آرش معتمد
خبرگزاری اقتصادی ایران در گزارشی می نویسد: “وقتی از فروشندگان و خریداران از فراوانی شکر خارجی در بازار می پرسی، می گویند شکر خارجی در بازار به اندازه ای فراوان است که اگر واردکنندگان برای دو سال آینده وارد نکنند این میزان شکر پاسخگوی نیاز کشور است”. این گزارش خواندنیست.
شیرین کام، اما….
داستان شکر در ایران به گونه ای تلخ است که حتی روزنامه سردار شریعتمداری نیز نتوانسته از آن بگذرد.به نوشته این روزنامه “واردات بی رویه شکر در سال گذشته، باعث عدم پرداخت بهای چغندر و کاهش سطح کشت آن در سال جاری شد”.
احمدعلی شیخی مدیرکل دفتر نباتات صنعتی وزارت جهادکشاورزی هم این بحث را در گفت و گو با خبرگزاری فارس چنین بازگو کرده است: “واردات رسمی شکر در سال 85 در حالی صورت گرفت که سطح کشت چغندر در سال زراعی 85-84 به بالاترین رقم خود یعنی 180 هزار هکتار و تولید چغندر به رکورد بی سابقه 6 میلیون و 593 هزار تن رسیده بود.”
آن هم در شرایطی که “کل مصرف قند و شکر کشور سالانه حدود 85⁄1 تا 9⁄1 میلیون تن است و با توجه به تولید داخل حداکثر نیاز کشور 650 تا 700 هزار تن است، اما در سال گذشته 456⁄2 میلیون تن شکر (حدود 4برابر نیاز) وارد کشور شد.”
نتیجه این وضعیت به زبان آقای شیخی این است: “واردات حدود 3 برابری شکر مورد نیاز کشور در سال گذشته باعث انبار شدن شکر کارخانه های داخلی شد و کارخانه ها نتوانستند بهای چغندر کشاورزان را بپردازند که آنها هم نتوانستند نهاده های تولید را به موقع تهیه کنند.”
از سوی دیگر از آنجا که “هنوز برخی کارخانه ها نتوانسته اند، بهای چغندر کشاورزان را بپردازند” میزان طلب کشاورزان به” حدود 6 تا 7 میلیارد تومان” رسیده است.
روندی که نه تنها متوقف نشده، بلکه “طبق آمار رسمی گمرک در بهار سال جاری نیز 466 هزار و 400 تن شکر و قند به ارزش 170 میلیون دلار وارد کشور شده است” و این یعنی آنکه: “واردات شکر و قند در سال گذشته در طول تاریخ کشور بی سابقه بوده است.”
این واردات بی سابقه به گفته رییس کمیسیون کشاورزی مجلس موجب شده تا بودجه خرید صرف بودجه واردات شود و در نتیجه “شکر کارخانه های داخلی با توجه به هزینه تولید هر کیلوگرم 500 تومان روی دستشان بماند و کارخانه ها با بحران کارگری و عدم پرداخت 2 تا 4 ماهه حقوق کارگران مواجه شوند.”
نتیجه: هزاران تن از کارگران نیشکر هفت تپه که از آغاز سال جاری هیچ حقوقی دریافت نکرده بودند، با مشاهده عدم رسیدگی مسئولین کارخانه به خواستهای خود دست از کار کشیدند.این کارگران در طول 2 سال روی کار آمدن دولت احمدی نژاد بارها دست به اعتراض و اعتصاب زده اند. پاسخ این اعتصاب هااز جانب حکومت، برخورد های شدید امنیتی بود و از جانب مسئولین کارخانه ها، به نقل از ایلنا چنین: “انبارهای شرکت تا سقف انباشته از شکر است امابازار فروش پیدا نمی شود. نقدینگی نداریم.”
به این ترتیب در حالی که: “انبارهای کارخانجات داخلی پر از شکر است و دولت شکرهای تولیدی کارخانجات داخلی را نمی خرد” کارخانه داران در برابر کشاورزان بده بالا آورده و مجبور شده اند برای “پرداخت بدهی خود به کشاورزان و طلبکاران از بانک هایی که بالای 24 درصد سود می گیرند پول دریافت کنند تا بتوانند واکنش های مردمی را پاسخ دهند.” [بزرگیان، عضو کمیسیون صنایع و معادن]
بهمن دانایی، دبیر انجمن صنفی کارخانه‌های قند ایران علت این وضعیت را در جای دیگر می بیند: “به نظر می‌رسد واردات شکر توسط دولت با هدف ذخیره‌سازی صورت می‌گیرد.” او اما می پرسد: “آیا تولیدکننده باید هزینه این ذخیره‌سازی را بپردازد؟” [گفت و گو با ایسنا]
اما علت اصلی این واردات بی رویه چیست؟ آیا “ذخیره سازی” برای روزهای دشوار، همه جواب است یا جواب های دیگری هم وجود دارد؟ آقای دانایی در پاسخ با یادآوری این نکته که “حضور افراد غیر متخصص در واردات شکر، دلال‌پروری به دنبال دارد” می گوید: “در سایت گمرک اسامی شرکت‌های وارد کننده این محصول اعلام شده است که نام دو شرکت غیرمتخصص در میان ده واردکننده برتر دیده می‌شود.”
به زبان دیگر”صنعت قند در سال‌های گذشته تحت انحصار بوده است نه حمایت”. وضعیتی که موجب شده تولیدات کارخانه بزرگ نیشکر هفت تپه روی دست کارگران بماند و سود شکر وارداتی به جیب کسانی برود که بیش از بیست و چند سال است انحصار ورود شکر را در اختیار دارند.” آن هم در حالیکه “شکر داخلی با استانداردهای جهانی همخوانی دارد و دارای کیفیت مطلوبی است” اما “در بررسی‌های انجام شده مشخص شد یک نوع شکر خام و تصفیه نشده با نام شکر سفید برزیلی در بازار توزیع شده که غیربهداشتی است.”[ دبیر انجمن صنفی کارخانه‌های قند ایران]
همزمان”شرایط صادرات شکر هم نامناسب است” و “با قیمت‌های دامپینگ شده جهانی که کمتر از قیمت تمام شده داخلی است امکانی برای صادارت این محصول نیست”. [گفت و گوی دبیر انجمن صنفی کارخانه‌های قند ایران با ایسنا]
و تمام اینها به این علت که: “در قضیه واردات شکر افرادی وارد شده اند که سود جویی صریح و بی ملاحظه ای دارند و متاسفانه سازمان بازرسی هم روی این قضیه کار نکرده است البته باید این قضیه بررسی شود”. [احمد بزرگیان، عضو کمیسیون صنایع و معادن]
آقای بزرگیان بحث را بیشتر می شکافد: “متاسفانه واردات شکر به وسیله کسانی صورت می گیرد که نه در این کار هستند و نه مسئولیت خاصی در جهت تامین شکر مورد نیاز دارند”.
کسانی که در واقع مافیای بزرگ شکر در کشور را شکل می دهند و”دولت،سازمان بازرسی و ستاد مبارزه با قاچاق کالا” باید نام آنان راببرند تا بتوان “جلوی معضل شکر را در کشور گرفت.”
اما دولتی که رئیسش مرتب از مافیا ها و افشای نام آنها سخن می گوید، چنین قصدی ندارد. از همین روست که آنان با خیال راحت به کار خویش ادامه می دهند و در حالیکه “وقتی در بازارچه عمده فروشی طاهری خیابان انبار نفت تهران برای خرید شکر مراجعه می کنی از شکر تولید داخل خبر چندانی نیست اما تا جائیکه پول جیب مشتری اجازه خرید بدهد می توان شکر خارجی تولید کشورهای برزیل ، هند ، انگلستان ، تایلند، کوبا و ترکیه را با قیمت هرکیلو 400 تا 420 تومان خریداری و به خرده فروشی منتقل کرد.” [اکو نیوز]
وضعیتی که “موجب بحرانی شدن تولید و ورشکستگی روز به روز تولید کنندگان شکر شده است”. [بهمن دانایی]