طارق الطبلاوی
کارشناسان هشدار دادند که تحریم‌های شدیدتر علیه ایران که آمریکا و متحدان این کشور در حال بررسی آن برای وارد کردن فشار بر آن کشور بر سر برنامه هسته‌ای هستند، ممکن است تنها رئیس‌جمهور تندرو و سپاه پاسداران را تقویت کند و نیروی اقتصادی و سیاسی این نهاد نظامی را قدرت بخشد.
سپاه پاسداران تاکنون نیز راه خود را به تمام جنبه‌های اقتصاد ایران باز کرده است، از بانکداری گرفته تا بخش نفت و این باور وجود دارد که در بازار سیاه کشور نیز دست دارد. انزوای کشور تحت تحریم‌ها ی بیشتر حتی می‌تواند اقتصاد را بیشتر از این به دستان سپاه بسپارد.
علیرضا نادر، کارشناس ایران در شرکت گفت: «بسیاری از شرکت‌ها که در اقتصاد سرمایه‌گذاری کرده‌اند وابسته به سپاه هستند. می‌توانید این گونه استدلال کنید که اگر سرمایه‌گذاران خارجی را بترسانید، سپاه را تقویت کرده‌اید.»
سپاه پاسداران پس از انقلاب اسلامی سال 57 به عنوان یک سنگر ایدئولوژیک برای دفاع از حاکمیت روحانی ایران تشکیل شد. این نیرو با 120 هزار نفر نیرو برنامه موشکی ایران را در کنترل خود دارد و نیروهای زمینی، دریایی و هوایی خود را دارد.
آمریکا و کشورهای اروپایی هشدار داده‌اند که در صورتی‌که مذاکرات با ایران که این ماه آغاز شد پیشرفتی نداشته باشد، تحریم‌های شدیدتری اعمال خواهند کرد. همچنین کنگره آمریکا نیز درخواست تحریم‌های شدیدتر از جمله احتمال ممنوعیت فروش بنزین به ایران را کرده است.
احتمالا تحریم‌ها به معاملات سپاه پاسداران صدمه می‌زند اما آنها می‌توانند گسترش سپاه در اقتصاد را نیز موجب شوند. در جریان کمپین خصوصی‌سازی در ایران در سال‌های گذشته، شرکت‌های وابسته به سپاه پاسداران ده‌ها میلیارد را در قراردادهای غیر مزایده‌ای تحت ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد که خود از اعضای سپاه بوده است برنده شده‌اند.
اخیرا، یک کنسرسیوم وابسته به سپاه پاسداران به نام اعتماد مبین، 50 درصد سهام شرکت مخابرات ایران را خریداری کرد. ارزش این معامله 8⁄7 میلیارد دلار بوده است.
خاتم النبیا، بازوی مهندسی سپاه یکی از بزرگترین شرکت‌های است که در بخش‌های معدن، مخابرات، سدسازی و نفت و گاز ایران سهام دارد.
همچنین به گفته کارشناسان سپاه تعداد زیادی از بنادر و باراندازها و بسیاری از اجناس قاچاقی را که توسط آمریکا تحریم است – و نیز الکل و مواد مخدر برای بازارسیاه – را کنترل می‌کند. با افزایش تحریم‌ها، اقتصاد زیرزمینی افزایش می‌یابد و پول بیشتری را به سمت آنها سرازیر می‌کند.
جواد صالحی اصفهانی، یک اقتصاددان در ویرجینیا تک و محقق مهمان موسسه بروکینگز گفت: «آنها کنترل بیشتری بر اینکه چه کسی چه چیزی می‌گیرد پیدا می‌کنند؛ و این به آنها قدرت می‌دهد.»
قدرت بیشتر برای سپاه تاثیرات سیاسی نیز دارد.
نقش سلطه‌گرایانه رو به افزایش این نهاد تاکنون نیز موجب بروز انتقاد از جانب کسانی در رهبریت سنتی روحانی شده است مبنی بر اینکه ایران از ایده‌های انقلاب اسلامی خود دور می‌شود و به سمت جامعه‌ای نظامی پیش می‌رود. آشفتگی کشور پس از انتخابات مناقشه‌آمیز 22 خرداد این شکاف را بیشتر نمایان کرده است و برخی از روحانیون علیه احمدی‌نژاد که تحت حمایت سپاه است از اصلاح‌طلبان پشتیبانی کرده‌اند.
نادر با اشاره به رقابت اقتصادی بین گروه سنتی و گروه جدید که سپاه بر آن چیره شده است گفت: «این جدایی که اکنون در ایران می‌بینید بطور خاص توسط هراس روحانیت از سپاه ایجاد شده است.»
واشنگتن و متحدان این کشور ایران را به دنبال کردن برنامه توسعه سلاح هسته‌ای متهم می‌کنند، ادعایی که از جانب ایران رد می‌شود. آنها تهدید کرده‌اند درصورتیکه ایران امتیاز ندهد به تحریم‌های شدیدتر می‌پردازند، اما تحریم‌های سنگین می‌تواند توسط روسیه و چین وتو شود. اگر این اتفاق بیافتد، آمریکا احتمالا تحریم‌های خود را اعمال خواهد کرد و سعی می‌کند تا آنجایی که امکان دارد متحدانش را با خود همراه کند.
تحلیلگران این سئوال را عنوان کرده‌اند که آیا چنین اقداماتی ایران را به مصالحه بر سر جاه‌طلبی‌های هسته‌ای خود وادار می‌کند یا خیر؟ آنها می‌گویند به عنوان مثال تحریم‌های مشابه واشنگتن و سازمان ملل علیه لیبی و عراق شکست خوردند و تنها موجب تقویت احساسات ملی‌گرایی و ضدغربی شدند. ایران حتی چالش بزرگتری را ایجاد می‌کند. اقتصاد ایران از عراق و لیبی بزرگتر و متنوع‌تر است.
مقامات آمریکا می‌گویند آنها می‌دانند که تحریم‌ها باید با دقت هدفگیری شوند تا از تقویت سپاه جلوگیری شود. استوارت لوی معاون وزارت خزانه‌داری در جلسه‌ای با کمیته آمریکا گفت، سپاه «به دنبال انحصار معاملات اقلام محبوب بازارسیاه و سرازیر کردن عواید این معاملات از طریق یک سیستم حمایتی و استفاده از آنها برای کمک به سوبسید کردن حمایت دولت از گروه‌های تروریستی است.»
اعضای کنگره ایده‌هایی را پیشنهاد کرده‌اند از جمله تحریم شرکت‌هایی که به ایران بنزین صادر می‌کنند، تشدید محدودیت‌های مالی و منع سفر برای مقامات ایران.
تحریم بنزین و محدودیت‌های مالی از جمله اقداماتی است که احتمالا بر ایران تاثیر می‌گذارد.
با اینکه ایران یکی از بزرگترین صادرکنندگان نفت است، برای برطرف کردن نیازهای داخلی خود کمبود ظرفیت پالایش دارد و مجبور است بیش از 30 درصد نیازهای سوخت خود را از خارج وارد کند. دولت احمدی‌نژاد مجبور شد بنزین را جیره‌بندی کند و اقداماتی دیگر را برای کاهش مصرف به کار بندد که موجب شورش‌هایی در سال 2007 شد.
به گزارش خبرگزاری ایسنا، این هفته مسعود میرکاظمی وزیر نفت گفت، دولت در حال بررسی کاهش سهمیه بنزین سوبسید‌دار از 100 لیتر تا 55 لیتر در ماه است. چنین اقدامی احتمالا ایرانیانی را که اکنون نیز با اقتصاد بیمار کشور دست وپنجه نرم می‌کنند بیشتر خشمگین می‌کند.
نادر می‌گوید، تحریم‌های واردات سوخت «می‌تواند بطور جدی به ایران و اقتصاد آن کشور صدمه بزند» اما ابراز داشت که شک دارد موجب عقب‌نشینی دولت شود.
وی با اشاره به سرکوب شدید مخالفان توسط دولت پس از انتخابات گفت: «این دولتی است که نشان داده است می‌تواند فشار زیاد را با توسل به ارعاب و خشونت کنترل کند.»
محدودیت‌های جدید مالی به تحریم‌های کنونی آمریکا که به دنبال کاهش دسترسی ایران به امور مالی و بانک‌های خارجی است اضافه می‌شود.
این تحریم‌ها تاکنون تاثیرگذارترین در نوع خود بوده‌اند. خبرگزاری کار ایران ماه گذشته گزارش داد که بدهی 11 بانک دولتی ایران به بانک مرکزی در چهار سال اخیر ده‌ها برابر شده است و به 32 میلیارد دلار رسیده است. این نشان می‌دهد که این بانک‌ها که بانک ملی وابسته به سپاه نیز از آن جمله است، مجبور شده‌اند با دسترسی محدود تر به سرمایه خارجی بار بیشتری را به دوش بکشند.
مایکل جاکوبسون کارشناس تحریم در بخش سیاست خاورنزدیک موسسه واشنگتن گفت: «هدف کلی این نیست که ایران به کلی منزوی شود. هدف کلی این است که هزینه تجارت کردن بالا برود. این هدف واقعگرایانه‌تری است؛ هدفی دست‌یافتنی‌تر.»
منبع: سانفرانسیسکو کرونیکل، 10 اکتبر
