در حاشیه‌ی “توقیف نمایش هدا گابلر” در ایران
طالبان شیعه علیه ایبسن
اجرای نمایشی از “هنریک ایبسن” موضوع جنجال تازه‌ای در عرصه‌ی فرهنگ و هنر ایران در هفته گذشته بود. طالبان شیعه که زمام قدرت را در ایران بدست دارند، یکی ا زآثاز درخشان نمایشی جهان را توق یف کردند و دست اندر کارانش را به دادگاه بردند.
“وحید رهبانی” که از پانزدهم دیماه جاری نمایش “هدا گابلر” اثر درخشان ایبسن را در مجموعه تاتر شهر تهران بر روی صحنه برده بود شاید تصور نمی‌کرد علیرغم اخذ مجوزهای لازم چند روز بعد از اجرای این نمایش به دادسرا احضار و جلوی اجرای اثرش هم گرفته شود. به همین مناسبت پرونده ی مفصل این هفته را به این نمایش اختصاص داده ایم. نخست در صفحه ی “ شرح ” به بازتاب و حواشی این اجرا در میان مطبوعات داخلی اصولگرا پرداخته ایم و در صفحات دیگر، این نمایش، نویسنده و کارگردان این اجرا را به تفصیل از نظر گذرانده ایم. مطالب این پرونده را در ادامه ی این بخش از پی بگیرید…
اثر درخشان “ایبسن” در ایران
”هدا گابلر”، یکی از آثار معروف نمایشنامه‌نویس سرشناس نروژی است و شخصیت اصلی آن زنی قدرتمند و مسلط است.این نمایشنامه تا امروز بارها در صحنه‌های تاترهای جهان به شکل‌های گوناگون روی صحنه رفته است.
“هدا گابلر” دختر نازپرورده‌ای است که زیبایی و رفتار او مردهای بسیاری را دل‌باخته می‌کند و می‌خواهد از هر نظر برترین باشد. او در جست‌وجوی به‌دست آوردن بهترین عاشق خود، مردهای بسیاری را محک می‌زند و از آنان انتظار کارهای خارق‌العاده دارد. او دوست دارد همان‌طور که خود دارای بلندپروازی‌های بسیار است و در راه دست یافتن به آن‌ها بسیار جسور است، عشاق او نیز دارای همین ویژگی باشند.
از جمله مهمترین قسمت‌های مورد اعتراض مسوولان در این نمایش مربوط به بخش‌هایی است که بازیگران با استفاده از آبمیوه وانمود می‌کنند که در حال نوشیدن مشروبات الکلی هستند. نوشیدنی که آشامیدنش در ایران از نظر قانونی جرم و از نظر شرعی حرام است.
همچنین برقراری ارتباط بین زن و مرد که به صورت علنی و آشکار در این نمایش از آن سخن به میان آمده است از دیگر نکاتی است که منتقدان سنتی را خشمگین کرده است.
پرونده‌سازی دیگری از خبرگزاری فارس
هنوز چند روزی از اجرای این نمایش با بازی نسیم ادبی، احمد ساعتچیان، مهدی بجستانی، رضا مولایی، شیوا ابراهیمی، روح‌الهه حق‌گو لسان و ندا حاجی‌بابایی نمی‌گذشت که موج خبری علیه آن در خبرگزاری اصولگرای فارس آغاز شد و در گزارشی نوشت:” این نمایش به محلی برای ترویج اباحه‌گری، ابتذال، عادی‌‌ساز‌ی چندشوهری، اختلاط زن و مرد و استفاده از نمادهای یک فرقه انحرافی، بردگی جنسی و… تبدیل شده است دادستان تهران اعلام کرد کارگردان، بازیگران و دیگر عوامل نمایش “هدا گابلر” برای “اخذ توضیحات” به یکی از شعب دادگاه‌های تهران احضار شده‌اند. به گفته دادستان تهران جلوی ادامه این نمایش در تاتر شهر تهران به علت “مشکلاتی که در محتوا و اجرا” بوده است نیز گرفته شده است.
دفاع آقای وزیر
متوقف کردن نمایش “هدا گابلر”، که پس از تغییراتی با مجوز وزارت ارشاد به صحنه رفته بود، اتهاماتی که علیه این نمایش مطرح شد، تشکیل پرونده قضایی برای دست اندرکاران نمایش، حمله برخی نمایندگان مجلس و رسانه‌های جناح‌های محافظه کار و اصولگرا به وزیر و دیگر مقامات وزارت ارشاد، در برخی عناصر خود از الگویی تبعیت می‌کند که بر قربانی کردن فرهنگ در جنگ قدرت جناح‌ها و فراکسیون‌های حکومتی شکل گرفته و بارها تکرار شده است.
اما این بار “محمد حسینی”، وزیر ارشاد با تاکید بر آن که “هدا گابلر مشکل اخلاقی ندارد” و دو تن از مدیران ارشد او با گفتن جمله‌هایی چون”هدا گابلر هیچ‌گونه موارد غیر قانونی نداشت، نه فقط از نمایش و صدور مجوز برای آن دفاع کردند که معیارهای اخلاقی و سنتی محافظه‌کارانه منتقدان را، که سه دهه بر سیاست‌های فرهنگی جمهوری اسلامی حاکم است، رد کردند.
نمایش مشکلی ندارد؟
مسعود عابدین‌نژاد، رییس شورای نظارت و ارزشیابی مرکز هنرهای نمایشی هم اعلام کرد:“عکس‌هایی که از این نمایش منتشر شده، با آنچه ما دیدیم تطبیق نمی‌‌کند. ما مطمئنیم قوه قضاییه به ضرر گروه نمایشی رای نخواهد داد، ضمن اینکه امکان شکایت قانونی را برای کسانی که اینچنین مطالب غیر واقعی را منتشر می‌کنند، فراهم می‌‌آورد.”
مجلس علیه هنرمندان
بخش زیادی از اعتراض صورت گرفته از سوی نمایندگان مجلس شورای اسلامی بود.
نمایندگانی که معمولا در مقابل برخوردهای قضایی و امنیتی و سانسور آثار هنرمندان واکنشی نشان نمی‌دهند.
اما کمیسیون فرهنگی مجلس خواستار برخورد قاطع با عاملان این تاتر که غیراخلاقی‌اش خواندند شد.
ستار هدایت‌خواه سخنگوی کمیسیون فرهنگی مجلس رسما اعلام کرد که “مسوولان فرهنگی در اعتراض به اجرای نمایش تئاتر ” هدا گابلر “ به مجلس احضار و با عاملان فاطمه رهبر یکی دیگر از نمایندگان مجلس ایران هم گفت : “متاسفانه این نمایش، همان نمایشی بود که در دهه فجر اجرا شد.” این نماینده مجلس اجرای این نمایش را “خطای مسوولان وزارت ارشاد ایران” دانسته است.
کیهان همیشه معترض
روزنامه کیهان هم که بارها از سیاست‌های فرهنگی دولت محمود احمدی‌نژاد انتقاد کرده در یادداشتی با عنوان “هدیه سیا در تاتر شهر” از حمایت وزارت ارشاد از صدور مجوز و اجرای این نمایشنامه به گفته کیهان “سراسر پوچ”، انتقاده کرده است.
در این یادداشت آمده است که “پس چرا این روزها علیرغم توقیف نمایش با هوشیاری مسئولان عالی نظام و قوه قضائیه، باز هم جناب وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و معاون محترم هنری ایشان سنگ حمایت از آن را به سینه می‌زنند و در برابر سیل انتقادات، صدور مجوز اجرایش را توجیه می‌نمایند؟”
در ادامه این یادداشت آمده است: “انگار ما به خواب زمستانی رفته‌ایم که مجوز اجرای چنین نمایشی به کارگردانی چنین فردی را صادر می‌کنیم و انگار قصد بیدار شدن هم نداریم که مقامات عالی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از استمرار اجرای چنین نمایشی حمایت می‌کنند.”
سانسور درد همیشگی
این که بر چه اساسی نمایشی که از اداره نظارت و ارزشیابی مرکز هنرهای نمایشی بازبینی شده و سپس مجوز نمایش گرفته و در جشنواره تئاتر فجر نیز به نمایش درآمده بود با چنین هجمه‌ای مواجه می‌شود به چالش دایمی بین هنرمندان و مسوولان برمی‌گردد.
درد دایمی کلمه‌ی شش حرفی به نام سانسور است.
