جبهه مشارکت ایران اسلامی، دوازدهمین سالگرد تاسیس خود را در حالی پشت سر گذارد که به علت پلمپ شدن ساختمان مرکزی این حزب توسط نهادهای امنیتی، و زندانی بودن برخی از مسئولان و اعضایش، امکان برگزاری جشن تولد خود را نیافت. هر چند این وضعیت مانع از آن نشد تا با صدور بیانیه ای، شرایط حال حاضر کشور را “سخت ترین شرایط کودتایی” بخواند و تاکید کند که “راه دشوار و بغایت ناهموار کار و فعالیت سیاسی در ایران” را ادامه می دهد.
تشکیل یک حزب
110 نفر از اعضای ستادهای سید محمد خاتمی در انتخابات دوم خرداد 76 در روز 5 آذر سال 1376 با امضای اطلاعیه ای، تشکیل جبهه مشارکت ایران اسلامی را رسما اعلام کردند.حزبی که اعضایش خود را محصول مدرسه روشنفکری دینی در ایران می دانستند و ناظران سیاسی آن را بزرگترین مولود سیاسی جریان اصلاح طلبی پس از خرداد 76 می دانند.
شعارهای این حزب، هم نشاندهنده مشی و مرام اصلاحی و هم بینش دینی آن بود. “ایران برای همه ایرانیان” و “معنویت، عدالت و آزادی” دو شعار اصلی این حزب اصلاح طلب بوده که از زمان تاسیس تاکنون مورد استفاده قرار گرفته است.
محسن میردامادی، محمدرضا خاتمی، محسن صفایی فراهانی، محمدرضا عارف، سعید حجاریان، الهه کولایی، سید مصطفی تاجزاده، محسن امین زاده، نجفقلی حبیبی، حسین کاشفی، عباس دوزدوزانی، رجبعلی مزروعی، سید محمد صدر، معصومه ابتکار، محمد نعیمی پور، مصطفی کواکبیان، رسول منتجب نیا، علی صوفی، محمود حجتی، وفا تابش، علی شکوری راد، عباس عبدی، ناصر خالقی، مرتضی حاجی، فاطمه راکعی، عبدالله رمضان زاده و تعدادی دیگر از فعالان سیاسی و اجتماعی، از اعضای موسس جبهه مشارکت بودند ؛هرچند برخی از آنها مانند کواکبیان، عارف، منتجب نیا، صدر و… به مرور زمان و به دلایل مختلف از این حزب جدا شدند.
از انقلاب تا دوم خرداد
طیفی از نیروهای سیاسی ایران که عمده آنها را دانشجویان مسلمان پیرو خط امام تشکیل می دادند ودر 13 آبان 1357 با تسخیر سفارت آمریکا در تهران، موجبات قطع رابطه تهران و واشنگتن و استعفای دولت موقت مهندس مهدی بازرگان را فراهم کردند، و در سال های بعد دفتر تحکیم وحدت را تشکیل دادند، و سپس به عنوان رزمنده و فرمانده در جبهه های جنگ هشت ساله با عراق حاضر بودند و به علت نزدیکی با دیدگاه های آیت الله خمینی و نخست وزیر زمان جنگ و در دولت چپگرای دهه 60 نیز حضور داشتند، موسسان اصلی جبهه مشارکت را تشکیل می دادند.اکثر این افراد از اهالی مناطق جنوبی تهران و بخصوص نازی آباد بودند.
با درگذشت آیت الله خمینی و رهبری آیت الله خامنه ای، این عده مانند بقیه طیف های جناح موسوم به “چپ” یا “خط امام” به حاشیه سیاست رانده شد. از آن پس بود که بنیانگذاران جبهه مشارکت عمدتا به ادامه تحصیل در دانشگاه یا حضور در محافل فکری و تئوریک مانند مرکز تحقیقات استراتژیک نهاد ریاست جمهوری (به ریاست وقت حسن روحانی) پرداختند.
در آن هنگام، روزنامه “سلام” به مدیرمسئولی آیت الله محمد موسوی خویینی ها که از روحانیون نزدیک به آیت الله خمینی به شمار می رفت، به تریبون اصلی این جریان تبدیل شده بود ؛ هرچند نیروهای تئوریک تر آن مانند سعید حجاریان یا مصطفی تاجزاده در مجله “کیان” در کنار روشنفکران دیگری مانند عبدالکریم سروش، محسن آرمین، مرتضی مردیها، اکبر گنجی، آرش نراقی، محسن سازگارا، محمدجواد کاشی، ماشالله شمس الواعظین و… فعالیت می کردند.
این افراد بعدها به “حلقه کیان” مشهور شدند که گفته می شود زمینه ساز اصلی فکری جریان موسوم به اصلاح طلب بود. از آن زمان به بعد بود که مفاهیم مدرنی مانند دموکراسی یا مردم سالاری، حقوق بشر، حاکمیت قانون و حتی تنش زدایی با غرب در سیاست خارجی وارد گفتمان جریان چپ خط امام در ایران شد.
از دوم خرداد تا شوراها
با کاندیداتوری سید محمد خاتمی، عضو شورای مرکزی مجمع روحانیون مبارز، جریان چپ به صورت همه جانبه و قاطع حمایت خود را از نامزدی او اعلام کرد و بار اصلی ستادهای انتخاباتی خاتمی نیز بر عهده آن قرار گرفت.
با پیروزی خاتمی در آن انتخابات، جنبشی به نام اصلاح طلبی در ایران شکل گرفت که یک پای آن، با حضور در دولت خاتمی در حکومت قرار داشت و پای دیگر آن در جامعه.
جبهه مشارکت ایران اسلامی پس از تاسیس در 5 آذر 1376 وظیفه اصلی خود را برقراری ارتباط میان این دو مجموعه تعریف کرد. به این ترتیب تعدادی از اعضای جبهه مشارکت وارد کابینه خاتمی شدند هرچند پس از مدتی با دستور آیت الله خامنه ای مبنی بر اینکه وزرای دولت، نباید عضو احزاب باشند، از عضویت در شورای مرکزی و دیگر ارکان جبهه مشارکت استعفا دادند.
مسئولان جبهه مشارکت همواره اعلام کرده اند مشی این حزب، اصلاح روند حاکم بر جمهوری اسلامی به صورت مسالمت آمیز و با تکیه بر آرا و نظر مردم به منظور برقراری نظامی دموکراتیک در ایران است.
انتخابات ششمین دوره مجلس شورای اسلامی، اولین پیروزی جبهه مشارکت در یک انتخابات سراسری بود. در آن انتخابات که در 29 بهمن 1378 برگزار شد، فهرست های مورد حمایت این حزب، توانست در تهران و شهرستان ها اقبال عمومی را از آن خود کند و “اکثریت نسبی” ششمین پارلمان جمهوری اسلامی را در اختیار بگیرد.
این روند مثبت در انتخابات اولین دوره شوراهای اسلامی شهر و روستا که با تلاش دولت خاتمی پس از نزدیک به 20 سال از تصویب اصل شوراها در قانون اساسی جمهوری اسلامی برگزار شده بود، ادامه یافت.
بسیاری از روزنامه های اصلاح طلب این دوران، به جبهه مشارکت، یا اعضا و نزدیکان آن تعلق داشتند. مشارکت، نوروز، یاس نو، صبح امروز، اقبال، وقایع اتفاقیه و… از جمله این روزنامه ها بودند.
دوران عسرت
اما با گذشت مدتی و پس از آنکه دولت و مجلس اصلاحات در برابر سد نهادهای غیرانتخابی حکومت مانند شورای نگهبان، قوه قضائیه و مجمع تشخیص مصلحت نظام متوقف شدند، روند موفقیت های جبهه مشارکت هم دگرگون شد.
روزنامه های این حزب یکی پس از دیگری توقیف شدند، عباس عبدی از اعضای محوری این حزب و حسین لقمانیان، عضو جبهه مشارکت و نماینده همدان در مجلس ششم همراه با بسیاری دیگر از اعضا و هواداران آن به زندان افتادند و در سنگین ترین ضربه به این حزب، سعید حجاریان، استراتژیست اصلی آن در مقابل شورای شهر تهران ترور شد.
با تمام این اوصاف اما جبهه مشارکت به فعالیت های خود ادامه داد. این حزب در انتخابات دوره هشتم ریاست جمهوری مجددا از کاندیداتوری محمد خاتمی حمایت کرد اما با عدم اقبال عمومی در انتخابات دوره دوم شوراها که در سال 1382 برگزار شد، شکست خورد و از آن پس روند افول آن شدت گرفت.
با ردصلاحیت بیش از 2500 نفر از کاندیداهای انتخابات مجلس هفتم توسط شورای نگهبان قانون اساسی که حدود 80 نفر آنها نمایندگان مجلس ششم و از اعضای جبهه مشارکت بودند، این حزب عملا از شرکت در آن انتخابات کنار کشید و مصطفی معین، نامزد مشترک جبهه مشارکت و سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی در انتخابات ریاست جمهوری سال 1384 هم به موفقیتی دست نیافت تا با پیروزی محمود احمدی نژاد در آن انتخابات، این حزب دوران تازه ای از فعالیت خود را در پیش بگیرد.
جبهه مشارکت و دولت اصولگرا
با آغاز به کار دولت اصولگرا و اعلام صریح مخالفت رئیس و مسئولان آن با تحزب و فعالیت های حزبی، دوران سخت احزاب تازه شکل گرفته در ایران و بخصوص احزاب اصلاح طلب آغاز شد.
به این ترتیب تمام اعضا و حتی هواداران جبهه مشارکت از سازمان ها و نهادهای دولتی اخراج شدند، به درخواست های مکرر این حزب برای دریافت مجوز انتشار روزنامه پاسخ منفی داده شد، سایت های مرتبط با آن فیلتر شدند، تعداد بیشتری از اعضای میانی آن به زندان افتادند یا به احکام قضایی محکوم شدند و یارانه اختصاص داده شده به جبهه مشارکت و دیگر احزاب کشور نیز قطع شد.
مجموعه این شرایط دوران سختی را برای ادامه فعالیت جبهه مشارکت فراهم کرد هرچند در روند فعالیت های آن خلل چندانی وارد نکرد. این حزب در تمام سال های دولت اول احمدی نژاد به فعالیت های عادی خود ادامه داد و کنگره های خود را به صورت منظم و با شرکت اعضا و هوادارانش از سراسر کشور برگزار می کرد.
اما این وضعیت با انتخابات دوره دهم ریاست جمهوری در 22 خرداد 1388 به طور کامل دگرگون شد.
مشارکت، سپاه، کودتا
جبهه مشارکت همراه با بسیاری دیگر از احزاب اصلاح طلب پس از انصراف سید محمد خاتمی به نفع میرحسین موسوی، از کاندیداتوری نخست وزیر خود در دهه 60 در برابر احمدی نژاد حمایت کرد.
اما تنها یک روز پس از برگزاری انتخابات و در حالیکه جلسه فوق العاده و مشترک شورای مرکزی و دفتر سیاسی این حزب برای بررسی نتایج اعلام شده تازه به پایان رسیده بود، دفتر این حزب مورد هجوم ماموران امنیتی قرار گرفت.
به گفته مسئولان جبهه مشارکت، ماموران امنیتی برای ورود به دفتر جبهه مشارکت و بازداشت اعضای آن یک حکم کلی بدون نام به امضای سعید مرتضوی، دادستان وقت تهران که تاریخ آن مربوط به سه روز پیش از انتخابات بود، در دست داشتند.
به دنبال این حمله، بسیاری از مسئولان، اعضای شورای مرکزی و دفتر سیاسی و جوانان و دانشجویان این حزب مورد ضرب و شتم قرار گرفتند و بازداشت شدند. برخی افراد دیگر که در آن هنگام در ساختمان حضور نداشتند هم در همان شب و با مراجعه ماموران به منزلشان دستگیر شدند.
پس از این حمله، دفتر مرکزی حزب مشارکت واقع در پلاک 180 خیابان سمیه تهران نیز پلمپ شد.
روند بازداشت اعضا و هواداران این حزب در تمام یک سال و نیم گذشته ادامه داشته است. هم اکنون محسن میردامادی، عبدالله رمضان زاده، محسن صفایی فراهانی، محسن امین زاده، داود سلیمانی، علیرضا فلاحتی، مهدی محمودیان، سعید نورمحمدی، مهدی اقبال، مصطفی رسته مقدم، صابر عباسیان، آذر منصوری، ابراهیم شریف پور، زینب بحرینی و احمدرضا احمدپور، از اعضای رسمی جبهه مشارکت در زندان مشغول گذراندن دوران محکومیت خود هستند.
اینها همه به جز دیگر اعضای این حزب هستند که در وقایع سال 88 دستگیر و به زندان محکوم شده اند اما مانند حسین نورانی نژاد با پایان دوران محکومیت خود آزاد شده یا مانند سعید حجاریان و سعید شریعتی در مرخصی به سر می برند.
جبهه مشارکت ایران اسلامی، پیروزی محمود احمدی نژاد در انتخابات دوره دهم ریاست جمهوری را “کودتای سیاه” به “مهندسی سپاه پاسداران، بسیج، شورای نگهبان” و “اقتدارگرایان” عنوان و اعلام کرده که دولت احمدی نژاد را دولتی “نامشروع” می داند.
به گفته مسئولان این حزب، قرارگاه فوق امنیتی ثارالله سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، مسئول دستگیری، بازجویی و شکنجه اعضای این حزب در یک سال و نیم گذشته بوده است.
به دنبال انتشار فایل صوتی منتصب به فردی به نام سردار مشفق (از فرماندهان قرارگاه ثارالله)؛ محسن میردامادی، مصطفی تاجزاده، محسن امین زاده، عبدالله رمضان زاده و محسن صفایی فراهانی به نمایندگی از جبهه مشارکت و بهزاد نبوی و فیض الله عرب سرخی از طرف سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی، از این نهاد به دلیل “کودتای انتخاباتی علیه آرای سبز مردم ایران” شکایت کردند.
قوه قضائیه ایران هرگز به این شکایت رسیدگی نکرد اما در عوض اکثر امضاکنندگان آن را به زندان بازگرداند.
آخرین بیانیه: تا تحقق آرمان های جنبش سبز
جبهه مشارکت در شرایطی وارد سیزدهمین سال فعالیت خود می شود که مسئولان دولتی و فوه قضائیه ایران اعلام کرده اند این حزب با رای دادگاه منحل شده است.
جبهه مشارکت در واکنش به این مسئله اعلام کرد که اساسا دادگاهی برای بررسی پرونده این حزب تشکیل نشده و از نماینده و وکیل آن نیز برای شرکت در هیچ محکمه ای دعوت نشده است. بنابراین حکم صادرشده را غیرقانونی دانسته و به فعالیت های خود ادامه می دهد.
این حزب در آخرین بیانیه خود که به مناسبت دوازدهمین سالگرد تاسیسش صادر کرده، شرایط حال حاضر کشور را “سخت ترین شرایط کودتایی” خوانده اما متذکر شده که “راه دشوار و بغایت ناهموار کار و فعالیت سیاسی در ایران” را ادامه می دهد.
در این بیانیه آمده است: “جبهه مشارکت دوازده سالگی خود را در شرایطی جشن می گیرد که چهار نفر از بنیانگذاران (دکتر محسن میردامادی دبیرکل، محسن امین زاده معاون وزیر امور خارجه دولت اصلاحات، سید مصطفی تاج زاده و دکتر داود سلیمانی از اعضای شورای مرکزی) و پنج نفر از اعضای فعالش در زندان بسر می برند ودهها عضوش زیر تیغ احکام سنگین زندان بظاهر قضایی و ماموران نظامی و امنیتی در زندان بزرگی بنام ایران روزگار سختی را سپری می کنند.”
جبهه مشارکت افزوده است: “با این اوصاف و اوضاع که امنیت فعالیت های سیاسی بطور کلی و همه جانبه خدشه دار و هزینه های سنگینی مترتب برانجام کار و فعالیت سیاسی شده است جبهه مشارکت به فعالیت خود ادامه داده و اثبات کرده حزبی را که اقتدارگرایان دولت ساخته لقب داده بودند در سخت ترین شرایط کودتایی و بکارگیری همه قدرت حاکمیت و دولت برای خاموشی و انحلال آن نتوانسته اند آنرا ازادامه فعالیت باز دارند و یقینا این رخداد مرهون وفاداری، پایداری و ایثارگری اعضای جبهه، به ویژه آنهایی که با تحمل زندان و شکنجه و هزینه حماسه آفریدند، به آرمانهایی است که در بیانیه تاسیس این حزب سیاسی بر آنها تاکید شده است.”
جبهه مشارکت ایران اسلامی در پایان این بیانیه خود را “عضوی از پیکره جنبش سبز مردم ایران” برای “تحقق آرمانهایی” دانسته که در “سایه شکل گیری تدریجی استبداد دینی” از آنها دریغ شده است.
آرمان هایی که به گفته این حزب “در راس آنها حاکمیت مردم بر سرنوشت خویش با انجام انتخابات آزاد و رقابتی و میزان بودن رای مردم در اداره امور کشور و پایبندی به مردمسالاری با همه لوازم و مقتضیاتش قرار دارد.”
