کوروش سلیمی
رسانه های بین المللی خبر مربوط به موافقت ایران برای دادن یک میلیارد دلار وام به عراق را همراه با اشاره به صدها میلیارد دلار (به گفته مقامات ایرانی: هزار میلیارد دلار) خسارتی منتشر کرده اند که از جنگ هشت ساله نصیب ایران شده است، خسارتی که دولت جمهوری اسلامی هیچ سخنی از آن نمی گوید و به نظر می رسد که در ردیف بستانکاری های لاوصول گذاشته شده است.
پیش از این نیز، طلب های ایران از مصر، سنگال و اسرائیل که در دوران رژیم پادشاهی به صورت وام و اعتبار داده شده بود در زمره بستانکاری های لاوصول گذاشته شده بود.
بنا به گزارش های مختلف، بعد از انقلاب ایران میزان و تعداد بستکاری هائی که امکان بازگشت آن ها وجود ندارد چند ده برابر شده است که دولت های سوریه، بوسنی و هرزگوین، افغانستان [قبل از طالبان] از جمله بدهکاران جدید اند. در دو سال اخیر، دولت عراق هم به این جمع افزوده شده است. چنان که یادداشت تفاهم جدید جدا از سیصد میلیون دلاری است که قبلا برای بازسازی عراق، هنگام سفر احمد چلبی به تهران تعهد و به صورت اعتبار پرداخت شد.
پرداخت کمک های بیش تر به عراق و سکوت کامل در مورد خسارات جنگ به ویژه از آن جا مهم جلوه می کند که کویت، دومین کشوری که مورد تهاجم ارتش عراق وارد شد و چند ساعتی هم بیشتر مقاومت نکرد و نیروهای آمریکا و متحدانش با بمباران عراق و دخالت از جنگ، آن شیخ نشین را نجات دادند، بابت خسارت هائی که در یک هفته اشغال آن کشور وارد شده، ادعای خسارتی دارد که گفته می شود بخشی از آن از اولین فروش های نفت عراق بعد از صدام پرداخت شده است. به گفته یک کارشناس، علت اصلی تامین نشدن خسارت قطعی ایران از جنگی که صدام حسین آغازگر آن بود، نه علاقه مندی به روابط تازه با این کشور همسایه، بلکه به دلیل سیاست تنش با آمریکاست که جمهوری اسلامی دنبال می کند؛ و گرنه اهمیت رابطه با دولت جدید عراق برای کویت، کمتر از ایران نیست. اما این مانع از طلب خسارت نشده است.
توافق یک میلیارد دلاری، به صورت یادداشت تفاهمی روز گذشته میان وزیران دارایی ایران و عراق امضا شده، و گفته شد در قالب یک میلیاد دلار وام خواهد بود که صرف ساخت مدرسه و راه و برق رسانی می شود.
از سوی دیگر، وام ها و اعتبارها در زمانی از سوی ایران به سوی عراق سرازیر می شود که با وجود گذشت بیش از هیجده سال از آتش بسی که به جنگ ایران و عراق خاتمه داد، هنوز میان دو کشور قرارداد صلحی بسته نشده و قطعنامه 598 شورای امنیت سازمان ملل متحد در مورد پایان دادن به جنگ هنوز به صورت کامل اجرا نشده است. در حقیقت، با اینکه سه سال از تغییر حکومت عراق می گذرد و دولت ایران روابط نزدیکی با حکومت تازه عراق برقرار ساخته، طرفین هنوز هیچ تصمیمی در مورد حل و فصل مسائل مربوط به جنگ هشت ساله میان دو کشور نگرفته اند.
هر بار که سخنی در این باره به میان می آید، کسانی در داخل حکومت با اشاره به حساسیت عراق و حضور نیروهای آمریکایی و لزوم گسترش نفوذ جمهوری اسلامی از طرح موضوع خودداری می کنند. سیاستمداران عراقی شیعه هم هیچ گاه علاقه ای جدی به پذیرفتن تبعات پیشگامی عراق در آغاز جنگ نشان نداده اند. در چنین فضایی بوده صدام حسین در اخرین جلسه دادگاه خود چنگ با ایران و حتی به کار بردن سلاح های شیمیایی علیه ایرانیان را از افتخارات خود دانسته و کسی هم از مقامات امروز عراقی درباره آن موضعگیری مخالفی نکرده است.