”آیا خواست اوباما برای گشایش مذاکرات با ایران جایگزین اقدامات انجام شده از سوی گروه شش کشور طی سال های اخیر خواهد شد؟” این سؤالی است که در ماه های اخیر بارها در چارچوب “بازبینی سیاست امریکا در منطقه” پرسیده شده.
براساس اطلاعات جمع آوری شده توسط رادیو بین المللی فرانسه، دولت امریکا مایل است مواضع خود را نسبت به اساس این پرونده حفظ کند: گروه شش کشور، رویکرد دوگانه [تحریم و پیشنهاد همکاری] و فکر “تعلیق دوگانه” [تعلیق همزمان غنی سازی و قطعنامه ها] به هدف فرونشاندن بحران.
رادیو بین المللی فرانسه در ۵ سؤال و جواب به بحران پرونده هسته ای ایران، استراتژی گروه شش کشور و پروژه های باراک اوباما در قبال دولت تهران پرداخته است:
نقش گروه شش کشور چیست؟
این گروه، گروه ۱+۵ [پنج عضو دائمی شورای امنیت سازمان ملل به اضافه آلمان] یا گروه ۳+۳ [سه عضو اتحادیه اروپا به اضافه ایالات متحده، روسیه و چین] نیز نامیده می شود. این شش کشور به همراه یکدیگر روی پرونده پردردسر هسته ای ایران کار می کنند و تاکنون موفق شده اند ۵ قطعنامه را در سازمان ملل به تصویب برسانند و طی این قطعنامه ها از ایران بخواهند که برنامه هسته ای مشکوک خود را متوقف کند.
نکته جدیدی که در دوره اوباما اضافه شده: از این پس مقامات امریکایی در جلساتی که این گروه در آنها به موضوع ایران می پردازد، تنها به صورت فیزیکی حاضرند. البته این حالت تنها یک بار اتفاق افتاده: در ژوئیه ۲۰۰۸ در ژنو و در آخرین ماه های صدارت دولت بوش.
از نظر دولت امریکا، ترکیب گروه شش کشور چندین فایده دارد: به گفته یک منبع نزدیک به دیپلماسی فرانسه، “امکان نگاه داشتن روس ها و چینی ها در مذاکرات وجود دارد”. همین منبع در ادامه می افزاید: “و همچنین می توان این گونه تصور کرد که امریکا و ایران سیگاری نیز با هم دود خواهند کرد.” این مسایل باعث خواهند شد تا ایران و امریکا به یکدیگر نزدیک شوند و روابط به صورت آشکار برگزار شود.
سیاست هویج و چماق چگونه پیش خواهد رفت؟ هویج ها کدام اند و چماق ها کدام؟
امریکایی ها هنوز نتایج به دست آمده از “بازبینی سیاست شان در قبال ایران” [Review] را رو نکرده اند. با این حال به نظر می رسد که اتخاذ “رویکرد دوگانه” جواب داده است. از یک طرف، “چماق تحریم های بین المللی علیه ایران” و ازطرف دیگر، “هویج پیشنهاد همکاری های بین المللی” که توسط گروه شش کشور در سال ۲۰۰۷ و سپس ۲۰۰۸ به ایران ارائه گردید. در این پیشنهادات، نقش منطقه ای تهران به رسمیت شناخته شده و مشوق های اقتصادی و همچنین یک پیشنهاد همکاری در زمینه هسته ای نیز تسلیم گردیده است.
باراک اوباما چندین بار از “چماق بزرگ تر، هویج بزرگ تر” سخن گفته… فرمولی که دولت جدید امریکا هنوز از جزئیات آن صحبتی نکرده است.
سیاست تعلیق دوگانه چه بود؟
سیاست تعلیق دوگانه فرمولی بود که از سوی دیپلمات های گروه شش کشور مطرح شد تا بدین ترتیب پرونده هسته ای را از بن بست شش ساله اش خارج کنند. ایده این فرمول چنین بود که دولتمردان ایرانی به مدت شش هفته فعالیت های غنی سازی اورانیوم را متوقف کنند و گروه شش کشور نیز همزمان با این تعلیق، تحریم ها را تشدید نکنند. یک دیپلمات فرانسوی می گوید: “این مسأله می توانست زمانی را برای پیش مذاکره ایجاد کند.” همین دیپلمات می افزاید: “هنوز در این پرونده آغاز یک مذاکرات واقعی را تجربه نکرده ایم.“
آیا انتخابات ریاست جمهوری می تواند چیزی را تغییر دهد؟
منبعی نزدیک به دیپلماسی اروپا می گوید: “ما در این رابطه مباحثه ای میان گروه شش کشور داشتیم. آیا تلاش های مجدد را باید قبل از انتخابات ریاست جمهوری ایران در ژوئن آغاز کرد یا بعد از آن؟” در نهایت تصمیم بر آن شد که تاریخی برای برگزار کردن دیداری بین گروه شش کشور [در سطح رؤسای سیاسی، یعنی دیپلمات های عالی رتبه] و سعید جلیلی، مذاکره کننده ایران تعیین شود.
البته این بدین معنی نیست که این دیدار قبل از انتخابات برگزار خواهد شد؛ انتخاباتی که نگرانی بسیاری در نتیجه نهایی آن وجود دارد. در حقیقت، محمود احمدی نژاد، رییس جمهور فعلی ایران، با اظهارات ضد اسراییلی خود به شخصیتی بدل شده که از نظر بسیاری از دولتمردان، به ویژه فرانسوی، نمی توان با او پشت یک میز نشست و مذاکره کرد. و این طور به نظر می رسد که ظهور یک شخصیت جدید در انتخابات آتی ایران مسأله مذاکره را تسهیل کند.
ولی نمایندگان گروه شش کشور امروز تلاش خود را روی شخصیت دیگری در جمهوری اسلامی متمرکز کرده اند: رهبر انقلاب علی خامنه ای که قدرت اصلی را در این کشور در اختیار دارد. یک دیپلمات اروپایی در این خصوص می گوید: ”در این ۵ سال نتوانستیم یک راه مستقیم برای مذاکره با رهبر پیدا کنیم.” این علی خامنه ای است که تصمیم نهایی را برای مسأله هسته ای و همچنین مذاکره احتمالی با امریکا می گیرد.
آیا امکان رویارویی و درگیری وجود دارد؟
ایران مجدداً ادعا می کند که برنامه هسته ای اش تنها ماهیت صلح آمیز دارد. یک کارشناس پرونده هسته ای می گوید: “ولی مراکز هسته ای کجا هستند؟ غنی کردن اورانیوم قبل از ساخت مراکز هسته ای مثل این است که بنزین بخریم ولی اتومبیل نداشته باشیم.” پیشرفت های ایران نیز به این ظن دامن زده است: با توجه به اطلاع به دست آمده از منابع دیپلماتیک فرانسوی، “تهران در شرف ذخیره اورانیوم غنی شده به میزان لازم برای توید یک بمب اتمی است”.
ازطرف دیگر، اسراییل نیز نگران این پیشرفت هاست و جامعه بین الملل بیم آن دارد که یک عملیات هوایی اسراییلی علیه تأسیسات هسته ای ایران به وقوع بپیوندد. چنین عملیاتی بی شک باعث ایجاد کشمکش و درگیری در منطقه خواهد شد و به قول یک دیپلمات فرانسوی، “فاجعه”ای رقم خواهد خورد.
منبع: رادیو بین المللی فرانسه، ۲۴ آوریل
