تاریخ نگاری اصفهان بی پدر شد

نویسنده

isfahan_b.jpg

لطف الله هنر فر پدر تاریخ نگاری اصفهان غریبانه در وطن مرد.

27 سال انزوا پیشه کرد. در هیچ مجلس یادبود و بزرگداشتی که اختصاصی یا عمومی برایش برپا کردند شرکت نکرد و هیچ خبرنگار و گزارشگری را به خانه راه نداد. حتی برای کامل کردن آخرین کتابش حاضر به پذیرش هیچ کمکی از سوی نهادهای دولتی و شبه دولتی نشد در وصفش می گویند صادقانه زیست و حاضر به ریا نشد.

بعد ازانقلاب از کرسی تاریخ دانشگاه اصفهان بازنشسته شد یا به عبارتی بازنشسته اش کردند. و قدر زحماتی که برای تاریخ و میراث اصفهان کشیده بود را ندانستند. دکتر هنرفر مانند بسیار از دلسوختگان علم و ادب کشور ازبرخوردهای انقلابی در امان نماند. همین دلشکسته اش کرد و دلجویی های سالهای بعد نیز مرهم بر زخمش ننهاد. پنج شنبه ساعت یک و سی دقیقه بعد ظهر. مرد نخست اصفهان شناسی و محقق بی بدیل تاریخ نگاری محلی در سن 87 سالگی در بیمارستان الزهرا اصفهان درگذشت. در سوگش بسیار بودند از اهل ادب و هنر به خصوص استادان تاریخ و شاگردان پیشین او – از اصفهان شناسان امروز که همگی به نوعی وامدار هنرفرند.


خانه کم کم شلوغ می شود و دوستان و علاقه مندان ستاد که سالها از او کم خبر بودند، یا امکان دیدن او را نیافته بودند، برای ادای دین وارد منزل استاد می شوند. رو به رو قاب عکس بزرگی ازاستاد است و کنار آن کتاب کوروش کبیر با نوشته و امضایی از محمد رضا شاه (کتابی که به برجستگان کشور اهدا می شد). و روی میزی در اتاق پذیرایی خانه دکتر پر از قابهایی است که مزین به افتخارنامه ها – تقدیرنامه ها و مدالهای مختلف است. ازجمله مدال درجه نخست علمی در سال 1320. و در همان سال هم هست که لیسانس خود را در رشته تاریخ و جغرافیا از دانشسرای عالی دریافت می کند. هنرفر بر زبان فرانسه مسلط بود. می گویند زمانی پادشاه بلژیک به ایران آمده و سفری هم به اصفهان، چون رشته تخصصی او معماری بود، از هنرفر خواسته شد که رهنمای پادشاه شود و هنر فر هم به خوبی از پس سوالهای تخصصی او در حوزه معماری سنتی ایران او برمی آید .

دو پنجره( ارسی ) قدیمی با شیشه های رنگی در اندازه و شکل مختلف خانه را زینت داده. خواسته از دست مدرن سازان شهر حفظش کند. یادگاری از ان روزها که مقلدان طوطی وار معماری غربی تازه کلنگهای خود را برداشته بودند و تیشه بر ریشه اصفهان می زدند.


یکی از دانشجویان قدیمی او که بازنشسته آموزش و پرورش است می گوید. می خواست یکی از این پنجره ها را بفروشد و از محل ان هزینه چاپ و انتشار آخرین کتابش را تامین کند. اما چون به قیمت نمی خریدند و استاد هم اعتقاد داشت این ارسی ها قدیم و ارزشمنداست نفروختشان. دانشجوی دیگر یی می گوید او اعتقاد و تعصب زیادی بر زبان و ادب ایران داشت تا انجا که روز نخست کلاس که من نامم را طبق عادت به انگلیسی امضا کردم اعتراض کرد و گفت تو ایرانی هستی.


تاثیر هنر فر و نقش او در واکاوی تاریخ اصفهان به گونه ای است که دکتر اصغر محمود آبادی استاد تاریخ دانشگاه اصفهان که از شاگردان اوست در رابطه با مرگ استاد می گوید : با رفتن او دفتری ورق نخورد بلکه کتابی بسته شد.

شاگردانش و آنانی که جزو حداقل افرادی بودند که می توانستند گاه به گاه به دیدن استاد بروند خاطرات زیادی از او دارند. محمود ابادی می گوید او حافظه بسیار قوی ای داشت و غنی و سرشار که تا این اواخر هم از دست نداد. دررابطه با نحوه تدریسش می گوید : انگار تصاویر زنده تاریخی بود که از مقابل چشمانت می گذشت . هنر فر اما تنها مرد کتابها نبود مرد عمل هم بود 10 سال ریاستش بر اداره باستان شناسی ( میراث فرهنگی فعلی ) منجر به انجام خدمات بسیار با ارزش و ماندگاری برای اصفهان شد. کییا ز مرمت گران قدیمی آثار تاریخی اصفهان می گوید : یکی از بانیان و افرادی که پی گیر شناسایی – احیا و مرمت قبر صائب شد دکتر هنر فر بود . چرا که تا قبل از آن کمتر کسی می دانست که قبر صائب در باغی قدیمی مخروبه وزیر کلی آت واشغال و نخاله پنهان شده. اما هنر فر عده ای را برای شناسایی قبر فرستاد و به سرعت دستور مرمت و احیا محل را داد.

هنرفر در کنار باستانی پاریزی و اسماعیل رضوانی نخستین فارغ التحصیلان رشته دکتری تاریخ درایران بودند. با ایران شناسان بزرگ آشنائی داشت. کسانی مانند آندره گدار و پروفسور گریشمن. همچنین او را در کنار غلامرضا رشید یاسمی - عباس اقبال آشتیانی – غلامحسین بهمن یار از آخرین سلاله مردان نامی تاریخدان ایران می دانند .

هنر فر از سال 42 استاد نخست و مدیر گروه تاریخ دانشگاه اصفهان بود و نخستین دپارتمان(گروه) تاریخ دانشگاه اصفهان را در سال 51 ایجاد کرد. هنرفر را به واسطه نگارش کتاب گنجینه آثار تاریخی اصفهان و سبک وسیاقی که در تحقیق و انتشار این کتاب به کار برد پدر تاریخ نگاری محلی ایران امروز می نامند.

کج باف مدیر گروه تاریخ دانشگاه اصفهان می گوید : این کتاب به واسطه شیوه نگارش روشمندش و تاریخ نگاری از لابه لای آثار و کتیبه های و تصویر نگاری منحصر به فردش قابل ستایش است. تا آنجا که یکی از تخصصهای هنرفر کتیبه خوانی به خصوص خواندن کتیبه های خط کوفی بوده است که کمتر بدان اندازه در ایران امروز با این علم آشناست. . کتاب او در سال 53 کتاب سال شناخته شد و به واسطه آن شایسته دریافت جایزه سلطنتی گردید.

این کتاب که بعداز انقلاب دیگر به طور رسمی تجدید چاپ نشد هم اکنون نایاب است و به جز در برخی کتابخانه های عمومی و شخصی جایی یافت نمی شود. کتاب گنجینه آثار تاریخی اصفهان هم اکنون به عنوان کتاب مرجع در دانشکده های هنر دانشگاههای ایتالیا تدریس می شود. از هنر فر 60 یا به عبارتی یکصد مقاله در مجلات داخلی و خارجی به چاپ رسیده است.

استاد اما نتوانست آخرین کتابش( اصفهان شهر تاریخ ) را تمام کند. کتابی سه تا هشت جلدی که به نوعی کامل تر و مفصل تر از کتاب گنجینه آثار تاریخی اصفهان است و ظاهرا روایت کاملی از آثار به همراه تاریخ فرهنگی جغرافیایی سیاسی آنها هم آمده. برخی جلدهای این کتاب ظاهرا در مرحله تدوین و ویراستاری است و کامل نشده است.

آشنایی با شهر اصفهان و اصفهان برای جوانان از جمله دیگر کتابهای دکتر هنرفر است. مراسمی روز سه شنبه در دانشگاه اصفهان از سوی گروه تاریخ و چهارشنبه در مسجد امام یا جامع عباسی از سوی سازمان میراث فرهنگی برای این استاد بزرگ برپا می شود