انصراف محمد خاتمی ازکاندیداتوری انتخابات ریاست جمهوری، با استقبال راستگرایان حاکم بر کشور مواجه شد که اعلام کرده اند “قدرت مانورشان” در زمان باقی مانده بیشتر خواهد بود. اعلام انصراف خاتمی اما در میان اصلاح طلبان واکنش های مختلفی را برانگیخته که اغلب، منفی بوده است.
میرحسین موسوی و مهدی کروبی، دو نامزد دیگری که خاتمی در بیانیه خود از آنها نام برده، از کناره گیری او با احترام استقبال کردند، هرچند موسوی اظهار داشت که تصمیمش برای حضور در انتخابات را برگشت ناپذیر نمی داند.
این در حالی است که بدنه اصلاح طلبان، و بخش قابل توجهی از جوانان اصلاح طلب نارضایی خود از کناره گیری خاتمی را ابراز کردند.
بیش از هزار روزنامه نگار و فعال سیاسی روز گذشته با انتشار نامه ای خطاب به خاتمی نوشتند: “شما را ایستاده و مصمم میخواهیم، نه رفیقی نیمه راه در این کارزار سرنوشت ساز و در این اندک زمان باقیمانده تا انتخابات دهم ریاست جمهوری بر دعوت خود از حضرتعالی وفاداریم و همقسم.” آنها همچنین خاتمی را کاندیدای نسل خود معرفی کرده و تاکید کردند که “در نگاه ما سید محمد خاتمی مناسبترین فرد برای بازگرداندن میهن به شرایط عادی است آنچنان که کرامت شهروندان ایرانی تامین شود و منزلت جهانی ایران آن چیزی نباشد که اینک به نظارهاش نشسته ایم”.
امضاء کنندگان با تاکید بر درخواست خود برای تداوم کاندیداتوری خاتمی خطاب به وی متذکر شدند: “هر اتفاقی جز ماندن شما در این رقابت پیچیده و دشوار، به از دست رفتن نیروهای اجتماعی تاثیرگذار خواهد انجامید.” نویسندگان این نامه همچنین با اشاره به اینکه “در پویاترین ساختارهای دموکراتیک نیز رای انتقال پذیر نیست چه رسد به این ساختار نیمبند” به خاتمی ِ یادآوری کردند که کناره گیری وی از انتخابات و “هر تغییر در شکل رقابت که با توجیه کاهش حساسیت رخ دهد، نمی تواند یک تاکتیک قلمداد شود. این یک تغییر در ماهیت رقابت است”. امضاء کنندگان نامه امید “به همراهی” همچنین با احترام از میر حسین موسوی خواسته اند که عرصه انتخابات را به محمد خاتمی واگذارد.
در همین ارتباط، ستاد ملی جوانان حامی خاتمی با انتشار بیانیه ای از تلاش مصرانه برای “بازگشت” خاتمی به صحنه رقابت ها خبر داد. این ستاد که با نام ستاد 88 شهرت دارد با صدور بیانیه ای ضمن تاکید بر “شور و امیدی” که اعلام کاندیداتوری خاتمی در ماه گذشته برانگیخت، در مورد کاندیداتوری میرحسین موسوی را تردیدهایی را مطرح و اعلام دااشت: “هنوز نسبت ایشان اصلاحات و اصلاح طلبی آن چنان که باید مشخص و تبیین نشده بود. “
در حالی که خاتمی در بیانیه رسمی انصرف، از میر حسین موسوی و مهدی کروبی به عنوان نامزد های دیگر اصلاح طلبان تجلیل کرده و به طور تلویحی موسوی را مورد حمایـت قرار داده، اما روز گذشته برخی سایت های خبری از دیدار جوانان حامی خاتمی با عبدالله نوری خبر دادند.
سایت “فردا” نزدیک به راستگرایان حاکم و سایت “تغییر” نزدیک به مهدی کروبی گزارش دادند که “پس از قطعی شدن انصراف خاتمی از انتخابات، حمایت یا عدم حمایت طرفداران و ستادهای وی از میر حسین موسوی به موضوع مناقشه برانگیزی تبدیل شده است. ” سایت تغییر در این خصوص افزود: “اعضای بخش جوانان ستادهای سید محمد خاتمی شب سه شنبه با عبدالله نوری دیدار کردند، و در جلسه مذکور جهت مشورت و بحث در خصوص انتخابات و همچنین انصراف سید محمد خاتمی و وضعیت کاندیداتوری آقای نوری و اجماع اصلاح طلبان برگزار شده و دو طرف در باره موارد یاد شده نظرات خود را بیان کرده اند. “
بنابر همین گزارش عبدالله نوری نیز در این دیدار جوانان ستادهای خاتمی رابه حفظ آرامش فراخوانده و گفته است که در شرایط حساس فعلی باید خیلی با درایت حرکت کرد و به خصوص از بد اخلاقی ها و تخریب کاندیداهای انتخاباتی و مخصوصا کاندیداهای اصلاح طلب پرهیز کرد.
عبدالله نوری همچنین درباره وضعیت کاندیداتوری خود در انتخابات نیز همه چیز را به گذشت زمان موکول کرده، و گفته است این موضوع قابل تامل است ولی نباید با عجله و از روی احساسات تصمیم گرفت.
موسوی: تصمیم برگشت ناپذیر نیست
یک روز بعد از انتشار نامه انصراف خاتمی، میر حسین موسوی با انتشار نامه ای خطاب به رییس جمهور سابق تصمیم به کناره گیری از انتخابات را تلاشی برای ایجاد وحدت در میان اصلاح طلبان عنوان کرد و خطاب به وی نوشت که اگر مختصات زمانه ایجاب نمی کرد کسی را بهتر از خود خاتمی برای تداوم اصلاح طلبی مناسب نمی دانست.
وی همچنین تحلیل خود از شرایط فعلی کشور و اعلام کاندیداتوریش برای انتخابات آینده را “برگشت ناپذیر” ندانست و تاکید کرد که “اگر فارغ از رودربایستی‌هایی که تاریخ بر ما نخواهد بخشید و ملاحظاتی که در مقایسه با منافع ملی جا دارد نادیده گرفته شوند، رای دوستان و غالب برهمه نظر شما این ارزیابی مرا تایید نکند بر آن اصرار نمی‌کنم. “
مهدی کروبی نیز در اظهاراتی مشابه در مورد انصراف خاتمی از کاندیداتوری گفت: “ممکن است برخی نگرانی داشته باشند که این انصراف به معنای بی‌بهره شدن از موقعیت سیاسی و مردمی آقای خاتمی باشد اما همان‌گونه که ایشان در بیانیه خود اعلام کرده است با وجود انصراف از نامزدی همچنان در عرصه انتخابات باقی می‌مانند و به تلاش خود برای پیروزی اصلاحات ادامه خواهند داد و این مایه امید است. “
کروبی در عین حال به گرانی های ناشی از کناره گیری خاتمی و به ویژه واکنش هواداران خاتمی نیز اشاره کرد و گفت “اگر نتیجه انصراف جناب آقای خاتمی کاهش امید به تغییر و افزایش یأس و ناامیدی در گروهی از حامیان ایشان باشد، احساس می‌کنم که باید برای تغییر این وضع تلاش کرد. “
تردید در تصمیم، تجلیل از خاتمی
محسن آرمین، سخنگوی سازمان مجاهدین با “ناگوار” توصیف کردن انصراف خاتمی از انتخابات نگرانی خود را از آثار آن پنهان نکرد و گفت که احتمال دارد آثار این تصمیم محدود به انتخابات و حوزه سیاست نماند. آرمین با اشاره به محبوبیت و پایگاه اجتماعی “گسترده” خاتمی در مقایسه با دیگر کاندیداها، ابراز تاسف عمیق از تصمیم به انصراف خاتمی، گفت که خاتمی با این اقدام به “نماد” التزام به اخلاق در تاریخ سیاسی ایران بدل شده است. “
او همچنین گفت که “خاتمی از میان دو گزینه نجات اخلاق و فرهنگ سیاسی و نجات کشور از انحطاط، اولی را انتخاب کرد”. آرمین در عین حال گفت که سازمان مجاهدین پس از بررسی شرایط موضع رسمی خود را در مورد انتخابات اعلام خواهد کرد.
از سوی دیگر، محسن میر دامادی دبیر کل حزب مشارکت در مورد انصراف خاتمی گفت: “برای بسیاری از علاقه مندان و طرفداران آقای خاتمی بخصوص با اقبال فوق العاده مردمی در همین مدت کوتاه حضور، پذیرش و انصراف ایشان بسیار سخت است.” وی در عین حال تاکید کرد که “خاتمی با نگاه به افق های بالاتر اخلاقی ترین تصمیم را گرفت.“
دبیر کل مشارکت در مورد تصمیم بعدی این حزب گفت که خاتمی نامزد اصلی مشارکت بوده اما در شرایط جدید باید برای تصمیم گیری در سال جدید جلساتی با مناطق و شورای مرکزی جبهه مشارکت تشکیل و در آطن مورد تصمیم گیری کرد.
هدایت آقایی از اعضای کارگزاران سازندگی نیز با اشاره به اینکه تمامی حامیان خاتمی به سمت میرحسین موسوی نخواهند رفت، انصراف خاتمی از شرکت در انتخابات ر ا”فداکاری” دانست، و گفت”خاتمی انتظارش این بوده که اگر قرار است در انتخابات وارد شود در همان مرحله اول پیروز شود اما با حضور موسوی این کار مشکل می‌شد”. او نیز در مورد تصمیم حزب کارگزاران سازندگی گفت که کارگزاران بعد از نوروز در این مورد تصمیم خواهند گرفت.
در واکنشی دیگر، علی محمد حاضری، دبیرکل انجمن اسلامی مدرسین دانشگاه‌ها از حمایت طبیعی این تشکل از میر حسین موسوی پس از انصراف خاتمی خبر داد؛ و تاکید کرد که اصل حضور موسوی را “تقویت” فضای مشارکت می داند.
قدرت مانور اصولگرایان بیشتر شد
سخنگوی جبهه پیروان خط امام و رهبری ائتلافی از راستگراین حاکم، کنار گیری خاتمی را کناره گیری”رقیب عمده جناح حاکم توصیف و تاکید کردکه “کناره گیری خاتمی قدرت مانور اصولگرایان را بیشتر می‌کند؛چرا که رقیب عمده آنها کنار رفته است.“
سجادی همچنین کناره گیری خاتمی را تلاش اصلاح طلبان برای رسیدن به نامزد واحد تفسیر کرد اما گفت ”انصراف خاتمی از انتخابات کاندیداهای اصلاح‌طلبی که تا کنون ملاحظه او را می‌کردند ممکن است وارد صحنه شوند، از سویی از آن جا که برای اصولگرایان یک رقیب کنار رفته است، این موضوع مقداری قدرت مانور آنها را بیشتر می‌کند؛ چرا که رقیب عمده اصولگرایان کنار رفته است.“
همزمان راستگرایان حاکم و نزدیکان به احمدی نژاد با استقبال از انصراف خاتمی دور جدیدی از فعالیت های خود را با توهین به خاتمی و تخریب میر حسین موسوی آغاز کردند.
روزنامه رسالت با انتشار سرمقاله ای خاطرنشان کرد که با انصراف خاتمی رقابت ها وارد “فاز جدیدی” شده است. نویسنده رسالت با اشاره به نظر برخی حامیان خاتمی که بر این باور هستند “عمده تاکید” موسوی، آخرین نخست وزیر انقلاب بر احیا و ترمیم گفتمان “انقلاب اسلامی” است تا بازسازی گفتمان “اصلاحات”، می نویسد: ”بدیهی است با نامزدی موسوی مجال مانور گروههای تندرو نظیر حزب مشارکت و سازمان مجاهدین کمتر می شود”.
این روزنامه نزدیک به دولت نوشته که اطرافیان موسوی از “جنس افراطیگری” نیستند و انصراف خاتمی باعث به “حاشیه” رفتن حزب مشارکت و سازمان مجاهدین می شود. رسالت تاکید کرد که “نامزد فعلی برخلاف نامزد قبلی برای عناصر افراطی تره هم خرد نمی کند”.
در همین ارتباط، سخنگوی جبهه پیروان خط امام و رهبری، ائتلافی از راستگرایان حاکم، خاتمی را رقیب عمده و اصلی راستگرایان نامید و با استقبال از کناره گیری او گفت که انصرف خاتمی “قدرت مانور اصولگرایان را بیشتر می کند. “
دبیر کل حزب موتلفه اسلامی نیز انصراف خاتمی از کاندیداتوری را “حذف یکی از سه گفتمان درونی اصلاح طلبان” توصیف کرد و به ایسنا گفت “سه گفتمان در اردوگاه دوم خردادی‌ها مطرح است. با انصراف آقای خاتمی ظاهراً یک گفتمان از این اردوگاه حذف شده است. ” وی در عین حال تاکید کرد “اگر طرفداران آقای خاتمی به مهندس موسوی رای دهند معلوم می‌شود گفتمان آقای خاتمی اساساً همان گفتمان مهندس موسوی است، و ما این گام را شفاف‌سازی در گفتمان دوم خردادی‌ها می‌دانیم. “
دبیر کل موتلفه همچنین اظهار داشت که “در مورد آقای کروبی و آقای مهندس موسوی هم اگر یکی از این دو نفر به نفع دیگری کنار برود، معلوم می‌شود در حال حاضر وظیفه این سه نفر فراهم کردن مقدمات ظهور سه بلندگو بوده است که یک صدا را می‌رسانند.” وی در مورد نامزد احتمالی موتلفه اسلامی گفت که “رای آقای احمدی‌نژاد چه در اردوگاه اصولگرایان، چه در اردوگاه اصلاح‌طلبان با تفاوت چشم‌گیری از دیگران بالاتر است.”
حبیبی همچنین با تاکیدبر اینکه “موتلفه اسلامی در مورد مصداق، نظر نهایی جمع اصولگرایان را خواهد پذیرفت و پذیرش این نظر را به سایر اصولگرایان نیز توصیه می‌کند”، گفت “نظر مقام رهبری مبنی بر اینکه دولت و ملت در مسیر درست و صحیح حرکت می‌کنند در واقع باید به عنوان فصل‌الخطاب تلقی شود.“
علی لاریجانی رییس مجلس هشتم روز گذشته در واکنش به انصراف خاتمی از کاندیداتوری در انتخابات ریاست جمهوری گفت که حضور میرحسین موسوی با سابقه‌ی اجرایی که داشته حتما به آراستگی انتخابات کمک می‌کند. لاریجانی در عین حال گفت ارزیابی دقیقی از وضعیت اصلاح طلبان در انتخابات آینده ندارد و تاکید کرد که ”هنوز فضای انتخابات اشباع نشده تا اظهارنظر کنم. “
پیام جدید جناح حاکم برای موسوی
همسر سخنگوی دولت دولت که از وی به عنوان یکی از نزدیکان احمدی نژاد نامبرده می شود، همزمان با انصراف خاتمی از کاندیداتوری در نامه ای سرگشاده به میر حسین موسوی فهرستی از دلایل را برای اثبات “عدم مشروعیت” وی مطرح کرد.
اشاره یادداشت روز چهارشنبه روزنامه کیهان با عنوان “یادتان نرفته که؟” اما مهمترین واکنش جناح حاکم به انصراف خاتمی و کاندیداتوری میر حسین موسوی بود. نماینده ولی فقیه در کیهان که پیشتر خاتمی را در سرمقاله این روزنامه به “ترور” تهدید کرده بود، نوشت که میرحسین موسوی نیز چون خاتمی توجهی به ولی فقیه ندارد.
شریعتمداری تصریح کرد: “آقایان موسوی و خاتمی در اظهارنظرها، تبیین و تشریح برنامه ها، میتینگ ها و مخصوصا در دو نامه اخیراً رد و بدل شده میان خود به گونه ای زبان گردانده و قلم رانده اند که انگار نه انگار در این کشور، باور، عقیده، قانون و بنیان مستحکم و مرصوصی به نام ولایت فقیه نیز وجود دارد که قوام و دوام نظام اسلامی، حماسه آفرینی آن در جهان، پیروزی در جنگ تحمیلی، حفظ استقلال نظام، پنجه افکندن پیروز با قدرت های استکباری، و در یک کلمه هویت انقلاب و نظام در گرو آن است.“
به عقیده برخی ناظران، اشاره کیهان به بی توجهی خاتمی و موسوی به ولی فقیه، و تاکید براینکه ولایت فقیه ”اصل بنیادین قانون اساسی نیز هست” به معنی ارسال پیامی روشنی به میرحسین موسوی در مورد دشواری رقابتی است که پیش رو خواهد داشت.
به عقیده این ناظران، کیهان با این اشاره خواسته اختلاف دیرین رهبر جمهوری اسلامی و میرحسین موسوی را نیز به او یادآوری کند، اختلافی که قریب به دو دهه سکوت میرحسین را منجر شده بود.