ترجمه و تدوین: سیدمصطفی رضیئی
مهم‌ترین خبر رسانه‌ای در زمینه کتاب و ادبیات در سال ۲۰۱۳ همانند بیشتر سال‌های پیشین، انتخاب جایزه نوبل در کشور سوئد بود که این بار به آلیس مونرو، نویسنده کانادایی برای داستان‌های کوتاه‌اش رسید. اعلام نو در کنار یادآوری ژانر داستان کوتاه به خوانندگان رمان و کتاب‌های غیرداستانی بود که همچنان در ژانرهایی مانند زندگی‌نوشت‌ها، کتاب‌های علوم اجتماعی و علوم انسانی و… تیراژهای میلیونی کتاب را از آن خود می‌کنند. دنیای کتاب، امسال هم شاهد عرضه کتاب‌هایی بود که در سطح جهان مخاطبان خود را یافتند و در زمانی کوتاه به بیشتر زبان‌های زنده دنیا ترجمه شدند. از جمله دو کتاب پرمخاطب امسال، “دوزخ” نوشته دن براون و “و پاسخی پژواک‌سان از کوه‌ها آمد” نوشته خالد حسینی که هر دو انتخاب‌های خوانندگان در سایت‌های گوناگونی از جمله سایت آمازون بودند.
آمازون همچنان مهم‌ترین سایت در زمینه فروش آنلاین کتاب به‌شکل چاپی و الکترونیک خود محسوب می‌شود و این سایت، انتخاب‌های خود را در ژانرهای مختلف، همچنین بر اساس نظر دبیرهای خود و همچنین بر اساس نظر خوانندگان، در این لینک به مخاطبان خویش عرضه کرد. آمازون هر ماه انتخاب‌های ماه خود را عرضه می‌کند و در گذر زمان، از بین انتخاب‌ها، به انتخاب‌های سال خود می‌رسد. فهرست‌هایی که با کمکی کنکاش در اختیار خوانندگان سایت قرار می‌گیرد و در آن از کتاب‌های کودکان تا کتاب‌های شنیداری، همه انتخاب‌هایی دل‌فریب را نشان خوانندگان کتاب می‌دهند.
در این میان، کتاب‌فروشی‌ها (در دنیای امروز بیشتر زنجیره‌ای) مخاطبان را به کتاب‌های محبوب راهنمایی می‌کنند و برچسب‌های جوایز نقش بسته بر جلد کتاب‌ها، همچنان یکی از راهنماهای محبوب برای انتخاب یک اثر دل‌نشین برای خواندن، در کنار انتخاب‌های خوانندگان در سایت‌های مهمی مانند آمازون یا فهرست‌های کتاب گاردین محسوب می‌شوند. جایزه ملی امریکا در این میان “ارباب پرنده خوب” نوشته جیمز مک‌براید را در بخش ادبیات داستانی، “ناگشوده” تاریخ درونی امریکای نوین” نوشته فارِر، استراس و گیروکس را در بخش ادبیات غیرداستانی برنده اعلام کرد. فهرست کامل ژانرها، نامزدها و برندگان این جایزه را در این لینک می‌توان دید.
جایزه ادبی پن، شانزده شاخه مختلف دارد که هرکدام برندگان خود را در سال ۲۰۱۳ اعلام کرده‌اند و فهرست کامل نامزدها و برندگان را در اینجا می‌توان دید. جایزه بوکر، به رمان قطور 800 صفحه‌ای “روشنایی‌آورندگان” نوشته الینور کاتون رسید. یکی از گران‌ترین جوایز ادبی جهان، جایزه ایمپک در شهر دوبلین در سال ۲۰۱۳ جایزه خود را به کوین بَری برای رمان “شهر بوهین” داد.
پرفروش‌های کتاب
در بازار فروش کتاب، برخی آثار از سال قبل همچنان پرفروش باقی مانده‌اند و شامل می‌شوند بر چند کتابی که بیشتر از 400 هفته است در فهرست‌های پرفروش جهان قرار دارند، مانند “دختر رفته است” از گیلیام و سه‌گانه “پنجاه سایه خاکستری” از یی. اِل. جیمز که نویسنده‌اش با 95 میلیون دلار درآمد، پردرآمدترین نویسنده در سال گذشته محسوب می‌شود. در تمامی فهرست‌های فروش امسال البته، “دوزخ” نوشته دن براون توانست در نسخه‌های چاپی و کیندل، پرفروش‌ترین اثر سال باشد. فهرستی از چهل اثر پرفروش سال را می‌توان در پابلیشرز ویکلی خواند. فهرست پرفروش‌های سال ۲۰۱۳ آمازون البته در کنار چهره‌های جدید کتاب، نام‌هایی کلاسیک مانند “گتسبی بزرگ” نوشته اف اسکات فیتزجرالد را همراه آمار خود داشت که نشان از اهمیت سینما در فروش کتاب دارد. نسخه سه‌بعدی و سینمایی “گتسبی بزرگ” امسال یکی از 20 فیلم پرفروش جهان نیز محسوب می‌شد.
هرچند در کنار سینما، شبکه‌های اجتماعی هم به کمک عرضه بهتر کتاب آمده‌اند. شبکه اجتماعی گودریدز، یکی از فضاهایی است که اعضای آن می‌توانند به‌راحتی کتاب‌ها را دنبال کنند، برنامه مطالعاتی خود را عرضه کنند و به کتاب‌ها نمره دهند. به این شکل فهرست پرفروش‌های ادبیات داستانی نیویورک تایمز، به‌عنوان یک فهرست محبوب ترکیب می‌شود در این فهرست که همراه است با امتیازهای خوانندگان کتاب‌ها و می‌تواند کمک کند تا انتخاب‌های بهتر برای خوانش کتاب داشت.
سایت‌های نشرهای قدرتمند هم آمار سالیانه خود را در اختیار خوانندگان خود قرار داده‌اند، مثلاً بارنِز اند نوبل که با دستگاه‌های کتابخوان نوک و همچنین فرمت کتاب‌الکترونیک ای‌پاب مشهور است در سایت خود بهترین‌های سال 2013 را در ژانرهای مختلف کتاب عرضه کرده است. گاردین هم فهرست کتاب‌های چاپی را بر اساس مقدار فروش و بدون توجه به ژانر منتشر کرده است و در اینجا می‌شود این فهرست صد تایی پرفروش‌های 2013 را خواند.
درگذشتگان
از مهم‌ترین نام‌های درگذشته در موضوع کتاب، مارسل ریخ-رانیکی، منتقد برجسته کتاب در آلمان بود که او را “پاپ ادبیات” می‌خواندند و نظر او بر کتاب می‌توانست در لحظه باعث افزایشی خیره‌کننده در آمار فروش یک کتاب یا سقوط یک اثر شود که امیدواری‌های فراوانی به فروش آن داشته‌اند. باید در نظر داشت که آلمان یکی از بهترین کشورها برای فروش کتاب است و با درگذشت این خادم کتاب، یکی از چهره‌های تاثیرگذار بر فرهنگ و کتاب این سرزمین از دست رفته است.
از مشهورترین نام‌های درگذشته در سال ۲۰۱۳، خانم دوریس لسینگ، برنده نوبل ادبیات بود و در کنار او خبر درگذشت نام‌های دیگری هم منتشر شد مانند ریچارد بن کارمر، برنده جایزه پولیتزر در سال ۱۹۷۹، استنلی کارنو برنده پولیتزر ۱۹۹۰، تام کلانسی نویسنده رمان‌های محبوب و پرفروش، نویسنده جنایی وینس فلین را نام برد.
در سال پیش رو
نشرهای مختلف در سال ۲۰۱۴ آماده عرضه کتاب‌های جدید خود هستند هرچند باید با رشد روزافزون انتشار شخصی کتاب، رقابت کنند. امروز به‌راحتی هر نویسنده‌ای می‌تواند اثر خود را به شکل چاپی یا الکترونیکی بدون نیاز به نشرها، منتشر کند و در فضای آنلاین یا کتاب‌فروشی‌ها به فروش برساند. همچنین هر روز به‌شکلی گسترده‌تر استفاده از دستگاه‌های مختلف کتابخوان گسترش می‌یابد. همچنین شرکت‌هایی مانند اپل در تلاش هستند تا بازار خود در زمینه کتاب را هر روز بیشتر از قبل گسترش دهند – این شرکت سال گذشته در یک دادگاه مهم رودرروی رقیب‌های خود در زمینه فروش آنلاین کتاب قرار گرفت.
هرچه که باشد، هنوز میلیون‌ها نفر در سرتاسر جهان کتابخوانی را جزو مشغله هرروزه خود قرار داده‌اند و با وجود تمام شک‌ها، هنوز هم در نسل‌های جدیدتر، خوانندگان فراوانی برای کتاب‌ها وجود دارد. هرچند نگرانی‌ها وجود دارد، از جمله اینکه یکی از محبوب‌ترین هدیه‌های کریسمس به فرزند برای خانواده‌های امریکایی در کریسمس ۲۰۱۴، دستگاه‌های کتابخوان بود. با تمامی مسائل موجود، سال ۲۰۱۴ نویدبخش یک سال خوب دیگر برای کتابخوانی است.
