چند ساعت پس از آنکه باراک اوباما رئیس جمهور ایالات متحده در گفتگو با شبکه پی بی اس آمریکا از “عطش داخل ایران” برای تعامل مثبت با جامعه جهانی سخن گفت، سردار محمدرضا نقدی، فرمانده بسیج با لحنی تند “آدم شدن” آمریکا را پیش شرط مذاکره تهران و واشنگتن دانست. همزمان سخنگوی وزارت خارجه دولت احمدی نژاد نیز تصریح کرد که سیاست خارجی جمهوری اسلامی تغییر نخواهد کرد.وی صبح دیروز در حاشیه جشنواره اجتماعی حضرت علی اکبر به خبرنگاران گفت: “آنها همیشه درخواست کرده‌اند اما باید شرایطش وجود داشته باشد، در حالی که آنها به زورگویی، فشار، تحریم و رفتارهای استکباری دست بزنند طبیعی است که نمی‌شود با آنها مذاکره کرد.”
ایالات متحده و جمهوری اسلامی 34 سال است که روابط دیپلماتیک ندارند، اما ناظران می گویند پیروزی حسن روحانی نامزد میانه رو در انتخابات ریاست جمهوری ممکن است یخ های میان دو دولت را آب کند. روحانی از سوی محمد خاتمی و اکبر هاشمی رفسنجانی – دو رئیس جمهور پیشین - حمایت می شود؛دو رئیس دولتی که هر دو سیاست کاهش تنش با غرب را در راس سیاست های خارجی خود قرار داده بودند.
حسن روحانی روز دوشنبه در نخستین کنفرانس مطبوعاتی خود پس از پیروزی در انتخابات تصریح کرد جز اسرائیل حاضر است با هر کشور دیگری مذاکره کند. رئیس جمهور منتخب همچنین خاطرنشان کرد اگر کاخ سفید بر اساس مفاد قرارداد الجزایر در امور ایران دخالت نکند، حقوق هسته ای تهران را به رسمیت بشمارد و سیاست های “زورمدارانه” علیه ایران نداشته باشد دو کشور می توانند با “احترام متقابل” مذاکره کنند.
در مقابل همتای آمریکایی وی روز گذشته در مصاحبه تلویزیونی با چارلی رز – مجری مشهور آمریکایی- گفته است: “ما آگاهی داریم که نمی‌توان به عنوان پیش شرط مذاکره، خواستار شد تمامی مشکلات پیشاپیش حل و فصل شود.”
باراک اوباما در عین حال گوشزد کرده است: “باید این واقعیت نیز مورد شناسایی قرار گیرد که تحریم‌هایی که به اجرا گذاشته ایم، که سنگین تحریم‌هایی هستند که تا کنون در مورد ایران اجرا کرده‌ایم، بدون گام هایی قابل توجه در قانع کردن جامعه جهانی در این مورد که ایران در صدد دستیابی به تسلیحات اتمی نیست نمی‌تواند لغو شود.”
برنامه هسته ای جمهوری اسلامی از یک دهه پیش به اصلی ترین چالش میان تهران و جامعه جهانی و در راس آن ها ایالات متحده تبدیل شده است. غربی ها مظنون هستند که تهران به تعهدات بین المللی خود پایبند نیست و بر این مبنا احتمال حرکت برنامه اتمی تهران به سمت تولید بمب اتمی را مطرح می کنند.
از زمستان سال ۹۰ ایالات متحده و اتحادیه اروپا تحریم های سختی علیه حوزه نفتی و بانکی جمهوری اسلامی اعمال کرده اند؛امری که نبض اقتصاد ایران را در دو سال اخیر به شماره انداخته، صادرات نفت از ۲/۲ میلیون بشکه در روز به ۷۰۰ هزار بشکه رسیده و ارزش ریال دچار سقوط آزاد شده است. بسیاری از شهروندان دیپلماسی انعطاف ناپذیر و سو مدیریت اصولگرایان را عامل اصلی معیشت به خطر افتاده خود می دانند؛ امری که منجر به شکست سنگین نامزدهای اصلی اصولگرایان -محمد باقر قالیباف و حسن جلیلی- در انتخابات روز جمعه شد.
رئیس جمهور ایالات متحده در تحلیل نتایج انتخابات ۲۴ خرداد تصریح کرده است: “فکر می‌کنم نتیجه انتخابات نشان می‌دهد که مردم ایران مایل به حرکت در جهتی متفاوت هستند.”
باراک اوباما ادامه داده است: “در این رای‌گیری، مردم ایران این توصیه تندروها و روحانیون را رد کردند که می‌گفتند در مورد هیچ چیز، هیچگاه و هیچ وقت نباید مصالحه شود.”
یکی از تندروهای مورد اشاره اوباما می تواند سردار نقدی باشد؛ فرمانده بسیج ۲۹ اردبیهشت امسال ادعا کرده بود در صورت “سازش” جمهوری اسلامی و ایالات متحده “طبق دلایل علمی و متقن، وضعیت اقتصادی ایران بسیار بدتر خواهد شد.”
وی با این بیان اینکه “امروز دنیا از آمریکا متنفر” است بدون ارائه تعریف مشخصی از “سازش” با ایالات متحده، آن را “فروختن انسانیت و شرافت و راه امام و شهدا” توصیف کرده و متذکر شده بود: “خسته شدگان از انقلاب، پیشرفت را در سازش و تعامل با ابرقدرت ها و استکبار می‌دانند.”
حسن روحانی اما در کمپین انتخاباتی خود بارها تعامل با جامعه جهانی را یکی از سیاست های خود معرفی کرده بود. در مقابل، سعید جلیلی کاندیدای تندرو اصولگرایان تاکید می کرد برنامه ای برای “تعامل” ندارد و صرفا “تنش زایی” نخواهد کرد.
باراک اوباما هم در مصاحبه اخیر خود پیرامون دیپلماسی رئیس جمهور منتخب گفته است :“در مورد آقای روحانی که این انتخابات را برده است، فکر می کنم که تمایل خود را به تغییراتی در نگرش ایران نسبت به بسیاری از مسایل بین‌المللی نشان داده است.”
با این حال وی با معرفی آیت الله خامنه ای به عنوان “رهبر ارشد” جمهوری اسلامی متذکر شده است که در نظام حکومتی جمهوری اسلامی بسیاری از تصمیم ها را وی می گیرد.
خامنه ای: مذاکره با آمریکا مشکلی را حل نمی کند
بر اساس سنت سیاسی جمهوری اسلامی، رهبر نظام است که پیرامون مسائل کلان خارجی و داخلی حرف آخر را می زند. بهمن گذشته آیت الله خامنه ای در جمع فرماندهان ارتش گفته بود: “من دیپلمات نیستم، انقلابیم به همین علت صریح، صادقانه و قاطعانه حرف می زنم: پیشنهاد مذاکره وقتی معنا دارد که طرف حسن نیت خود را نشان دهد.”
وی پا را از این فراتر گذاشته و به نیروهای داخلی هم در خصوص استقبال از مذاکره با ایالات متحده هشدار داده بود. آیت الله خامنه ای با انتقاد از “عده ای ساده لوح” یا دارای غرض که از پیشنهاد امریکا ابراز خوشحالی می کنند تصریح کرده بود: “مذاکره با امریکا مشکلی را حل نمی کند چرا که آنها در ۶۰ سال اخیر به هیچیک از وعده های خود عمل نکرده اند.”
البته رهبر جمهوری اسلامی یک بار هم گفته اگر احساس کند مذاکره با واشنگتن فایده ای دارد، نخستین کسی است که پیشقدم خواهد شد.
همزمان در حالی که امید می رود حسن روحانی بتواند آیت الله خامنه ای را برای برگزیدن سیاست های ملایم تری در تعامل با ایالات متحده متقاعد کند، روز سه شنبه حسن عراقچی سخنگوی وزارت خارجه دولت احمدی نژاد در کنفرانس هفتگی خود با خبرنگاران گفت: “قطعاً اصول و ارزش‌های سیاست خارجی ایران تغییرناپذیر است.”
عراقچی یکی از اعضای هیات مذاکره کننده جمهوری اسلامی با ۱+۵ بوده وهمراه سعید جلیلی در مذاکرات هسته ای با غرب حضور داشته است.
