وضعیت حقوق بشرایران بهبود‎ ‎ناپذیر‎ ‎شده

نویسنده

po_memarian_01.jpg

‏‏ امید‎ ‎معماریان

دکتر عبدالکریم لاهیجی نایب رییس فدراسیون بین المللی جامعه های حقوق بشردرگفت وگو با روزاز صدور ‏قطعنامه کمیته مجمع سوم سازمان ملل در مورد وضعیت حقوق بشردرایران سخن گفته است. به گفته این حقوقدان ‏وجود 72 رای مثبت دربرابر 50 رای منفی و55 رای ممتنع درسال جاری، درمقایسه با قطعنامه سال گذشته که ‏فاصله رای منفی ومثبت تنها 3 رای بود، نشانگر توجه جامعه بین المللی به وخامت وضعیت حقوق بشر درایران ‏وهمچنین فعالیت های آگاهی بخش مدافعان حقوق بشراست.

abdolkarimlahidji.jpg‎‏‏‏

‎ ‎قطعنامه صادرشده علیه ایران چه مواردی را دربرمی گیرد و چه اهمیتی دارد؟‏‎ ‎

قطعنامه ای که دیروز درکمیته مجمع سوم سازمان ملل صادر شد درارتباط با وضعیت حقوق بشر درایران است. ‏ما درماه سپتامبرگزارشی ارائه دادیم که حاوی دوسرفصل عمده بود. یکی درخصوص ضایعاتی که طی سالهای ‏گذشته و فاصله دوقطعنامه - از قطعنامه ای که مجمع عمومی پارسال صادر کرده تا قطعنامه کنونی - نهاد های ‏گوناگون جامعه مدنی متحمل شده اند. این سرفصل، درارتباط با مدافعان حقوق بشر، فعالان کمپین زنان، روزنامه ‏نگاران، وب لاگ نویسان، دانشجویان، معلمان، کارگران شرکت واحد، گروه های قومی و اقلیت های مذهبی بود ‏که موارد مختلف و محکومیت هایشان را مطرح می کرد. مثلا، در خصوص محکومیت های روزنامه نگاران کرد ‏یا بازداشت دانشجویان به طور موردی به بحث می پرداخت.‏

دومین سرفصل گزارشمان (با توجه به اینکه زمانی که طرح اولیه این قطعنامه درکمیته مطرح می شد قطعنامه ‏عدم اجرای حکم اعدام هم مطرح بود) درمورد مجازات اعدام درایران بود. به ویژه با توجه به بالا رفتن تعداد ‏اعدام ها درسال اخیر درکشور که نگرانی های زیادی را برانگیخته است. متاسفانه وضعیت حقوق بشر درایران ‏طی سال های گذشته به صورت بهبود ناپذیری در آمده و به همین جهت لزومی نداشته که دیگر بگوییم درایران ‏سیستم قضایی مستقل نیست ویا درایران شکنجه ومجازات های بدنی وجود دارد. می دانید که سال گذشته یک ‏مورد سنگسارهم داشتیم که حداقل درچندسال گذشته درایران اجرا نمی شد. ما امید نداشتیم که این قطعنامه با چننین ‏اکثریت بزرگی به تصویب برسد، اگر چه امید داشتیم این قطعنامه درنهایت تصویب شود.‏

‎ ‎ترکیب رای دهندگان به هم نزدیک است. این ترکیب چه تفسیری دارد؟‏‎ ‎

درکمیته سوم همه کشورهای عضوسازمان ملل عضویت دارند. باتوجه به اینکه متاسفانه کمیسیون حقوق بشر ‏سابق و شورای حقوق بشر کنونی تبدیل به یک مرکز مقابله و دربسیاری ازموارد مرکزداد وستدهای دیپلماتیک ‏وبازرگانی شده، ما ازشورای حقوق بشر انتظارو توقعی نداریم که به این زودی ها درخصوص وضع حقوق ‏بشردرایران تصمیم بگیرد. به هر ترتیب، مجمع سوم ازهمه کشورها تشکیل شده است و مصوبه امسال آن با ‏اکثریت بالایی تصویب شده، در حالی که سال گذشته تفاوت آرا خیلی فشرده تر بود. به نحوی که تفاوت آراء مثبت ‏ومنفی تنها 3 رای بود.‏

‎ ‎این افزایش تعدادرای دهندگان برای تصویب قطعنامه ثمره چه اقداماتی است؟‏‎ ‎

سال گذشته به نظر می رسید تلاش ها، ترفند ها ومعامله گری های مسوولان ایرانی پیش از رای گیری موفق بوده ‏باشد. در نتیجه، امسال شخص من درماه گذشته به نیویورک رفتم تا با هیات های نمایندگی گفت وگو کنیم. ما طی ‏این گفتگوها توضیح دادیم که چرا ضرورت دارد این قطعنامه به تصویب برسد وبا اکثریتی بیشتر ازگذشته ‏تصویب شود، به خاطراینکه وضعیت حقوق بشر درایران نسبت به سالهای گذشته بدترشده است. ‏

من خوشبخت هستم که نتیجه این گفت و گو ها وحالت اقناعی که در اکثریت هیات های نمایندگی مورد گفت وگو ‏به وجود آمد این شد که این بار تفاوت آرای مثبت ومنفی 22 رای است واین به عقیده من در رای گیری های مجمع ‏عمومی سازمان ملل میزان بزرگی به حساب می آید.‏

‎ ‎کانادا یکی ازسردمداران اقدام برای تصویب قطعنامه حقوق بشر علیه ایران طی سالهای گذشته به ‏شمار می رود. این الگوی چند ساله ناشی از چه عواملی است و چرا کانادا و چهل کشور دیگر این قطعنامه را به ‏کمیته سوم مجمع عمومی سازمان ملل تقدیم کردند؟‎ ‎

به خاطر دارید که زهرا کاظمی فتوژورنالیست ایرانی- کانادایی در سال 2003 به طرز فجیعی درزندان اوین ‏کشته شد. از آنجا که مرگ کاظمی مقارن با گفت وگوهای اتحادیه اروپا با مقامات جمهوری اسلامی پیرامون مساله ‏هسته ای بود، مسلم بود که به مانند سالهای پیش، اتحادیه اروپا طرح قطعنامه ای را به کمیسیون حقوق بشر ‏نخواهد داد. از سوی دیگر، مسلم بود که دادگستری جمهوری اسلامی هرگز درپی تعقیب ومجازات وقاتلان ‏عاملان قتل زهرا کاظمی نیست. چرا که با همه تلاش های سفارت ها و مدافعان حقوق بشر برخلاف قولی که ‏درابتدا داده بودند که جسد را به کانادا بفرستند این کار را نکردند. به همین جهت ما مرجع حقوقی رسیدگی را تنها ‏مجامع بین المللی دیدیم و درسفری که من در همین ارتباط به کانادا انجام دادم، وزارت خارجه را متقاعد کردم ‏پیشنهاد قطعنامه ای درزمینه نقض حقوق بشر و وجود شکنجه درزندان های ایران بدهد. ‏

موجب خوشحال است که درروزی که فردایش مصادف است با نهمین سالگرد مرگ پروانه و داریوش فروهر که ‏ازمصادیق حق کشی های دادگستری جمهوری اسلامی بوده، همان طور در مورد دیگر قتل هایی که ازآنها به ‏عنوان قتل های زنجیره ای یاد شده ، قطعنامه اخیر به تصویب رسیده است. برای ما مهم بود که ازکانادا و چهل ‏کشور دیگر بر این موضوع پافشاری کنند که درایران دادگستری مستقل نیست و مرجعی برای تظلم خواهی وجود ‏ندارد.‏

‏ این قطعنامه باید دوهفته دیگر درمجمع عمومی سازمان ملل به رای گیری گذاشته شود وما امید داریم که با همین ‏اکثریت آنجا هم به تصویب برسد. البته تصمیمات مجمع عمومی ضمانت اجرایی ندارد و تنها ارگانی که درسازمان ‏ملل متحد تصمیماتش واجد ضمانت اجرا تلقی می شود شورای امنیت است. اما این قطعنامه ازجهات مختلفی مهم ‏است. یاد آوری تاریخی این نکته مهم است که چنین قطعنامه ای به صورت مستقیم ازمجمع عمومی سازمان ملل ‏خواسته می شود، درصورتی که ازطریق کمیسیون حقوق بشر سابق وشورای کنونی حقوق بشر باید مطرح شود. ‏دوم اینکه جامعه بین المللی نشان می دهد که به مساله حقوق بشر وآزادی های اساسی هم درایران حساس است و ‏مشکل حکومت ایران فقط وفقط مساله انرژی هسته ای نیست. سرانجام آن که تصویب قطعنامه اخیر، برای ‏مدافعان وقربانیان حقوق بشر نوعی اعلام همدردی، دلداری واظهار همبستگی است. ‏

‎ ‎به عقیده شما آیا چنین قطعنامه های هشداردهنده ای می تواند بخش هایی از نظام قضایی را که علاقه ‏مند به تصحیح روندهای اداری و قضایی هستند تقویت کند وآنها رابرای انجام تغییرات لازم مصمم نماید؟‎ ‎‎ ‎

مسلم شما بدانید که اگر طی روزهای گذشته درمورد برخی از زندانیان قرارهایی تبدیل شد، نتیجه چنین فعالیت ‏های آگاهی بخش بوده است ومن امیدوارهستم که طی روزهای آینده درمورد آقای رزاقی وخانم حسین خواه هم ‏شاهد تحولات مثبت باشیم. جمهوری اسلامی سالهاست ـ لااقل طی پانزده سال اخیر- به هروسیله وترفندی متوسل ‏می شود که از مراجع حقوق بشر حکمی وقطعنامه ای صادر نشود. همیشه هم می روند دنبال روش هایی مانند ‏روش چین که اصلا نگذارند طرح قطعنامه به رای گیری گذاشته شود. اما به دلایلی چون وخامت شدید وضعیت ‏حقوق بشر درایران و بی اعتباری دولت جمهوری اسلامی وهم به لحاظ اینکه چین درموازنات بین المللی سهم ‏زیادی دارد و جمهوری اسلامی چنین جایگاهی را ندارد، این گونه تلاش ها باشکست مواجه می شود.‏

به هر ترتیب، امیدمی رود که مقام های ایران سرعقل بیایند و متوجه شوند که نتیجه خیره سری وبازیچه قراردادن ‏موازین جهانی حقوق بشر وعناد با مدافعان حقوق بشر، چیزی جز سلسله ای از محکومیت های پیایی ازسوی ‏جامعه بین المللی نیست. ‏