فلاح فیاض، مشاور امنیت ملی عراق برای انجام تشریفات واگذاری جنگنده های آمریکایی که قرار است برای نبرد با شورشیان سنی از آنها استفاده شود، به واشنگتن رفته بود که گزارش های شوکه کننده به او رسید. دولت اسلامی عراق و شام ، داعش، دومین شهر بزرگ عراق، موصل را تصرف کرده و به سمت بغداد پیش می رود. این اتفاق روز ۱۰ ژوئن افتاد.
آقای فیاض با سرعت به عراق بازگشت و برای فرار به جنوب این کشور برنامه ریزی کرد. دولت شیعه عراق خواستار کمک آمریکا شد. اما آمریکا پاسخ سردی داد. آقای فیاض گفت: “آنها گفتند در مورد موضوع تحقیق می کنند و نشان دادند که از دولت عراق راضی نیستند”.
دو ماه بعد از آن، آمریکا با حمله هوایی به کمک عراق آمد و از ورود داعش به بغداد جلوگیری کرد.بطور همزمان دشمن دیرینه آمریکا در منطقه،ایران، ۴۸ ساعت بعد از آغاز بحران در موصل کمک های نظامی و اطلاعاتی اش را روانه عراق کرد.
ژنرال قاسم عطا، رئیس سرویس امنیتی عراق، گفت: “از اولین روزها ما از آمریکا در خواست سلاح و آموزش نظامی کردیم. بهانه آمریکا برای نفرستادن نیروی نظامی به عراق، این بود که آنها منتظر ثبات دولت جدید بودند. ما چاره دیگری دیگری نداشتیم جز رو آوردن به ایران.ما باید از خودمان دفاع می کردیم.”
ایران سال ها نفوذ زیادی در بین رهبران سیاسی شیعه و کرد که از سال ۲۰۰۳ بر سر قدرت هستند، دارد. اما در میان همین گروه ها هم رهبرانی وجود دارند که نسبت به توجه ایران مقاومت یا این نفوذ را با حضور کشورهایی چون ترکیه و اردن متعادل کردند.
تهران اقدام می کند
ایران طی چند روز شکاف های امنیتی بزرگ عراق را که آمریکا بعد از ۹ سال و با خرج کردن میلیاردها دلار نتوانسته بود پر کند، درست کرد. پاسخ سریع ایران نتایج بزرگی در آینده عراق و در جنگ با داعش دارد. منتقدان این وضعیت می گویند که این روند باعث می شود ایران و متحدانش نقش خود را در میان شیعیان نظامی عراق مستحکم کنند.
نبیل یونس محمد، استاد علوم سیاسی و مشاور سیاستمداران سنی در عراق، می گوید: “آمریکا به اندازه کافی برای کمک به عراق به موقع اقدام نکرد و داعش موصل را تصرف کرد و این باعث شد کشور های دیگر از نفوذ خود استفاده کنند. ایران به سرعت عمل و از نفوذ خود استفاده کرد.”
ایران در آغاز از پیروزی داعش در موصل غافلگیر شد و مقامات زیادی چنین اظهار نظر کردند که ایران با وجود شبکه وسیع اطلاعاتی اش در شمال عراق شکست خورد.
با وجود اینکه گفته می شد که آقای سلیمانی، فرمانده سپاه قدس در عراق، مسئول شکست اطلاعاتی ایران در عراق است، حکومت ایران او را برای تلاش هایش در عراق، فرمانده قهرمان جنگی می داند.
یک تحلیلگر اصلاح طلب ایرانی می گویند: “سیاست های ایران در منطقه وابسته به سلیمانی نیست اما ایران باید شکست هایش را جبران کند. سلیمانی سیاست هایی را دنبال می کند که رهبر ایران، آیت الله خامنه ای، تعیین می کند”.
با وجود تردید هایی که در مورد صلاحیت آقای مالکی وجود داشت، مقامات ایرانی، قاسم سلیمانی را به بغداد فرستادند. او یک دیدار زود هنگام با مسعود بارزانی، رئیس جمهوری کردستان عراق داشت که از حمایت های ایران به گرمی تشکر کرد. او پس از سال ها بی اعتنایی به ایران به این کشور نزدیک شد. ایران در دوران تبعید او و همراهانش، میزبان وی بود.
مهم ترین اقدام سلیمانی، کمک به دولت عراق برای گردآوردن داوطلبان شیعه بود که می خواستند برای کشورشان بجنگند. جنگجویان ایرانی در نبرد شمال عراق شرکت کردند و مراقب بودند تا با نیروهای نظامی آمریکا برخورد نداشته باشند زیرا این اتفاق منجر به خراب شدن موقعیت ایران در عراق و در گفتگوهای اتمی می شد.
حسین شیخ الاسلام، مشاور عالی مجلس ایران که رابطه نزدیکی با سپاه پاسداران دارد، گفت:« یک درک متقابل در میدان جنگ بین ایران و آمریکا بوجود آمده است زیرا ما نباید به اشتباه نیروهای یکدیگر را هدف قرار بدهیم.»
یک دیپلمات ارشد، می گوید: “برخی در ایران و از دوستان این کشور از جمله عراق، معتقدند که این وضعیت شبیه سوریه است. لذا از استراتژی، از دست دادن انبار و بدست آوردن کنترل بخش های باقیمانده و تقویت آن و حمله مجدد، در سوریه استفاده شده بود.”
این استراتژی که به نظر می رسد از سوی عراق پذیرفته شده، باعث افزایش ترس در میان دولتمردان عراق شده است که اکثر آنها شیعه هستند.
آقای شیخ الاسلام می گوید: “داعش عمری طولانی دارد و در یکی دوسال آینده تمام نمی شود زیرا فرهنگ سنی و رفتار گروه های سنی، باعث تقویت شوونیسم شیعه در میان رهبران ایران شده است.”
بسیاری از ایرانیان رفتار ایران در عراق را منطقی تر از رفتار این کشور در سوریه می دانند؛ جایی که تلاش می کنند تا بشار اسد را بر سر قدرت نگه دارند.
یک تحلیلگر ایرانی می گوید: “ایران در عراق قادر نیست دست به ماجراجویی بزند و مرزهایش را به خطر بیاندازد.» اما تحلیلگرانی هم هستند که می گویند شکست های ایران در منطقه را نباید دستکم گرفت.”
عدم امنیت
پاسخ زودهنگام ایران به داعش، همراه با وعده تشکیل ساختار زمانی امنیت ملی عراق در سال های آینده بود. آقای نبیل یونس می گوید: “من فکر می کنم که نقش ایران در درازمدت نتایج منفی روی مردم عراق بگذارد. ما این بار به کمک نیاز داشتیم اما معنایش این نیست که با چنین نفوذی موافق باشیم.”
حیدر العبادی، نخست وزیر جدید عراق، سال ها بود که از نقش ایران در منطقه انتقاد می کند و اخیرا ایران را متهم کرده که عراق را بدل به میدان جنگ اش علیه آمریکا کرده است. اما ساعت ها بعد ازاینکه دولت او و آیت الله سیستانی، روحانی با نفوذ شیعه عاقبت در یک نشست شرکت کردند، آقای عبادی در یکی از اولین سفرهایش بعنوان نخست وزیر به ایران رفت.
آیت الله خامنه ای، در جریان این دیدار به او گفت: “امنیت عراق، امنیت ایران است.”
فایننشال تایمز، ۱۰ نوامبر
