لیونل بینر
مقامات آمریکایی می گویند شواهد و مدارکی در دست دارند که نشان می دهد ایران تسلیحات در اختیار مبارزان طالبان می گذارد. اما این سئوال پیش می آید که چرا ایران شیعه از یک گروه سنی که بیش از یک دهه با آن مخالف بوده است، حمایت می کند؟ به گفته کارشناسان، گروه تقویت شده طالبان از چند جهت به منافع ایران کمک می کند. پیتر تامسن سفیر اسبق آمریکا در افغانستان می گوید: “کشور ضعیف افغانستان این احتمال را که این کشور بتواند متحد آمریکا بر علیه ایران باشد، کاهش می دهد. ایران با حفظ بی ثباتی در افغانستان، ما را کماکان در آن گرفتار می کند. گذشته از همه اینها، ما پایگاههای هوایی در افغانستان داریم که از آنجا می توانیم به ایران حمله کنیم.”
برخی تحلیلگران دیگر این اقدام ایران را “هرج و مرج کنترل شده” می خوانند و آن را شبیه همان استراتژی ای می دانند که ایران در عراق پیش گرفته است. کمک به طالبان همچنین نفوذ و قدرت ایران را در بحبوحه ای که تحت فشار برنامه غنی سازی هسته ای است، افزایش می دهد. امین تارزی کارشناس مسائل افغانستان در رادیو لیبرتی می گوید: “حرف ایران این است که اگر شما در مسأله هسته ای ما را تحت فشار بگذارید، ما می توانیم زندگی را نه تنها در عراق بلکه در افغانستان برای شما جهنم کنیم.”
ایران در عراق از اکثریت شیعه در مقابل گروههای سنی حمایت می کند، اما در دیگر نقاط گروههای سنی را تحت حمایت خود گرفته است. ویلیام عباس سمیعی تحلیلگر محقق می گوید: ایران کمک های مالی و تسلیحات در اختیار گروههای سنی فلسطین از جمله حماس و جهاد اسلامی می گذارد.
سمیعی می گوید: موضوع حمایت از طالبان “برای ایران یک مسأله نظامی و استراتژیک است، نه یک موضوع دینی.”
ری تکیه عضو ارشد شورای روابط خارجی آمریکا در کتاب خود با عنوان ایران پنهان: پارادوکس و قدرت در جمهوری اسلامی می نویسد: “موضوع افغانستان برای ایران ثبات است نه هماهنگی ایدئولوژیک.” تارزی نیز می گوید: “ایران در موارد بسیار متفاوتی در افغانستان هزینه کرده است.”
آیا ایران خواهان بازگشت حکومت طالبان است؟
خیر. آخوندهای ایران و حکومت طالبان هیچگاه با یکدیگر سر سازگاری نداشته اند. سرهنگ لانگتون می گوید: “من کاملا ً مطمئن هستم که ایران خواهان بازگشت حکومتی به سبک طالبان که یک کشور متخاصم دیگر را علاوه بر پاکستان روی کار بیاورد، نیست.” ایران همواره به روابط طالبان با پاکستان ظنین بوده است و در مقابل به برقراری روابط قوی تر با هندوستان در مواردی از قبیل جاده سازی و انعقاد قراردادهای انرژی با شرکت های هندی مبادرت ورزیده است. ایران همچنین از شکاف موجود میان کابل و اسلام آباد برای تقویت روابط تجاری خود با افغانستان بهره برده است. محمد طاهر عضو بنیاد جیمزتاون که در امر نظارت بر تروریسم فعالیت دارد، می گوید: “این واقعیت که اگر ایران مرزهای خود را ببندد، اقتصاد افغانستان نابود خواهد شد، گزینه واشنگتن را برای تحت فشار گذاشتن ایران محدود می کند.”
منافع نهایی ایران در افغانستان چیست؟
آمریکا، ناتو و مقامات سازمان ملل همگی به حمایت تهران از دولت فعلی کابل اشاره کرده اند. تنی چند از کارشناسان تأکید می کنند که ایران به دلایل تجاری و بازرگانی خواهان ثبات و پیشرفت در مرزهای شرقی خود است. این موضوع روشن می کند چرا ایران از سال 2001 مبلغ 600 میلیون دلار برای پروژه های متفاوت بازسازی به افغانستان اهدا کرده است. ایران همچنین خواهان بازگشت جمعیت 900، 000 نفری پناهندگان افغان به کشورشان است، چرا که وجود آنها به تنش های موجود میان ایرانیان جویای کار دامن زده است. و در نهایت ایران بدنبال این است که ورود تریاک را از مرز افغانستان متوقف کند. با توجه به اینکه هم اکنون دو میلیون نفر معتاد در ایران زندگی می کنند، مسأله اعتیاد به بحرانی در ایران مبدل شده است. سمیعی می گوید: “بازسازی افغانستان و ایجاد یک کشور مستقل به گونه ای که همه پناهندگان بتوانند به وطنشان بازگردند و ورود مواد مخدر متوقف شود، تصمیم گیری معقولی از جانب ایران است.”
منبع: نیویورک تایمز، 13 ژوئن، 2007