جرالد اف سیب
دولت اوباما هفته پیش به یک پیروزی دیپلماتیک جالب توجه دست یافت و توانست شورای امنیت را به تصویب تحریم های اقتصادی جدید علیه ایران وادار کند. ایران از توقف برنامه هسته ای خود سر باز زده است.
نسخه اروپائی روزنامه وال استریت ژورنال در همان روز مقاله ای به چاپ رساند و درباره شرکت های آلمانی، به عنوان کشوری که معمولاً از تلاش برای تصویب تحریم ها حمایت می کند، گزارش داد که آمار صادرات آنها به ایران در ماه مارس تا 48 درصد و در سه ماه اول سال 15 درصد افزایش یافته است. واردات شرکت های آلمانی از ایران با افزایش بیشتری روبرو بوده است. باید گفت اگر قرار است ایران از لحاظ اقتصادی منزوی شود، دست کم در آلمان کارهای زیادی برای انجام دادن وجود دارد.
این تصاویر ضد و نقیض، نشان از چالش هایی دارد که بر سر راه کارآمد کردن تحریم های جدید وجود دارد و نشان می دهد اقدامات سازمان ملل تا چه حد مستلزم فشارهای آمریکا در سخت تر کردن عرصه اقتصادی برای تهران است.
هدف تحریم های سازمان ملل چندان معطوف به توقف برنامه هسته ای ایران نیست، بلکه در پی متقاعد کردن ایران به آغاز گفتگو با قدرت های بزرگ درباره نحوه تبدیل این برنامه از فرآیندی تسلیحاتی به صلح جویانه است. اگر برای عملی شدن این برنامه نیاز به فشارهای زیادی باشد، احتمالاً سرمنشا این فشارها قطعنامه سازمان ملل که با 12 رأی موافق در برابر 2 رأی مخالف به تصویب رسیده، نخواهد بود.
این فشارها با پیمودن گام هایی توسط ایالات متحده و اتحادیه اروپا برای مهار دسترسی ایران به منابع مالی بین المللی امکان پذیر است.
معنای این سخن این نیست که قطعنامه سازمان ملل فاقد اهمیت است. بدون شک تهران این قطعنامه را به اندازه کافی مهم ارزیابی می کرد و تمام تلاش خود را به عمل آورد تا مانع از تصویب آن شود.
ایران برای به تصویب نرسیدن قطعنامه، روی چین و روسیه حساب می کرد. وقتی این تلاش شکست خورد به ترکیه و برزیل روی آورد و توافق مبادله سوخت هسته ای را مطرح کرد. بر اساس این توافق، ایران قسمتی از اورانیوم با درجه خلوص پائین، و نه تمام آن را، برای تبدیل به سوخت هسته ای به خارج از کشور می فرستاد.
آن تلاش نیز نافرجام ماند و حالا نوبت به قطعنامه جدید رسیده است. بدون شک این قطعنامه نواقصی دارد اما سوزان رایس سفیر آمریکا در سازمان ملل می گوید این قطعنامه «موارد کاملاً جدید و فراتر از موارد قبلی را را وارد بحث تحریم ها کرده است.»
وی از مسدود شدن دارایی های 40 شرکت دیگر ایرانی که 15 مورد از آنها به سپاه پاسداران وابسته است، سخن گفت. سپاه پاسداران انقلاب، حافظ برنامه هسته ای ایران است. این قطعنامه آن دسته از سرمایه گذاری های خارجی در ایران را که ممکن است به اشاعه جنگ افزار هسته ای و یا توسعه موشک های بالستیک کمک کند، منع کرده است.
ضمناً فروش بسیاری از تسلیحات متعارف به ایران را در تلاش برای ضربه زدن به نقطه حساس سرویس های امنیتی ایران، منع کرده است. این قطعنامه چهارچوب بین المللی جدیدی را برای بازرسی محموله های ارسالی به ایران و نه فقط شناورهای حامل پرچم ایران مدنظر قرارداده است.
اما آنچه واقعاً انجام نشده است، مسدود کردن ارتباط مالی ایران با دنیای خارج است. قطعنامه تنها به تعلیق معاملاتی که «می توانند» به برنامه هسته ای تهران کمک کنند، بسنده کرده است. همین نقطه است که برداشتن گام های بیشتر از سوی ایالات متحده و اروپا و وارد کردن ضربه سخت تر را ایجاب می کند.
در ضمن نحوه رفتار اروپائی ها در این مسیر حائز اهمیت است و در عین حال مایه نگرانی است. دریچه اطمینان آلمانی ها برای ایران جهت خلاصی از فشار اقتصادی بین المللی، وجه بارز این معضل است. تازه ترین آمارهای منتشر شده از سوی اتاق بازرگانی مشترک ایران و آلمان نه تنها از افزایش صادرات آلمان ها به ایران حکایت دارد، بلکه خرید محصولات ایرانی توسط آلمان را نیز با افزایش نشان می دهد. حجم این معاملات در ماه مارس دو برابر شده و در سه ماه ماه اول سال تا 94 درصد رشد داشته است.
بنجامین وینتال محقق بنیاد دفاع از دموکراسی که به مطالعات گسترده ای در اقتصاد ایران دست زده، می گوید او گمان می کند رشد معاملات ایران و آلمان نشانه ای از آن است که «آلمان می خواهد قبل از آغاز دور تازه تحریم های آمریکا و اتحادیه اروپا، تا حداکثر ممکن تجارت بیشتری را انجام دهد.»
آقای ویتال گفت تجارت ایران و آلمان سالانه حول و حوش 5 میلیارد دلار بوده است و این داد و ستد، آلمان را به بزرگترین شریک تجاری ایران تبدیل کرده است. این قضیه به نگهداری و نیز ارتقای بخش حیاتی انرژی آن کشور کمک کرده است.
این بنیاد فهرست بلندبالایی از شرکت های آلمانی را تهیه کرده است که پروژه های آنها در ایران در نوبت اجرا هستند.
در شرایط سخت اقتصادی حال حاضر دنیا، واضح است که آلمان مانند هر کشور دیگری مایل نیست فرصت های شغلی موجود را از دست بدهد.
بنابراین اوضاع چگونه خواهد شد؟ رهبران ایران به این قطعنامه با بی تفاوتی واکنش نشان دادند. با وجود این، بر حسب آنکه قطعنامه چگونه اجرا شود و کشورهایی نظیر آلمان چگونه به آن گردن بگذارند، این شانس وجود دارد که قطعنامه فشار کافی را به ایران وارد کند تا به بهای هسته ای شدن خود فکر کند.
اگر این اتفاق نیفتد، به نظر نمی رسد هیچکس راه حل جایگزینی داشته باشد و یا اینکه به راه حل دیگری علاقه چندان داشته باشد.
منبع: وال استریت ژورنال- 11 ژوئن
