فیلم دیگری از ایران درباره جنگ

نویسنده

‏‏janghashtsaleh.jpg

برزو درآگاهی

داستان آشنائی به نظر می رسد: گروهی از مردان جوان جاهل و سرکش به نشانه سرسپردگی به سردسته ‏خود، داوطلب حضور در خط مقدم جبهه می شوند. عده ای که بی ادب و بی نظم هستند و دست از خواندن ‏آهنگ های ناپسند، قمار و شکستن قواعد برنمی دارند. اما سرانجام به قهرمانانی تبدیل می شوند که مردانگی ‏خود را در صحنه نبرد به اثبات می رسانند. ‏

در جمهوری اسلامی ایران، تصویری که اینچنین تقدس کمتری از مردانی را نشان می دهد که در “دفاع ‏مقدس” دهه 1980 با عراق شرکت کردند، نوعی سنت شکنی است. ‏

فیلم سنت شکن “اخراجی ها” محصول سال 2007 به کارگردانی مسعود ده نمکی توانست دیدگاه مردم ‏عادی ایران نسبت به جنگ را، که معمولا آن را به عنوان دفاعی مقدس توسط سربازان مسلمان می پنداشتند، ‏عمیقا تغییر دهد. ‏

ده نمکی به عنوان یک بازمانده جنگ که از یک انقلابی شبه نظامی تندرو به یک مرد مطبوعاتی پر سر و ‏صدا و سپس الیور استون تبدیل شد، می گوید تحت تأثیر علاقه اش به فیلم هائی نظیر “جوخه” و “نجات ‏سرجوخه رایان” ، فیلمنامه ای را نوشته و کارگردانی کرده که محبوبترین فیلم ایرانی همه دوران ها لقب ‏گرفت و از ماه ژوئیه به روی پرده آمد. ‏

ده نمکی می گوید: “این فیلم کلیشه را برهم زد و روشن کرد جنگ دفاع مقدس به طیف خاصی منحصر نبوده. ‏همه در آن نقش داشتند.“‏

فیلم ده نمکی در اوج تنش ها میان تهران و واشنگتن بر سر برنامه هسته ای، دربرگیرنده یک تهدید ضمنی ‏برای آمریکا هم بود: همان جوان های به ظاهر غیرمذهبی و مادی ایرانی که غرب برای تعدیل ایران روی ‏آنها حساب می کند، در نهایت از کشورشان دربرابر بیگانه دفاع خواهند کرد.‏

‏ ‏

فیلم افسانه های بیشمار مربوط به جنگ جمهوری اسلامی را با سؤال روبرو می کند: چه کسانی از جامعه ‏ایران به جنگ رفتند، به چه قشرهائی تعلق داشتند و چرا جنگیدند؟ همانطور که قهرمان داستان- مجید- زندگی ‏خود را با قدم گذاشتن در یک میدان مین در خطر قرار داد، تصاویری از دختر مورد علاقه اش، خاطراتش ‏از زندان و روحانی در کسوت پدربزرگ را از دیده می گذراند. ‏

ده نمکی می گوید: “اگر به کشور حمله شود، همه برای دفاع به جنگ می روند. همه آنها کشورشان را دوست ‏دارند.“‏

نیروهای صدام حسین در سال 1980 از مرزهای عراق با ایران گذشتند. صدام علی رغم هشدارهای برخی ‏مشاورانش، متقاعد شده بود خیلی زود بر قلمروی نفت خیزایران مسلط می شود و روحانیون شیعه را تضعیف ‏می کند. این روحانیون سال پیش جمهوری اسلامی را در ایران اعلام کرده بودند. ‏

اما در عوض، ایرانی ها پشت رهبران خود ایستادند و سرانجام جنگ را به خاک عراق کشاندند و حمایت ‏گسترده ای را از روحانیون حاکم به نمایش گذاشتند. ‏

آمریکا و کشورهای عربی که از پیروزی ایرانی ها نگران بودند، به پشتیبانی همه جانبه از صدام دست زدند ‏و این درحالی بود که او از تسلیحات شیمیائی علیه سربازان و غیرنظامیان هم استفاده می کرد. موشک ها به ‏سوی شهرها شلیک می شدند. بخش های بیمارستانی مملو از مجروحان و قطع عضوی بود. مادران و ‏همسران در غم از دست دادن عزیزانشان شیون می کردند. و بخش عظیمی از گورستان ها به کشته شدگان ‏جنگ اختصاص یافت. ‏

ده نمکی نیز مانند الیور استون در جنگی حضور داشت. او در 16 سالگی در اواسط دهه 1980 بدون اطلاع ‏والدینش به خط مقدم جبهه رفت. او ظرف چند ماه مجروح شد اما به محض بهبودی دوباره به جنگ برگشت.‏

‏ ‏

او به زودی به مقام فرماندهی در گروه شبه نظامی بسیج ارتقاء یافت. بسیج شامل داوطلبان مذهبی و ‏پرحرارتی است که برای عبور از میدان های مین عراقی با هم مسابقه می گذاشتند. ‏

شخصیت های حاضر در فیلم او نظیر افرادی هستند که تحت فرماندهی خودش بودند. آنها انسان های خوش ‏مشرب و باهوش بودند. او با سربازانش در ارتباط است. ‏

او می گوید: “برخی از آنها شهید شده اندو بقیه سرگرم زندگی معمول شان هستند.“‏

زمانیکه جنگ به پایان رسید، یک میلیون نفر در مناقشه ای که اوضاع هر دو کشور را به طور چشمگیری ‏تغییر داده بود، از دست رفته بودند. ‏

ده نمکی پس از جنگ به گروه شبه نظامی دست راستی انصار حزب الله پیوست که به سرکوب دانشجویان ‏سرکش و زنان بدحجاب معروف بودند. ‏

او می گوید در گذشته مرد تندمزاجی بوده اما دیدگاه هایش تعدیل شده است. تاحدی به این دلیل که مخاطبشانش ‏تغییر کرده است. او اکنون به جای صحبت با مسؤولان دولتی و دانشجویان، با مردم معمولی سخن می گوید. ‏

او می گوید فیلمش نشان داد ایران تا کجا برای حقوقش گام برمی دارد. او گفت: “با همه قدرت عراق و این ‏واقعیت که تمام دنیا پشت صدام ایستاد، حتی یک وجب از خاک ایران به دست آنها نیفتاد.“‏

او گفت: “جوانان ما برای دین و وطن به جنگ دشمن رفتند. جنگی که به ما تحمیل شد برای سرنگونی ‏جمهوری اسلامی بود و مردم این را فهمیدند… همان مردمی که آن زمان جنگیدند، حالا کشور را به سوی ‏ترقی پیش می برند.“‏


منبع: لس آنجلس تایمز- 14 سپتامبر‏