در نخستین روز دور جدید مذاکرات اتمی میان جمهوری اسلامی و پنج عضو دائم شورای امنیت بعلاوه آلمان، مساله موشکی نظام و همچنین مدل جدید ریش وزیر خارجه تهران از جمله حاشیه های گفتگو ها بود.با این حال سخنگوی کاترین اشتون فضای مذاکرات را مطلوب و معاون جواد ظریف هدف این مذاکرات را رسیدن به راه حل نهایی توصیف کرده است. در همین حال رئیس پارلمان نسبت به تکرار اشتباهات غرب هشدار داده و مذاکره کننده پیشین نظام از شش سال مذاکره بی نتیجه خود با غرب دفاع کرده است.
از صبح دیروز مذاکرات نمایندگان تهران و ۶ ابر قدرت جهان در پایتخت در هوایی نه چندان سرد در پایتخت اتریش آغاز شده است. در دور نخست مذاکرات که پیش از ظهر سه شنبه پایان یافت جواد ظریف، وزیر خارجه جمهوری اسلامی، و کاترین اشتون – رئیس هیات نمایندگی ۱+۵ – حدود ۴۰ دقیقه مذاکره کردند.
دیروز همچنین با وجود حملات لفظی سخت رهبر جمهوری اسلامی علیه ایالات متحده، باز هم نمایندگان تهران و واشنگتن به مذاکره دو جانبه پرداختند. از محتوای گفتگوهای عباس عراقچی و وندی شرمن، – معاونان وزرای خارجه تهران و واشنگتن- خبری منتشر نشده اما طرف ایرانی به خبرنگاران گفته “دور جدید مذاکرات ایران با گروه ۱+۵، با هدف رسیدن به یک راه حل جامع و نهایی درباره مسئله هسته ای ایران صورت می گیرد و این کار بزرگی است”.
مذاکرات جدید، نخستین دور گفتگو ها پس از توافق موقت سوم آذر در ژنو است و دو طرف امید دارند پیش از پایان یافتن دوره شش ماهه ای که از ۳۰ دی آغاز شد بتوانند به “راه حل نهایی” بحران اتمی جمهوری اسلامی دست پیدا کنند؛ بحرانی که ۱۲ سال از آغاز آن می گذرد و در دو سال گذشته باعث اعمال شدیدترین تحریم های بین المللی علیه اقتصاد کشور شده است.
گفتنی است پس از پایان گفتگو های ظهر دیروز و پیش از آغار مذاکرات بعد از ظهر، مایکل مان سخنگوی خانم اشتون به خبرنگاران خاطرنشان کرد: “خانم اشتون و آقای ظریف در فضای بسیاری خوبی به هم گفت و گو کردند.”
کنفرانس خبری مایکل مان البته با پرسش های بحث برانگیزی نیز همراه بود. برای نمونه حملات روز دوشنبه آیت الله خامنه ای به ایالات متحده به او یادآوری شدکه او با تاکید بر اینکه “ما این صحبت ها را شنیدیم” متذکر شد: “ماموریت خانم اشتون این است که همه کوشش های خود را انجام دهد تا مذاکرات را با هدف موفقیت آمیز بودن مذاکرات به پیش ببرد.”
ولی فقیه دو روز پیش در جریان یک سخنرانی در تبریز گفته بود: “اما همه بدانند که دشمنی آمریکا با اصل انقلاب اسلامی و اسلام است و این دشمنی، با مذاکرات پایان نخواهد یافت”.
بحث بر سر برنامه موشکی در مذاکرات هسته ای
در همین حال گمانه زنی های متعددی نیز مطرح است مبنی بر اینکه برنامه موشکی جمهوری اسلامی نیز به دغدغه های بزرگ غرب افزوده شده است؛ دغدغه ای که قرارست در همین مذاکرات با تهران در میان گذاشته شود. با این حال آنچنان که خبرنگار ایرنا روایت کرده مایکل مان در پاسخ به این سئوال که آیا موضوع موشک های ایران نیز بخشی از مذاکرات بوده، از هرگونه توضیح در این زمینه خودداری کرده است.
گرچه وی پیش از آنکه به طور مستقیم مورد پرسش قرار گیرد به تلویح اشاره کرده بود که کاترین اشتون تنها قرار است پیرامون برنامه اتمی تهران مذاکره کند: “ماموریت خانم اشتون از طرف شورای امنیت سازمان ملل فقط در رابطه با برنامه هسته ای ایران است.”
اما یک مقام آمریکایی که نامش در رسانه های غربی فاش نشده به خبرنگاران حاضر در وین گفته است که موضوع موشک ها بخشی از مذاکرات هسته ای فردا در مقر سازمان ملل در وین خواهد بود زیرا در توافق ژنو قید شده است که هر دو طرف باید در نهایت به قطعنامه های سازمان ملل عمل کنند که در آن قطعنامه ها از تهران خواسته شده موشک های بالستیکی را که قابلیت حمل کلاهک هسته ای دارند تولید نکند.
همزمان سخنگوی دستگاه دیپلماسی در تهران و در جریان کنفرانس هفتگی خود با خبرنگاران به مطرح شدن بحث موشکی در مذاکرات واکنش نشان داد و گفت: “مباحث نظامی ارتباطی با موضوع هسته ای نداشته و جایگاهی در مذاکرات هسته ای ندارد.”
رهبر جمهوری اسلامی نیز در سخنرانی روز دوشنبه خود پیش بینی کرده بود که موضوع موشکی نظام می تواند “مساله بعدی” تهران و واشنگتن باشد. وی گفته بود: “اگر روزی بر فرض محال هم، موضوع هسته ای مطابق خواسته امریکا، حل شود، امریکایی‌ها مسائل دیگر را پیش خواهند کشید، و اکنون نیز همه شاهد هستند که سخنگویان دولت امریکا از موضوعات حقوق بشر و توانایی موشکی و دفاعی ایران، سخن به میان می آورند.”
با این حال تاکنون باراک اوباما و جان کری، رئیس جمهور و وزیر خارجه ایالات متحده صحبتی صریح در خصوص مشروط بودن پیشروی مذاکرات اتمی به توقف تولید موشک های دوربرد بالستیک در ایران نکرده اند.
ریش ظریف هم بحث برانگیز شد
اما به جز بحث توانایی موشکی تهران که از حاشیه های مذاکرات دیروز بود، عوض شدن مدل ریش رئیس دستگاه دیپلماسی نیز در رسانه های داخلی و خارجی و همچنین شبکه های اجتماعی موضوعی داغ بود.
در حالیکه تا پیش از مذاکرات اخیر جواد ظریف با ریش اصطلاحا “پرفسوری” در محافل عمومی دیده می شد اما وی این بار با ریش کامل و کوتاه که به طور سنتی بخشی از تیپ دیپلمات های جمهوری اسلامی است عازم وین شده. صفحه فیس بوک رئیس دستگاه دیپلماسی هم مملو از کامنت هایی در واکنش به این موضوع شده است. یک کاربر نوشته: “دکتر ریشاتو چرا خراب کردی.خیلی نا امید شدم یعنی اینقدر فشار روته؟ ” و دیگری پرسیده: “چرا ریش گذااشتی؟؟؟ بزن بهت نمیاد.” کاربر دیگری هم نوشته: “لابد باید ریش بیشتری گرو بگذارد.”
اما برخلاف کاربران شبکه های اجتماعی، رجانیوز به این تغییر ظاهری روی خوش نشان داده و نوشته است: “در کنار این مساله، ( تغییر مدل ریش ظریف) نوع نشست و برخاست وزیر خارجه و لبخندهای به دور از قهقهه که طی مدت اخیر به یکی از عادات غیرمتعارف او مبدل شده بود، پیام های مثبتی بود که در ضیافت شام او و اشتون دیده شد.”
این سایت نزدیک به جبهه پایداری معتقد است به خاطر مدل قبلی ریش وزیر خارجه “نوعی انفعال در دستگاه دیپلماسی کشور حاکم شده بود” و: “گرچه، وضع ظاهر نمی تواند ملاکی برای قضاوت افراد باشد اما می توان آن را به فال نیک گرفت چراکه این تغییر و بازگشت به تیپ ساده سابق، پس از راهپیمایی بی نظیر ۲۲ بهمن صورت گرفته است. شاید این تغییر در ظاهر، پاسخی از جانب ظریف به مردم باشد و خواسته با این اقدام به ملت بگوید که: پیام شما را دریافت کردم.”
لاریجانی هشدار داد، جلیلی دفاع کرد
همزمان با آغاز مذاکرات، علی لاریجانی نخستین مذاکره کننده هسته ای نظام در دولت احمدی نژاد نیز دیروز و در جریان در نهمین اجلاس اتحادیه مجالس کشورهای عضو سازمان همکاری های اسلامی با ابراز امیدواری نسبت به اینکه “آنها (غرب) باردیگر دچار اشتباه محاسباتی نشوند” از رفتارهای پیشین ایالات متحده و متحدانش در مواجهه به برنامه هسته ای تهران انتقاد کرده و گفته است: “آنان با اینکه می دانند ایران راه فناوری صلح آمیز هسته ای را دنبال کرده و به همین دلیل نظارت آژانس بین المللی انرژی اتمی را پذیرفته است اما ماجراجویانه با پرونده هسته ای برخورد کرده اند.”
همزمان با این اظهارات فیلمی هم از سخنرانی اخیر سعید جلیلی ـ دیگر مذاکره کننده نظام در دولت احمدی نژاد - منتشر شده که از شش سال مذاکره خود با غرب دفاع کرده است. در حالی که بسیاری از منتقدان و حتی نیروهای محافظه کار حاضر در ساختار قدرت دیپلماسی اتمی سعید جلیلی را در سال های اخیر به باد انتقاد گرفته اند، وی در جمع در تعدادی از دانشجویان دانشگاه شهید چمران اهواز از عملکرد خود دفاع کرده است. جلیلی که در انتخابات ریاست جمهوری سال ۹۲ نامزد نیروهای تندرو و مورد حمایت آیت الله مصباح یزدی و جبهه پایداری بود، همچنان از مشاجرات خود با غرب در جریان مذاکرات دفاع کرده و گفته: “اینکه بعضی‌ها گفته‌اند اینها در آنجا سخنرانی می‌کردند، خلاف واقع است و هر دور گفتگوهای ما پنج شش ساعت طول می‌کشید. تمام ادله حقوقی را آوردیم که چرا می‌گوییم قطعنامه‌ها غیرقانونی هستند. این بر اساس حقوق بین‌الملل خود آنها ادله حقوقی دارد که تحریم‌ها به لحاظ ماهیت و روندی که طی شده است غیرقانونی هستند و مفصلاً این موضوع را توضیح دادیم و ثابت کردیم در قطعنامه صادرشده هیچ‌یک از ادله حقوق بین‌الملل رعایت نشده‌اند.آنها در این باره پاسخی نداشتند.”
اشاره وی می تواند به انتقادات صریحی باشد که علی اکبر ولایتی ـ مشاور بین الملل آیت الله خامنه ای و دیگر کاندیدای انتخابات اخیر ـ در جریان سومین مناظره زنده تلویزیونی علیه جلیلی مطرح کرد. ولایتی خطاب به دبیر وقت شورای امنیت ملی گفته بود: “دیپلماسی این نیست که در کشورهای دیگر خطابه بخوانید و مطالبی را که در کنفرانس مطبوعاتی می گفتید اینجا هم بگویید!”
وی با انتقاد از دیپلماسی زیاده خواهانه جلیلی، خط مشی او در مذاکرات را با این مثال روشن کرده بود که: “مثل این است که جنس صد تومانی را به کسی بخواهند بفروشند و او بگوید این را به من دو تومان می دهی! خب فروشنده می گوید اگر خریدار نیستی چرا به اینجا آمده ای؟”
