فرناز فصیحی
کاهش بهای نفت و افزایش تورم، اقتصاد ایران را تحت فشار گذاشته و باعث ایجاد تنش در میان مقامات بلندپایه و شهروندان این کشور دربارۀ نحوۀ کنار آمدن با این معضل شده است. بنا بر پیش بینی اقتصاددانان، کسری بودجۀ ایران در سال آینده به 50 میلیارد دلار خواهد رسید.
اوایل ماه جاری، محمود احمدی نژاد اذعان داشت که سقوط بهای نفت در حال ضربه زدن به اقتصاد است و خاطر نشان کرد، دولت ناگزیر خواهد بود “بخش عمدۀ” پروژه های خود را رها کند. بندرت اتفاق افتاده که رئیس جمهوری ایران چنین اعترافی کند، او قبلا ً بر این باور بود که اقتصاد ایران در برابر رکود جهانی اقتصاد مصون است.
موضوع اقتصاد باعث رنجش خاطر احمدی نژاد پوپولیست شده است، فردی که با وعدۀ آوردن پول نفت بر سر سفره های مردم به قدرت رسید، و در حال حاضر با انتخابات ماه ژوئن روبروست. یک روزنامۀ ایرانی در هفتۀ جاری در سرمقاله ای نوشت، “دولت با 200 میلیارد دلار درآمد نفتی چه کرده است؟”
این روزها موضوع رکود اقتصادی، موضوع داغی است. در تاکسی و مغازه، در محل کار و محافل خانوادگی، ایرانیان می گویند که افزایش قیمت ها و بی ثباتی اقتصادی بر آنها فشار آورده است. روزنامه ها هر روز بسیاری از صفحات خود را به مشکلات متعددی که مردم با آنها مواجه هستند، مانند بیکاری و نداشتن قدرت خرید ملک، اختصاص می دهند. اخیرا ً، یک مطالعۀ دولتی نشان داده است که یک فارغ التحصیل جوان دانشگاه باید 40 سال کار کند و پول پس انداز کند تا بتواند هزینۀ خرید یک خانه را تأمین کند.
کاهش اخیر بهای نفت ضربۀ بزرگی برای ایران بوده است، کشوری که 80 درصد درآمدهای سالیانۀ آن از نفت خام تأمین می شود. مجلس به تازگی بخاطر مسائل اقتصادی از احمدی نژاد فاصله گرفته و قول داده است جلوی طرح تحول اقتصادی احمدی نژاد را بگیرد. به موجب این طرح، همۀ سوبسیدهای دولتی متعلق به برق، بنزین و آب قطع خواهد شد و مالیات بر ارزش افزوده افزایش خواهد یافت. این در حالی است که اقتصاددانان هشدار داده اند که قطع سوبسیدهای سوخت باعث خواهد شد تورم بی درنگ تا 80 درصد افزایش یابد.
احمد یوسفی راننده تاکسی، 47 ساله، می گوید، او و همسر و دو فرزندش کار می کنند، اما هنوز دخل و خرجشان با هم جور در نمی آید. آنها اغلب در وعده های غذایی شان مرغ و گوشت قرمز نمی خورند و پس اندازی هم ندارند. یوسفی می گوید، “اگر آنها سوبسیدها را قطع کنند، ما زنده نمی مانیم. حتی اگر نفری 70 دلار هم به ما بدهند، باز هم با این تورم فرقی نخواهد کرد. بیچاره می شویم.“
بانک مرکزی ایران هفتۀ گذشته گزارش داد، نرخ تورم در 12 ماه گذشته به رشد بی سابقۀ 25 درصد رسیده است. این بانک اعلام کرد، تنها قیمت مواد غذایی و نوشیدنی در ماه سپتامبر 35 درصد افزایش داشته است و در حال حاضر، ایران – به رغم اینکه چهارمین صادرکنندۀ بزرگ نفت است – پایین ترین نرخ رشد اقتصادی را در میان کشورهای آسیای مرکزی و کشورهای تولیدکنندۀ نفت در خاورمیانه دارد.
نارضایتی های گسترده بخاطر مسائل اقتصادی باعث تقویت مخالفان سیاسی احمدی نژاد، به ویژه محمد خاتمی رئیس جمهور اسبق اصلاح طلب، شده است، که احتمالا ً کاندیدای ریاست جمهوری خواهد بود. به گفتۀ تحلیلگران، متزلزل شدن وضعیت اقتصادی ایران باعث خواهد شد این کشور در برابر فشارهای بیرونی آسیب پذیرتر شود و احتمالا ً بخاطر برنامۀ غنی سازی هسته ای خود با تحریم های شدیدتر روبرو شود.
سعید لیلاز سردبیر روزنامۀ اقتصادی سرمایه می گوید، “وضعیت اقتصادی ما هم اکنون وخیم است و بدتر هم خواهد شد. اگر آمریکا یک بستۀ جالب اقتصادی به ایران ارائه دهد که باعث لغو تحریم ها شود و به ایران امکان دهد از بازار آمریکا استفاده کند و همچنین امنیت رژیم را تضمین کند، فکر می کنم ایران به آن علاقه مند خواهد شد.“
منبع: وال استریت ژورنال، 19 دسامبر