دانشگاه‌ها در دوره ریاست‌جمهوری محمود احمدی‌نژاد دوره‌ای از سرکوب گسترده را پشت سرگذاشتند. بسیاری از استادان مستقل اخراج یا بازنشسته شدند. صدها دانشجو محروم از تحصیل و ده‌ها تن از آنان بازداشت و زندانی شدند. نشریات مستقل دانشجویی توقیف شد و تشکل‌های منتقد تعطیل گردید. حتی در یک مورد در مرداد سال ۱۳۸۵، ساختمان انجمن اسلامی دانشگاه امیرکبیر با بولدوزر تخریب شد. سرکوب دانشگاه آنقدر گسترده بود که هم در سال ۱۳۸۸ و هم در سال ۱۳۹۲ یکی از محورهای مهم مبارزات انتخاباتی ریاست‌جمهوری مساله دانشگاه شده بود. میرحسین موسوی در اردیبهشت سال ۱۳۸۸ در بسیاری از سخنرانی‌های خود از نگاه امنیتی به دانشگاه‌ها انتقاد کرد. او از جمله در دانشگاه کرمان گفته بود: “با هر نوع نگاه امنیتی به دانشگاه‌ها مخالفم و با محدودیت‌هایی که در این زمینه اعمال شده است نیز مخالف هستم. چرا که این رفتارها نه به نفع آزادی اندیشه است و نه به نفع منافع ملی.” و در دانشگاه فردوسی مشهد تاکید داشت: “نباید به خاطر برخی اظهارنظرها به دانشجو نگاه امنیتی داشته باشیم و آنها را زندانی کنیم که بنده با بازداشت دانشجو به خاطر اظهار عقیده مخالفم.”
مهدی کروبی نیز در اظهارات مختلفی خواستار تغییر فضای امنیتی در دانشگاه بود. از جمله او در دانشگاه تهران گفته بود: “ همیشه گفته‌ام حتی اگر دانشجو تخلفی کرده و حرفی زده که با قانون منافات دارد، خب بعد از آزادی از زندان چرا باید از تحصیل محروم شود. من در نظام فاسد گذشته به جرم پخش کردن اعلامیه‌های امام دستگیر و محکوم شدم، اما وقتی از زندان بیرون آمدم به تحصیل خود بازگشتم.”
همین مساله در انتخابات تابستان ۱۳۹۲ نیز وجود داشت و حسن روحانی که به عنوان کاندیدای مورد حمایت اصلاح‌طلبان در انتخابات به پیروزی رسید، بارها وعده داد که نگاه امنیتی حاکمیت در دانشگاه‌ها را تغییر خواهد داد. او در اردیبهشت سال ۱۳۹۲ در دانشگاه تهران گفته بود: “ اگر فضای دانشگاه‌ها امنیتی باشد نمی‌تواند علم را تولید و حقایق را تبیین کند. هیچ نعمتی بالاتر از نعمت آزادی بیان و نقد آزاد نیست، اگر از مردم سالاری و دموکراسی سخن می‌گوئیم اینها بدون آزادی ممکن نخواهد بود. منظور از آزادی؛ آزادی بیان، آزادی اندیشه و نقد است.”
پس از انتخابات ریاست‌جمهوری، و در زمان معرفی کابینه جدید، بیشترین فشار بر دولت در زمینه انتخاب وزیر علوم بود. جعفر میلی‌منفرد، وزیر پیشنهادی علوم، از مجلس رای اعتماد نگرفت. جعفر توفیقی هم که چند ماه سرپرست وزارت علوم شد، با فشار مجلس به عنوان وزیر به مجلس معرفی نشد.
بالاخره رضا فرجی‌دانا، از پنجم مرداد و پس از رای مجلس، به عنوان وزیر علوم کار خود را آغاز کرد. اما انتصاب جعفر توفیقی و جعفر میلی‌منفرد به عنوان مشاور عالی وزیر و معاون آموزشی وزارت علوم، نارضایتی محافظه‌کاران تندرو را به‌دنبال داشت. با باز شدن نسبی فضای دانشگاه و بازگشت گروهی از دانشجویان محروم از تحصیل ، طرح استیضاح وزیر علوم به جریان افتاد.
اما پس از مراسم شانزدهم آذر که بعد از سال‌ها سکوت، صدای دانشجویان بلندتر شده بود، نارضایتی و خشم محافل تندرو در ایران افزایش شدیدی یافت. تحرک دانشجویان در دانشگاه نشان می‌داد که با برداشته شدن فشار از دانشگاه، دانشجویان مخالف وضعیت موجود، فضای دانشگاه را در اختیار خواهند گرفت. هفته نامه یالثارات، ارگان انصار حزب‌الله تهران در مقاله‌ای با عنوان “دانشگاه جولان‌گاه هنجارشکنان!“، نوشته بود: “در محیط دانشگاه نیز دانشجویان متدین و حزب اللهی طوری باید فضای دانشگاه را هدایت کنند که [به تعبیر رهبر انقلاب] غریبه‌ها و غیرخودی‌ها جرأت و مجال عرضه اندام نکنند.”
اما واقعیت آن بودکه روز شانزدهم آذر “غریبه‌ها و غیرخودی‌ها” دانشگاه را در اختیار گرفته بودند. ارگان انصارحزب‌الله روز بیستم آذر با تیتر اصلی “ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺳﺒﺰﻫﺎ ﻭ ﺑﻨﻔﺶﻫﺎ، ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺗﺴﻠﻂ ﺍﺻﺤﺎﺏ ﻓﺘﻨﻪ ﺑﺮ ﻭﺯﺍﺭﺕ ﻋﻠﻮﻡ” منتشر شد. در گزارش این نشریه آمده بود: “ روز ۱۶ آذر سال جاری را به واقع باید فصل نوینی در پرونده باطل شده زندگی فتنه‌گران ۸۸ نام نهاد. روزی که باید آن را به یمن سهل‌انگاری قوه‌قضائیه در برخورد قاطع با فتنه‌گران، محل آزمون و خطای سران فتنه برای عربده‌کشی‌های طلبکارانه بیشتر در روزهای باقی مانده دولت یازدهم نام نهاد.”
این نشریه پیش‌بینی کرده بود: “آنچه در روز ۱۶ آذرسال۹۲ در دانشگاه شهید بهشتی و به طور بسیار غلیظتر در دانشگاه تهران گذشت نه یک رخداد ساده، بلکه به واقع آغاز یک عملیات جدید بود که حکایت از ظهور بحران‌های زودرس اجتماعی، سیاسی در آینده نزدیک دارد.”
سهراب صلاحی، رئیس سازمان بسیج اساتید کشور نیز به خبرگزاری فارس گفته بود: “مسئولان وزارت علوم نباید اجازه میدان‌داری فتنه‌گران ۷۸ و ۸۸ را در دانشگاه‌ها دهند.”
او معتقد بود: “دانشگاه‌ها اگر آرامش نداشته باشند، پیشرفت علمی کشور امکان‌پذیر نخواهد بود.”
سایت مشرق، وابسته به اطلاعات سپاه پاسداران نیز در گزارشی از “گره‌زدن پرچم سبز به بنفش، شعار افراطیون برای شکست حصر فتنه‌گران و هو کردن شعار مرگ بر آمریکا” در دانشگاه خبر داده و فیلم آن را هم منتشر کرده بود. در گزارش این سایت آمده بود: “دانشجویان با در دست‌داشتن پرچم سبز، همراه با کف و جیغ، شروع به خواندن سرود «یار دبستانی» کردند و در سوی دیگر، قسمتی از دانشجویان با خواندن نوحه «این فتنه‌گران راه عزادار تو بستند، علمدار کجایی؟/ در ظهر عزا، حرمت ارباب شکستند، علمدار کجایی؟»، جواب کف و جیغ دانشجویان حامی فتنه را دادند.”
یکی از خوانندگان این سایت هم درزیر گزارش مزبور نوشته بود: “یه مشت دختر و پسری که همه هم و غمشون آزادی و بی بندوباریه”،
کار به جایی رسید که آیت‌الله احمد علم الهدی، امام جمعه مشهد گفت: “انگلیس‌ها دانشگاه را برای این منظور در ایران تاسیس کردند تا به خیال خودشان در مقابل حوزه جبهه‌ای درست کنند.”
او معتقد بود: “وحدت حوزه و دانشگاه به این معنی نیست که حوزه و دانشگاه با هم یکی شوند، […]آن چیزی که حضرت امام خمینی(ره) فرمودند سقوط آموزش‌های سکولار بود.”
از طرفی دیگر حجت‌الاسلام سیدمحمود نبویان، نماینده تهران در یک برنامه تلویزیونی گفت: “وحدت حوزه و دانشگاه یعنی اسلامی کردن دانشگاه‌ها. مفهوم وحدت حوزه دانشگاه این نیست که به یکدیگر احترام بگذاریم.”
او همچنین تاکید کرد: “دولت و فرجی‌دانا موظف هستند، سند دانشگاه اسلامی را اجرایی کنند.”
با احضار فرجی‌دانا به مجلس مشخص شد که نگرانی اصلی محافظه‌کاران تندرو چیست. در جلسه سئوال از وزیر علوم، فیلمی از مراسم روز دانشجو در دانشگاه خواجه نصیر در مجلس پخش شد. در این فیلم ابراز احساسات دانشجویان به خاتمی و موسوی و همچنین شعارهای آنان علیه آیت‌الله خامنه‌ای به گوش می‌رسید. حجت‌الاسلام نبویان، نماینده تهران طی سخنانی با اشاره به این فیلم گفت: “در این فیلم در دانشگاه خواجه نصیر برای سران فتنه کف زدند، برای موسوی، خاتمی و بنی‌صدر، دانشجویان کف زدند و در این فیلم نشان داده می‌شود که بعد از فوت امام، خاتمی آمد که گویا خاتمی رهبر شده است، در این مراسم همچنین علیه مسئولان نظام شعار دادند، آیا این ساختارشکنی نیست؟ شما وزیر این نظام هستید، بنده لازم است در این جا صریحا بگویم خیلی هم عذرخواهی می‌کنم اما علیه مقام معظم رهبری نیز شعار دادند.”
در رای‌گیری نهایی مجلس درباره سئوال مطرح شده از وزیر علوم، ۱۷۶ نماینده مجلس، رای به قانع‌نشدن از پاسخ وزیر دادند. به گزارش روزنامه شرق بعد از رای‌گیری “کوچک‌زاده مدام به فرجی‌دانا می‌گفته که او از سیدمحمد خاتمی و یک تشکیلات بالادستی دستور می‌گیرد و فرجی‌دانا هم این موضوع را رد کرده.”
ناظران سیاسی معتقدند حساسیت آیت‌الله خامنه‌ای به شعارهایی که علیه او داده می‌شود، موجب شده است که نهادهای تندرو محافظه‌کار برای جلب رضایت او در این زمینه همواره فعال باشند.
دیروز نامه مصطفی تاج‌زاده، زندانی سیاسی اصلاح‌طلب، خطاب به دانشجویان منتشر شد که در آن با تاکید بر اینکه از “نقد عملکرد رهبر و نهادهای زیرنظر ایشان” دفاع می‌کند و “آن را حق قانونی و تکلیف شرعی و ملی آحاد ایرانیان دانسته و می‌دانم و بر این باورم که عقل سلیم نمی‌پذیرد به یک نفر بیش از هفتاد درصد اختیارات حکومتی واگذار شود اما نقد او مجاز نباشد” نوشته بود: “با وجود این با شعار دادن علیه رهبر یا توهین به ایشان مخالفم و آن را به زیان مطالبات دموکراسی خواهانه ملت ایران و مصداق بارز ورود به بازی باخت-باخت می‌دانم. به علاوه معتقدم چنین حرکتی موضع دولت تدبیر و امید را نیز در مهار اقدام‌های غیرقانونی شاخه دانشجویی حزب پادگانی در دانشگاه‌ها تضعیف می‌کند.”
گویا جنبش دانشجویی در حال سربرآوردن است و داستان جنگ و گریز با حکومت همچنان ادامه دارد.
