یکی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی اعلام کرد با هدف تحقق مطالبات رهبر جمهوری اسلامی، بررسی تغییر نظام ریاستی به نظام پارلمانی در کشور توسط مجلس نهم آغاز شده است. شهباز حسن پور همچنین تأیید کرد کمیسیونی برای بررسی این مسئله تشکیل شده است. سیدعلی خامنه ای مهرماه ۱۳۹۰ در کرمانشاه گفته بود احتمال تغییر در ساز و کار فعلی نظام سیاسی کشور در “آینده دور” وجود دارد. روزنامه اعتماد چاپ تهران دیروز گزارش داد که بر اساس برخی شنیده ها، در کمیسیون ویژه ای که مجلس نهم در این خصوص تشکیل داده، نام “گزینه هایی” هم برای احراز پست نخست وزیری مطرح شده اند.
بر اساس گزارش این روزنامه، مجلس نهم برای بررسی نظام پارلمانی “عزم جدی” دارد و “به زودی اعضای فراکسیون نظام پارلمانی و نتایج بررسی‌ها در فاز اول” را اعلام خواهد کرد.
شهباز حسن‌پور، عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس نهم به اعتماد گفته حالا که بحث تغییر قانون انتخابات مطرح شده “بهترین زمان” برای بررسی تغییر نظام ریاستی به نظام پارلمانی است.
این گزارش همچنین به نقل از عبدالرضا عزیزی، رئیس کمیسیون اجتماعی مجلس افزوده که “تغییر نظام ریاستی به نظام پارلمانی موضوعی نیست که مجلس به صورت کامل دنبال کند بلکه این طرح را تعدادی از نمایندگان دنبال می‌کنند.”
او در عین حال گفته که با توجه به “مسائل و مشکلاتی که نظام ریاستی در اجرای اهداف کلان کشور” ایجاد کرد و “قوا دچار مشکلاتی” شدند، این طرح پیگیری می‌شود.
به گفته عزیزی، با توجه به اینکه پیش از این نظام پارلمانی در کشور تجربه شده است، حالا نمایندگان پیگیر این طرح در حال “بررسی معایب و مزایای اجرایی شدن تغییر نظام” هستند.
رئیس کمیسیون اجتماعی مجلس هم تأیید کرده که بررسی این مسئله “با توجه به فرمایشات مقام معظم رهبری” صورت می گیرد اما افزوده که “هنوز در صحن علنی مجلس به‌طور رسمی سخنی در این‌باره به میان نیامده است.”
کمیته ای برای تعهد
مجلس شورای اسلامی در دوره نهم و اندکی پس از آغاز به کار، کمیته ای به نام “پیگیری مطالبات رهبری” تشکیل داد. به گفته رئیس مجلس، بعد از سخنرانی سیدعلی خامنه ای در جمع نمایندگان مجلس هشتم در آخرین روزهای کاری آن مجلس، نمایندگان مجلس نهم “مسئولیت بیشتری” احساس کرده اند تا “ساز و کاری برای عملی کردن فرمایشات ایشان” تدوین بکنند.
علی لاریجانی گفت که بدین وسیله نمایندگان “متعهد” می شوند که به “نظرات ایشان که قطعا به صلاح و مصلحت کشور” است، عمل کنند.
رئیس مجلس افزود که در همین راستا هیات رییسه در جلسات خود “فرمایشات رهبری” در دیدار با نمایندگان مجلس نهم را مورد بررسی قرار داده و “برای عملی کردن آن اقداماتی انجام داده” که از جمله قرار است کمیته‌ای با همین هدف تشکیل شود.
اکنون نمایندگان مجلس شورای اسلامی می گویند تشکیل کمیسیونی برای بررسی تغییر ساختار نظام کشور از ریاست جمهوری به پارلمانی با هدف تحقق مطالبات رهبری صورت می گیرد.
این در حالی است که برخی از ارشدترین مقام های حکومتی معتقدند که نظر رهبر جمهوری اسلامی در سخنرانی کرمانشاه تغییر نظام سیاسی نبوده است. از جمله رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام که اعتقاد دارد از این سخنان خامنه ای “تفسیر سوء” شد.
هشدار هاشمی
اکبر هاشمی رفسنجانی در مصاحبه با شماره ویژه نوروز 1390 مجله آسمان در این خصوص گفته بود: “منظور ایشان {خامنه ای} مطلب دیگری بود. بحث ایشان این بود که در نظام ما بن‌بست نیست. یعنی کسی نباید فکر کند که بن بست داریم و اگر ما حتی بخواهیم نظام اداره کشور را تغییر دهیم ، قانون اساسی را اصلاح و تغییر می‌دهیم. اصل نظرشان این بود.”
او افزوده: “من که سوابق را می‌دانستم، هنوز ایشان از سفر [کرمانشاه] برنگشته بودند، نظرم را گفتم. من می‌دانستم ایشان موافق نیستند. دیدم بحث‌های انحرافی جدّی در اینجا می‌شود. حتی بعضی‌ها گفتند کمیسیونی از یک سال پیش در این مورد کار می‌کرده است. اصلا از چنین کمیسیونی اطلاعی نداشتم. اعلام کردم که با این مخالف هستم و نظر رهبری هم این نیست و منظور ایشان این است که بن بست نداریم.”
اشاره هاشمی رفسنجانی به سخنانی است که وبسایت شخصی او منتشر کرده و در آن با طرح حذف رئیس جمهور از نظام سیاسی ایران، مخالفت شده و نسبت به “تضعیف جمهوریت” و نقض قانون اساسی بواسطه این طرح هشدار داده شده بود.
آن اظهارات هاشمی اندکی پس از سخنرانی خامنه ای در کرمانشاه عنوان شد. رهبر جمهوری اسلامی در آن اظهارات گفته بود: “در شرایط فعلی نظام سیاسی کشور ریاستی است و رییس‌جمهور با انتخاب مستقیم مردم برگزیده می‌شود که شیوه خوب و موثری است اما اگر روزی در آینده احتمالا دور، احساس شود که نظام پارلمانی برای انتخاب مسوولان قوه مجریه بهتر است هیچ اشکالی در تغییر ساز و کار فعلی وجود ندارد.”
در واکنش به این سخنان، رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام گفت که حذف ریاست جمهوری و احیای نخست وزیری “مستلزم تغییر در قانون اساسی” است و افزود اگر این تغییر با “ساز و کار خود” انجام نشود، منجر به “تضعیف جمهوریت نظام و “محدود و محصور” شدن قدرت انتخاب مردم می‌شود.
به گفته او این مسئله قطعاً نمی تواند “مدنظر رهبری” باشد.
هاشمی رفسنجانی در مصاحبه با هفته نامه آسمان هم گفت که وقتی رهبر جمهوری اسلامی از سفر کرمانشاه به تهران بازگشت، در “دیداری حضوری” از او پرسیده که منظورش چه بوده است؟ و خامنه ای در پاسخ گفته است: “همان بحث همیشگی، یعنی این که بن بست نداریم و تشخیص شما درست است. گفتم یکی از اعضای هیات رئیسه مجلس گفته است که شما یک سالی است که کمیسیون تعیین کرده‌اید. ایشان گفتند: درست نیست و اصلا این کار را نکرده‌ایم و اطلاع داده‌ایم که این ادعا تکذیب شود. از آن زمان به بعد هم بحث‌ها فروکش کرد.”
موافقت لاریجانی؛ مخالفت احمدی‌نژاد
علی لاریجانی، رئیس مجلس شورای اسلامی از موافقان طرح رهبر جمهوری اسلامی بود.
او از این تغییر حمایت کرد و گفت: “رئیس جمهور می تواند از درون پارلمان انتخاب شود، یعنی مثل رهبری با واسطه، از طریق نخبگان مردم انتخاب شود.”
وی چنین روشی را مناسب تر دانست و گفت زمانی که رئیس جمهور توسط مجلس برگزیده شود، “پارلمان راحت تر با او کار می کند و می تواند بعضی از اختیارات وی را محدود کند.”
به جز رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام، دشمن دیرینه او یعنی محمود احمدی نژاد و دولت وی هم از دیگر مخالفان تغییر نظام سیاسی کشور به پارلمانی هستند.
رئیس دولت پیش از این در گفت‌وگو با شبکه انگلیسی الجزیره در این خصوص گفته بود: “رهبری در جمع دانشجویان و دانشگاهیان در برابر سوالی علمی پاسخ علمی مطرح کردند و هیچ‌گونه مساله خاصی وجود ندارد و در قانون اساسی جایگاه و اختیارات همه مسوولان مشخص است.”
روزنامه ایران که روزنامه رسمی دولت به شمار می آید، در شماره دو روزپیش خود در گزارشی با عنوان سلب اختیارات دولت نسبت به تغییر نظام ریاستی به پارلمانی واکنش نشان داد و نوشت: “آنچه جای تامل دارد اینکه دست‌های پشت پرده سلب اختیار از رییس‌جمهور ظاهرا هیچ‌گاه امید ندارند به قوه مجریه دست یابند، چرا که اگر احتمال ضعیفی در این خصوص وجود داشت هیچ‌گاه قوه مجریه را اینچنین مسلوب‌الاراده و بی‌اختیار نمی‌پسندیدند.”
در ادامه این گزارش به بررسی چالش‌های ابلاغ و تصویب قانون بین مجلس، شورای نگهبان و دولت پرداخته و در نهایت با انتقاد از تغییر قانون انتخابات و عبور از نظام ریاستی به نظام پارلمانی در سال پایانی حضور دولت دهم در عرصه سیاسی کشور نوشته است: “سلب اجرای انتخابات از دولت و واگذاری آن به نهاد‌های دیگر از دیگر مباحثی است که در جهت محدودیت دولت به آن پرداخته شده است.”
هاشمی رفسنجانی نیز پیش از این گفته بود که در جریان تغییر قانون اساسی ایران در سال ۱۳۶۸، خامنه ای خود اصلی ترین مخالف تغییر نظام سیاسی از پارلمانی به ریاستی بود: “کمیسیونی که مامور بود راجع به نظام و سیستم گزارش بیاورد، نظرش بر نظام پارلمانی بود. آیت‌الله خامنه‌ای که آن زمان عضو آن کمیسیون بودند مخالفت کرده بودند. منتها دیگران رای داده بودند. بعد که نظر کمیسیون به جمع آمد پس از بحث‌هایی زیاد، نظام پارلمانی رد و سیستم جمهوری تصویب شد. همان زمان به یاد دارم که سرسخت‌ترین مخالفت‌ها را شخص آیت‌الله خامنه‌ای می‌کردند که این گونه نشود، چون ما به مردم وعده جمهوری داده‌ایم و مردم شعار استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی داده‌اند.”
