مجلس هشتم آخر کار نیست

نویسنده

mtavasloi.jpg

حسین محمدی

انتشار بیانیه نهضت آزادی ایران و طرح لزوم نظارت بین المللی بر انتخابات ایران، بحث های فراوانی را ‏برانگیخت؛ این بحث جنان بالا گرفت که آیت الله خامنه ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران به پاسخگویی بدان ‏پرداخت و حملات به نهضت آزادی ایران، شدت گرفت. در این ارتباط با محمد توسلی گفت و گویی کرده ایم که ‏در پی می آید. به اعتقاد آقای توسلی “در شرایط کنونی کسانی که به دنبال مبارزه قانونی هستند، می دانند هنوز ‏ظرفیت هایی برای تداوم تلاشهای دموکراتیک وجود دارد و همین از یاس ونا امیدی مردم جلو گیری می کند”.‏

‎ ‎سوال اول بر می گردد به راهکاری که از سوی نهضت آزادی ایران مبنی بر نظارت بین المللی بر ‏انتخابات مطرح شده است. نهضت بر اساس چه تحلیلی این بیانیه را صادر کرده؟‎ ‎

تضمین آزادی و سلامت انتخابات، ضرورت صدوراین بیانیه بود. این راهکار با توجه به عملکرد مجریان انتخابات ‏وشورای نگهبان وپیشگیری از انفعالی که جنبش اصلاحات با آن روبرواست ارایه شد. این هدف را در بیانیه بعدی ‏با عنوان “ارزیابی واکنش ها” هم توضیح داده ایم.‏

‏ به طور خلاصه، نهضت آزادی ایران از همان سال های بعد از پیروزی انقلاب، یعنی از سال 1359 با تحلیلی ‏که از شرایط پس از انقلاب و ویژگی های مردمی آن داشت، راهکار مبارزه قانونی، علنی و مسالمت آمیز برای ‏دستیابی به آرمان های مردم راانتخاب کرد و چون بحث آزادی، حاکمیت ملت، دموکراسی و حقوق بشر ‏ازمطالبات تاریخی و نیازهای راهبردی جامعه است، از همان ابتدا بر مبارزات قانونی تاکید شد. در مقابل گروه ‏هایی بودند که همان موقع روش مبارزات مسلحانه را انتخاب کردند. ما دراین سی سال همواره بر این استراتژی ‏تاکید

و در همه انتخابات هم به نوعی حضور داشته ایم. انتخابات فرصت بسیار خوبی است که همه ما با الزامات جامعه ‏دموکراتیک آشنا شویم و قواعد دموکراسی را یاد بگیریم و به دیگران هم آموزش بدهیم. هدف اصلی ما در شرایط ‏پس از انقلاب این نبوده که از انتخابات به عنوان سکوی پرش ودستیابی به قدرت استفاده کنیم، بلکه از این رویداد ‏همواره به عنوان یک فرصت مناسب استفاده کرده ایم تا فرایند دموکراسی تقویت شود. پیامد فرایند طی شده در سه ‏دهه اخیر وبه ویژه عملکرد شورای نگهبان در انتخابات مجلس هفتم و ریاست جمهوری نهم با ردصلاحیت های ‏گسترده نامزدهای اصلاح طلبان، واین برداشت که نظام قابل اصلاح نیست، یاس و ناامیدی در جامعه بود ‏واحساس می شد جنبش اصلاحات با بن بست مواجه شده است و مبارزات قانونی دیگر کارکرد ندارد.از قول ‏مرحوم بورقانی نقل کرده اند که گفته انتخابات گذشته مرا به بیمارستان برد و انتخابات مجلس هشتم جان مرا ‏خواهد گرفت، متاسفانه همین اتفاق هم افتاد. این ذهنیت در میان خیلی از دوستان اصلاح طلب هم وجود داشت. ‏حساسیت وواکنش شدید آیت الله توسلی به شرایط انتخابات که منجر به ایست قلبی ومتاسفانه درگذشت آن‏‎ ‎مرحوم ‏شد نیز در همین راستا قابل تبیین است. ‏

‎ ‎یعنی این موارد دلایل ارائه این پیشنهاد بود؟‎ ‎

ظرفیت مبارزه قانونی در ذهنیت بسیاری از فعالان سیاسی و اجتماعی ما با چالش جدی روبرو است. ما در پی آن ‏بودیم تا راهکار جدیدی برای توسعه ظرفیت مبارزه قانونی و تقویت راهبرد تلاشهای دموکراتیک ارایه کنیم. ‏نظارت بین المللی در چهارچوب همان تعهدات بین المللی است که جمهوی اسلامی ایران برعهده دارد. در آن ‏نشریه تاکید شده است که انتظار نداریم در انتخابات مجلس هشتم نظارت بین المللی اتفاق بیفتد، بلکه طرح این ‏پیشنهاد و بخصوص با واکنش هایی که رخ داد وآنرا در سطح جامعه مطرح کرد، دستکم زمینه بررسی چنین ‏راهکاری را برای تحولات تدریجی در جامعه ما مطرح کرد. در شرایط کنونی کسانی که به دنبال مبارزه قانونی ‏هستند، لا اقل می دانند هنوز ظرفیت هایی برای تداوم تلاشهای دموکراتیک وجود دارد و این از یاس ونا امیدی ‏مردم جلو گیری می کند.‏

‎ ‎فکر می کنید واقعا پیشنهاد نظارت بین المللی قابلیت عملی شدن دارد؟‎ ‎

اگر شما به تحولاتی که در دو یا سه دهه گذشته رخ داده است، نگاه کنید، متوجه می شوید که خیلی از پیشنهادات ‏ابتدا غیرعملی به نظر می رسید. مثلا دردهه 60 کسی در مورد حزب و تحزب صحبت نمی کرد. خیلی از افراد ‏موجه جامعه در آن زمان به اینکه عضو هیچ حزب و گروهی نیستند افتخار می کردند.اما امروز تحزب و کار ‏جمعی به عنوان یک ارزش مطرح و دستکم در سطح نخبگان پذیرفته شده است که بدون شکل گیری و تقویت ‏احزاب و نهاد های مدنی صحبت از دموکراسی وعملی شدن برنامه های توسعه کشور بی معنی است. ‏

‎ ‎چه راهکار عملی برای اجرایی شدن این پیشنهاد دارید؟‎ ‎

اگر یک فکر راهبردی و مورد نیازباشد خود جامعه آن فکر را می گیرد و منادی آن می شود. به رغم نقدهایی که ‏انجام شده و گفته اند که نظارت بین المللی جسارت به ملت است و استقلال کشور را درمعرض مخاطره قرار می ‏دهد و ما باید با ساز و کارهای داخلی مشکلات را حل کنیم ـ که ما هم با اولویت سازو کار های داخلی موافقیم ـ اما ‏خیلی از کشورها نظارت بین المللی را برای تقویت اقتدار سیاسی و مناسبات بین المللی شان درخواست می کنند. ‏مثل روسیه، نیکاراگوئه، ترکیه و حتی فلسطین که در انتخاباتی با نظارت بین المللی حماس انتخاب شد یا اخیرا در ‏انتخابات پاکستان. من فکر می کنم اگر این مساله از سوی جامعه به مطالبه عمومی و فشاراجتماعی تبدیل شود، ‏روزی فرا می رسد که مسئولان جمهوری اسلامی ایران برای نشان دادن اقتدار خود این نظارت را خواهند ‏پذیرفت. اگر هم این اتفاق نیفتد جامعه مدنی ایران همواره این مساله را مدنظر دارد که این راهکار قانونی وجود ‏دارد و فعالیت های قانونی به پایان نرسیده است.‏

‎ ‎و چرا در این شرایط این قضیه مطرح شد؟‏‎ ‎

این پیشنهاد چند سالی است درنهضت مطرح بوده و مورد بررسی قرار گرفته است. ما با توجه به نیاز مبرمی که ‏در شرایط کنونی و انفعال جامعه می دیدیم که تصور می کردند اصلاح طلبی با بن بست مواجه شده، این پیشنهاد ‏را مطرح کردیم. هدف ما این بود که از نا امیدی جلوگیری شود تا جنبش اصلاحات بتواند به راه خود ادامه دهد. ‏البته تحقق این پیشنهاد در حد توان یک حزب نیست و همه احزاب باید در این راه هماهنگ عمل کنند. یک حزب ‏سیاسی به تنهایی نمی تواند این برنامه را پیش ببرد بلکه همه احزاب باید نظر بدهند وبا تبادل نظر گام های ‏موثربعدی برداشته شود.‏

‎ ‎واکنش اصلاح طلبان را چطور دیدید؟ فکر می کردید چنین واکنشی از سوی آن ها نشان داده شود؟‏‎ ‎‎ ‎

البته در این حد پیش بینی نمی کردیم. این واکنش ها پس از صحبت مقام رهبری بیشتر بود. سخنگویان برخی ‏ازاحزاب و گروه های سیاسی ظاهرا خواستند مرزبندی خود را با این پیشنهاد نشان دهند تا درجریان تایید ‏صلاحیت ها بهانه را از شورای نگهبان بگیرند. البته ما عملا دیدیم که همه کاندیداهای جبهه مشارکت وسازمان ‏مجاهدین رد صلاحیت شدند و حتی 70 درصد کاندیداهای اعتماد ملی هم بنا به گفته خود آقای کروبی ردصلاحیت ‏شدند.‏

‎ ‎کمی هم به بحث انتخابات بپردازیم. با توجه به مسایل پیش آمده، موضع گیری نهضت در مورد ‏انتخابات مجلس هشتم چگونه است؟‎ ‎

در مورد انتخابات از ابتدا نظر ما حضور در انتخابات و آگاهی دادن به مردم بود. ما از ابتدا بحث ضرورت دفاع ‏از آزادی و سلامت انتخابات را مطرح کردیم که حتی پیشنهاد جبهه ای برای این کار را دادیم. البته جبهه تشکیل ‏نشد اما در طول سال جاری تقریبا همه احزاب و گروه های سیاسی موضوع آزاد، سلامت، رقابتی و منصفانه ‏بودن انتخابات را به عنوان مساله اصلی مطرح کردند و شورای نگهبان را به چالش کشیدند. حتی شخصیت هایی ‏مثل اقایان هاشمی، خاتمی و کروبی این دغدغه را مطرح کردند. بنابراین در سال 86 دغدغه عمومی کسانی که ‏در عرصه انتخابات حضور داشته اند، همین گفتمان بود. ما در این زمینه بیانیه های متعددی دادیم و عده ای هم به ‏صورت نمادین در تهران و شهرستان ها در انتخابات ثبت نام کردند.‏

‎ ‎یعنی تصور می کردید که صلاحیتتان تایید می شود؟‏‎ ‎

بعضی ها گفتند شما که می دانستید ردصلاحیت می شوید چرا ثبت نام کردید.با راهبرد نهضت آزادی، ثبت نام در ‏انتخابات به این معنی نیست که افراد تایید صلاحیت و وارد مجلس شوند. این راهبرد مربوط به احزابی است که ‏ورود به قدرت، دغدغه اصلی آنهاست. اما برای کسانی که به انتخابات به عنوان فرصتی برای آگاهی بخشی و ‏ایجاد فشار از پایین نگاه می کنند، مسئله این است که ارزش ها و ضدارزش ها را در جامعه برجسته کنند. اگرما ‏در انتخابات حضور نداشته باشیم چگونه می توانیم به این وظیفه عمل کنیم.. اگر اصلاح طلبان در انتخابات ثبت ‏نام نکرده بودند و توسط هیات های اجرایی ونظارت شورای نگهبان ردصلاحیت نشده بودند چگونه عملکرد ‏مجریان انتخابات و شورای نگهبان قابل ارزیابی بود؟ راهبرد تقویت فرایند دموکراسی ایجاب می کند که شما در ‏عرصه انتخابات حضور داشته باشید تا بتوانید بر فرایند آن تاثیر بگذارید. در انتخابات یک راهبرد وجود دارد که ‏آن تقویت فرایند دموکراسی است، نوع کنش در مراحل مختلف، تاکتیک است. اگر تاکتیک ها در راستای آن ‏راهبرد باشند، پس ازبررسی هزینه و فایده هر تاکتیک می توان از آن ها استفاده کرد. ما در زمان ثبت نام به این ‏نتیجه رسیدیم که هنوز این تاکتیک موثر ومفید است. مسئولان وزارت کشور و سخنگوی شورای نگهبان می گفتند ‏که کسانی که می دانند ردصلاحیت می شوند، برای ثبت نام نیایند. آیا ما باید به حرف آن ها گوش می دادیم؟

‎ ‎اکنون که همه ردصلاحیت شده اند چه می کنید؟‎ ‎

اما اینکه ما در انتخابات رای خواهیم داد یا خیر، هنوز تصمیم نگرفتیم. این هم یک تاکتیک است که باید به موقع ‏تصمیم گرفت.‏

‎ ‎و کی تصمیم گیری می کنید؟‎ ‎

قبل از 14 اسفند تصمیم گیری می کنیم.‏

‎ ‎و سوال آخر اینکه فکر میکنید راهکاری مثل تحریم ـ که با توجه به شرایط پیش آمده، بعید نیست از ‏سوی برخی احزاب در پیش گرفته شود ـ تا چه حد می تواند در فرایند دموکراسی موثر باشد؟‏