مذاکره‌کننده ارشد هسته‌ای ایران که با مهلتی قریب‌الوقوع برای توافق با غرب بر سر برنامه هسته‌ای این کشور روبروست، روز دوشنبه در مصاحبه‌ای گفت، ایران حاضر است تا چند سال توان تولید سوخت هسته‌ای در سطح کنونی را متوقف کند، به این شرط که در آن زمان با ایران مثل تمام کشورها با برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز رفتار شود.
ایران در پیشنهادی که به آمریکا و پنج قدرت جهانی دیگر ارائه کرده، امتیازات محدودی را که در توافق اولیه برای شروع مذاکرات داده بود، تجدید کرد. ایران در عوض خواستار کاهش قدم به قدم تحریم‌هاست.
آقای ظریف در مصاحبه‌ای گفت: “من اینجا نیامده‌ام که موضع بیشینه‌گرا داشته باشم. به اینجا آمده‌ایم که به توافق برسیم.”
به نظر می‌رسد آقای ظریف از علنی کردنِ به گفته خودش، این “پیشنهاد مبتکرانه” دو هدف دارد: اینکه کاخ سفید نتواند از توافقی که بازرسی‌های دقیق را برقرار و برنامه ایران را متوقف می‌کند کنار بکشد و همچنین به این منظور که برای تمدید مهلت یکشنبه، به حد کافی مطلب ارائه کرده باشد.
اما در حالیکه مقامات آمریکایی می‌گویند آقای ظریف انعطافی نشان داده که قبلا شاهد آن نبوده‌اند، این پیشنهاد به شکل کنونی خود، اصلی‌ترین نگرانی آمریکا را پاسخ نمی گوید. چون تحت این پیشنهاد، سانتریفیوژها در جای خود باقی می‌مانند و ایران به محض اینکه تصمیم بگیرد، توانایی حرکت به سمت ساخت بمب را خواهد داشت. آقای ظریف گفته است، مفاد دیگر برنامه او، زمان لازم برای دستیابی به این توانایی را تا یک سال به تعویق می اندازد؛ که جان کری می‌گوید این کمترین حد ممکن است. مقامات آمریکایی در این مورد شک دارند.
بصورت دقیق‌تر، ایران فشار می‌آورد تا محدودیت‌های برنامه‌اش کوتاه‌مدت باشد، شاید سه تا هفت سال و آمریکا گفته است که این دوره باید دو رقمی باشد، یعنی حداقل ده سال. پس از آن، ایران می‌تواند به عنوان امضاء‌کننده معاهده عدم تکثیر سلاح هسته‌ای، هر قدر که خواست سوخت تولید کند، به شرط آن‌که مطابق با قوانین بازرسی معاهده باشد.
کنگره در عوض برداشته شدن تحریم‌های آمریکا، به دنبال محدودیت شدید و شاید دائمی توانایی ایران و حتی توسعه نسل بعدی سانتریفیوژهایش است. آقای ظریف این موضوع را که ایران تحت محدودیت های دائمی قرار بگیرد رد کرده و از کلمه “توقف” استفاده نکرده است چون پیشنهاد او شامل غنی‌سازی با درجه پایین می‌شود که ایران در حال حاضر به آن مشغول است. اما گفت: “من می‌توانم روی توافقی کار کنم که بتوانیم سطح کنونی را حفظ کنیم.”
وی گفت، برای دادن اطمینان به آمریکا و کشورهای دیگر، ایران بیشتر سوخت هسته‌ای خود را تبدیل به ماده ای خواهد کرد که قابل استفاده برای ساخت بمب نباشد و از ساخت تجهیزاتی که برای اولین قدم در تبدیل آن به سوخت با درجه بمب لازم است، صرف‌نظر می‌کند.
مقامات آمریکایی می‌گویند، حفظ ۲۲ هزار سانتریفیوژی که ایران در اختیار دارد و حدود نیمی از آن‌ها فعال است، این خطر را دارد که این کشور در آینده بازرسان بین‌المللی را اخراج کند و سانتریفیوژها را دوباره به کار بیندازد، همان‌طور که کره‌شمالی در سال‌های این کار را کرد.
اما تصمیم آقای ظریف برای علنی کردن پیشنهادش در مصاحبه ۴۵ دقیقه‌ای پیش از دیدار دوم با جان کری، یک حرکت تاکتیکی بود. خواست و اراده برای کوتاه آمدن از تاکید ایران بر توسعه سریع برنامه هسته‌ای، به جان کری این فضا را می‌دهد تا به پرزیدنت اوباما پیشنهاد ادامه مذاکرات را بدهد.
برنامه آقای ظریف دنباله بیانات هفته گذشته رهبر ایران است که گفته بود، ایران به هیچ‌وجه تحت فشار غرب، زیرساخت‌های خود را از بین نخواهد برد، اما تا حداقل پنج سال نیازی به توسعه تجیزات تولید سوخت ندارد. این موضوع فضایی را برای آقای ظریف باز کرد.
کشش پیشنهاد آقای ظریف متمرکز بر آن چیزی است که متخصصان هسته‌ای «توان گریز» می‌نامند، سرعتی که ایران می‌تواند طی آن سوخت کافی برای تولید یک بمب را تولید کند. موضع آمریکا این است که تنها با خنثی کردن بخش اعظمی از سانتریفیوژهای ایران است که این کشور و متحدان اروپاییش می‌توانند این زمان را به یک سال و بیشتر افزایش بدهند.
آقای ظریف اشاره کرد فضایی دارد تا در مورد مدت زمان توقف غنی‌سازی مذاکره کند، چون ایران تا هفت سال آینده با روسیه قراردادی برای دریافت سوخت نیروگاه بوشهر دارد. وی گفت: “ما می‌خواهیم فقط چیزهایی را تولید کنیم که نیاز داریم. چون راکتور ما تا هفت سال آینده به سوخت نیازی ندارد لازم نیست خودمان را به خاطر آن بکشیم. زمان داریم.”
منبع: نیویورک تایمز - 14 ژوئیه
