زمان تبلیغات کاندیداهای انتخابات ریاست جمهوری در شرایطی آغاز شده که به جز محسن رضایی، سایر چهره های جناح محافظه کار که احتمال حضور آنها در انتخابات می رفت، در صحنه رقابت حضور نیافته اند
در داخل جناح راست، کاندیداهای بالقوه ای چون محمدباقر قالیباف، علی اکبر ولایتی، مصطفی پور محمدی، سیدمحمد جهرمی و علی لاریجانی، یکی – یکی از حضور در انتخابات منصرف شدند. فرایندی که حکایت از آن داشت که شکسته شدن آرای آقای احمدی نژاد بر اثر رقابت داخلی، به مصلحت دیده نشده است. در همین راستا، تنها کاندیدای محافظه کار رقیب یعنی محسن رضایی هم، از حمایت تشکل های مهم جناح راست برخوردار نشده و اعلام کرده که به عنوان کاندیدای منفرد وارد صحنه می شود.
اما اگرچه آقای احمدی نژاد در داخل جناح محافظه کار، با رقیب مهمی رو به رو نخواهد بود، در جبهه اصلاح طلبان، وضعیت متفاوت است. در این جبهه، تفاوت وزن دو کاندیدای اصلی حاضر در صحنه – میرحسین موسوی و مهدی کروبی – به مراتب کمتر از تفاوتی است که میان دو کاندیدای محافظه کار وجود دارد. در نتیجه، احتمال شکسته شدن آرای اصلاح طلبان، بیشتر از جناح مقابل است.
البته، ظاهرا برخی از تحلیلگرانی که از تفرقه انتخاباتی اصلاح طلبان احساس نگرانی نمی کنند، گمانه زنی مشخصی را مد نظر دارند: به عقیده آنها، با توجه به شانس پایین محسن رضایی در میان چهار کاندیدای اصلی انتخابات، به احتمال زیاد یکی از دو کاندیدای اصلاح طلب (ولو در جایگاه دوم) به همراه رییس جمهور فعلی به مرحله دوم خواهد رفت؛ سپس در مرحله نهایی، با بسیج شدن تمام اصلاح طلبان پشت سر کاندیدای باقی مانده، وی برنده خواهد شد.
این گمانه زنی، البته می تواند درست باشد، ولی یک مشکل قابل تامل دارد: احتمال تعیین سرنوشت انتخابات در مرحله اول را، بکلی از محاسبات خارج می کند. تاثیر این احتمال وقتی مهم تر می شود که در کنار متغیری به نام “میزان مشارکت” در انتخابات ریاست جمهوری آینده تحلیل شود.
با توجه به آن که وزارت کشور دولت آقای احمدی نژاد، تعداد واجدان شرایط رای دادن را 46 میلیون نفر اعلام کرده است، با در نظر گرفتن سناریوهای مختلف مشارکت در انتخابات ریاست جمهوری آینده – مثلا: 50 درصدی، 60 درصدی و 70 درصدی - تصویر روشنی از نتایج ممکن در مرحله اول انتخابات به دست می آید:
در سناریوی مشارکت 50 درصدی، 23 میلیون نفر در انتخابات حاضر می شوند. در این سناریو، با توجه به آن که برای بردن انتخابات کسب حداقل نیمی از آرای ریخته شده به صندوق ها کافی است، آقای احمدی نژاد با به دست آوردن تنها 11.5 میلیون رای، در همان دور اول رییس جمهور خواهد شد. این عدد، اندکی کمتر از مجموع آرای جناح محافظه کار در انتخابات ریاست جمهوری گذشته است (مجموع آرای احمدی نژاد، لاریجانی و قالیباف، بدون در نظر گرفتن هیچ یک از رای دهندگان به هاشمی رفسنجانی) و بنابراین کسب آن، دور از انتظار نخواهد بود.
در سناریوی مشارکت 60 درصدی، 27.5 میلیون نفر رای می دهند. در این سناریو، احمدی نژاد می تواند با کسب 13.75 میلیون رای، در دور اول رییس جمهور بشود. اگرچه کسب این میزان رای به طور “طبیعی” ممکن است مشکل باشد، اما با استفاده از میزانی واقع بینانه از “بداخلاقی های انتخاباتی” دور از دسترس نخواهد بود.
و سرانجام در سناریوی مشارکت 70 درصدی، 32.2 میلیون نفر به پای صندوق های رای می روند، و رییس جمهور برای پیروزی، به کسب حداقل 16.1 میلیون رای نیاز خواهد داشت. احتمال کسب این میزان رای، حتی با توسل به “بداخلاقی های انتخاباتی”، چندان واقع بینانه به نظر نمی رسد. البته آقای احمدی نژاد در انتخابات ریاست جمهوری قبلی تقریبا 17 میلیون رای را در دور دوم به دست آورده است. اما بی تردید بخش مهمی از این رای هندگان، ناراضیان از حکومت بودند؛ کسانی که به رقیب جوان و ناشناس مقامی رای می دادند که او را از تصمیم گیران اصلی حکومت در سه دهه اخیر می دانستند (هاشمی رفسنجانی). در نتیجه، میزان آرای آقای احمدی نژاد، بیشتر به مجموع آرای جناح محافظه کار در دور اول انتخابات گذشته نزدیک به نظر می رسد تا به میزان آرای “رقیب آقای رفسنجانی” در دور دوم.
از مجموعه شواهد فوق می توان نتیجه گرفت که در روز 22 خرداد، تنها در صورتی شکسته شدن آرای اصلاح طلبان و عدم ائتلاف آنها نگران کننده نخواهد بود که انتخابات به مرحله دوم کشیده شود: در آن صورت، حاصل جمع آرای دو کاندیدای اصلاح طلب (در کنار آرای بخشی از غایبان مرحله اول که با مشاهده “عملی بودن” شکست احمدی نژاد انگیزه ورود به صحنه را پیدا خواهند کرد)، از مجموع رای های احمدی نژاد و رضایی (حتی اگر همه آنها به احمدی نژاد رای دهند) بیشتر خواهد بود… اما در صورتی که مشارکت انتخاباتی چشمگیر نباشد، پراکندگی آرای اصلاح طلبان می تواند در همان مرحله اول آنها تکلیفشان را یکسره کند.
آیا در ستادهای انتخاباتی دو کاندیدای اصلاح طلب، سازوکاری مرضی الطرفین برای تخمین میزان مشارکت مردم و بررسی تاکتیک های انتخاباتی بر مبنای درصد احتمالی مشاکت وجود دارد؟