عالیرتبه کشور تعلق گیرد در راستای منافع جمهوری اسلامی جانفشانی کنند.”! [روزنامه همشهری - بیست‌وششم شهریور 1377] به نظر می‌رسید که که ایران هر روز بیش از پیش به سوی جنگ جدیدی کشیده می‌شود.
تحرک نیروهای نظامی ایران بلافاصله آغاز شد. گفته می‌شد مانور نظامی بزرگی در شرق کشور اجرا خواهد شد. قرارگاه عملیاتی ذوالفقار روز 25 شهریورماه در اطلاعیه‌ای اعلام کرد: “یگانهای نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران از 10 استان عازم منطقه شرق کشور شدند. این یگانها از استانهای آذربایجان غربی و شرقی، لرستان، کرمانشاه، فارس، اصفهان، قزوین، کرمان و تهران بطور همزمان به مناطق شرق کشور اعزام شدند.” پیش از آن نیز 3 لشکر77 پیروز خراسان، 58 ذوالفقار و 88 زرهی سیستان و بلوچستان در شرق کشور استقرار یافته بودند. بجز ارتش یگانهایی از سپاه‌پاسداران نیز به حال آماده باش درآمده بود.