“در جمهوری اسلامی، تعرّض به غیر مسلمان از سوی مسلمانها هیچ سابقه‌ای ندارد. همان جوان حزب‌اللّهی تند و داغ هم هرگز به خودش اجازه نمی‌دهد که به یک غیر مسلمانی تهاجم و حمله بکند و مانند اینها.”
این سخنان، ادعای آیت الله خامنه ای است که گفته “میزان رواداری که در ایران نسبت به اقلیت‌های دینی غیرمسلمان وجود دارد در دنیای مسیحیت دیده نمی‌شود.”
این مدعای آیت الله خامنه ای تا کجا درست است؟
پیشتر در مقاله ای با عنوان “نماز جمعه در کلیسای جامع واشنگتن” به نمونه ای برجسته از رواداری در ایالات متحده اشاره شد که اسقف کلیسای جامع پایتخت امریکا برای نزدیک کردن ادیان، این اجازه را به مسلمانان داده بود تا در صحن این کلیسا نماز جمعه برپا کنند.
در این مقاله به نمونه ای دیگر از بردباری و تسامح در کشور فنلاند اشاره می شود که بر اساس آن می توانیم به مقایسه ای از سطح مدارا و بردباری در فنلاند و جمهوری اسلامی بپردازیم.
پخش قران از رادیو فنلاند
در ابتکاری منحصر به فرد، به تازگی رادیو ملی فنلاند پخش قرائت قران و ترجمه و تفسیر آن را آغاز کرده است. بنابه این تصمیم، رادیو فنلاند در نظر دارد طی شصت جلسه (هر یک به مدت نیم ساعت) قرائت متن قران را پخش کرده و سپس معانی آن را با حضور دو کارشناس به بحث بگذارد. به موازات این ابتکار، رادیو فنلاند متن و ترجمه فنلاندی قران را در وبسایت خود منتشر و در دسترس عموم قرار داه است.
این نوآوری که نشانی است از عمق رواداری کشور فنلاند به یکی از کوچکترین ادیان در این کشور در حالی است که از جمعیت پنج میلیون و سیصد هزار نفری این کشور، جمعیت اقلیت مسلمان (شیعه و سنی) در بالاترین گمانه زنی به 50 هزار نفر هم بالغ نمی شود.
بیشتر جمعیت مسلمان فنلاند، سنی و مهاجرانی از ملیت های مختلفی هستند که به فنلاند کوچ و تابعیت فنلاندی اخذ کرده اند. با وجود این، فنلاند این فرصت را در اختیار آنان قرار داده که عقایدشان در سطح رسانه ملی به بحث گذاشته شود.
اجازه پخش قرائت قران و ترجمه آن نشان از آن دارد که نه تنها فنلاند ادیان و آیین های گوناگون را مجاز می داند بلکه امکان بحث در مبانی آن را در رسانه های ملی فراهم می سازد.
جالب تر این که این اقدام، نوعی نوآوری و ابتکار منحصر به فرد در کل سطح اروپاست و پیش از آن پخش قرائت و ترجمه قران از رادیوی ملی یک کشور اروپایی سابقه نداشته است.
ناگفته نماند که این تصمیم پس از آن به فکر مقامات رادیوی فنلاند خطور کرد که دو خطر را برای کشور لمس کردند: نخست اینکه با ظهور پدیده داعش و اعلام تاسیس خلافت اسلامی، تعدادی مسلمان فنلاندی به دولت اسلامی داعش پیوسته و برخی از آنان نیز کشته شده اند. این خطر که یک مسلمان فنلاندی این کشور را ترک گفته و به دولت داعش پیوسته این پرسش را برانگیخته که مگر استنباط و درک اینان از متن اصلی اسلام (قران) چیست؟ چرا دیگر مسلمانان فنلاند استنباط مشابه ندارند؟
دیگر دلیل این بود که با خشونت عریانی که داعش به کار بسته عملا اسلام هراسی را در فنلاند دامن زده و بالقوه هزاران مسلمان فنلاندی می توانند از سوی عوامل افراطی در معرض تعرض قرار گیرند.
از آنجایی که دولت فنلاند خود را متعهد به تأمین امنیت جانی تک یک شهروندانش می داند، گمان مقامات فنلاندی این است که بتوانند با انتشار چنین برنامه ای از تشدید روند “اسلام هراسی” در این کشور که بالقوه جان هزاران مسلمان را در معرض خطر قرار می دهد، جلوگیری کنند.
دعوت از کارشناس مجرب
برای تامین هدف این برنامه، رادیو فنلاند به منظور حفظ بی طرفی نسبت به آموزه های قرانی، از دو کارشناس دعوت به عمل آورده که نقطه نظرات خود را نسبت به آموزه های قرانی بیان دارند.
یکی از دو کارشناس آقای انس هاجر (امام جماعت مرکز اسلامی فنلاند) است که از سال ۱۹۸۸ از سوریه به فنلاند مهاجرت کرده و صاحب نظر در مباحث اسلام شناسی است.
دیگر کارشناس این برنامه پرفسور همِن آنتیلا مترجم قران به زبان فنلاندی است. پروفسور آنتیلا شرق شناس فنلاندی است که به ۲۰ زبان گوناگون از جمله عربی و فارسی تسلط دارد. وی یکی از برجسته ترین اسلام شناس ها در سطح قاره اروپاست. وی استاد مبرز دپارتمان زبان عربی و مطالعات اسلامی در دانشگاه هلسینکی است و با کمک او، مجله ای به همین نام منتشر می شود.
از جمله آثار او ترجمه گلستان سعدی و معرفی و ترجمه برخی اشعار عمر خیام ، فریدالدین عطار نیشابوری، حافظ، ابوالعلاء معری، مولانا جلال الدین رومی و اندیشه های شیخ شهاب الدین سهروردی (شیخ اشراق) به زبان فنلاندی است.
پروفسور آنتیلا قران را یک متن تاریخی می داند و معتقد است که باید آن را در بستر زمان و مکان تولدش درک کرد و تعمیم آن به فراتر از زمان تولدش نادرست است.
رتبه نازل جمهوری اسلامی در بردباری دینی
رواداری یا تحمل عقیده مخالف که آیت الله خامنه ای مدعی آن در جمهوری اسلامی است، یکی از فاکتورهایی است که در تشخیص “توسعه اجتماعی” یک کشور، امروزه مورد ارزیابی قرار می گیرد. اینک یکی از ویژگی هایی جوامع باز و غیر استبدادی میزان بردباری و مدارایی است که در آن کشور نسبت به دگر اندیشان، دگر آئین ها، دگر زبان ها و.. حاکم است.
اجازه اقامه نماز جمعه در کلیسایی در امریکا یا پخش قرائت و تفسیر قران در رادیو فنلاند تنها دو مثال از رواداری نسبت به دیگر آیین ها در غرب است و گرنه مثال های بسیاری را برای آن می توان آورد.
مدعا این نیست که سطح رواداری در تمامی کشورهای غربی بالاست بلکه مدعا این است که اولا رواداری و مدارا در جمهوری اسلامی شدیدا نازل است و ثانیا کشورهایی را در غرب می توان یافت که برخلاف مدعای خامنه ای سطح مدارا و رواداری در آنان نسبت به دیگر ادیان تا حدی است که اجازه اقامه نماز جمعه در کلیسا یا پخش قران را در رادیو می دهند.
بر خلاف ادعای خامنه ای نه تنها این سطح از رواداری در جمهوری اسلامی وجود ندارد بلکه از آن بدتر، رواداری دینی حتی نسبت به ادیان به رسمیت شناخته شده (مسیحیت، یهودیت و زرتشت) نیز بسیار نازل است. تاکنون دیده نشده که حتی برای دقایقی صدا و سیما در اختیار ادیان رسمی برای معرفی آئین خود قرار گرفته باشد چه رسد به ادیانی که اساساً به رسمیت شناخته نشده اند.
برای رد ادعای آیت الله خامنه ای همین بس که می توان با مراجعه به نمایه توسعه اجتماعی دریافت که جمهوری اسلامی در سال ۲۰۱۴ در رتبه ۱۲۰ از نظر رواداری دینی نسبت به دیگر ادیان قرار دارد. (رتبه فنلاند ۵ است.)
چنین رتبه نازلی در توسعه یافتگی اجتماعی از جمله نابردباری نسبت به دیگر ادیان نه به خاطر آن است که رسانه های ملی در اختیار آنان قرار ندارد بلکه برای آن است که بعضا برای برخی از آیین ها و عقاید هیچ حقی در نظر گرفته نمی شود.
نداشتن اجازه ساخت مسجد برای اهل سنت در تهران ، دستگیری نوکیشان مسیحی، تخریب حسینیه شیعیان دراویش گنابادی یا تخریب گورستان بهائیان تنها نمونه هایی از اوج نابردباری دینی در جمهوری اسلامی است که خلاف ادعای خامنه ای را اثبات می کند.