درشرایطی که طی چند روز اخیر خبرگزاری های رسمی کشور با انتشار بیانیه ای از سوی شرکت روسی اتم استروی اکسپورت اعلام کردند که نیروگاه اتمی بوشهر در 3 خرداد ماه با رسیدن به ظرفیت کامل خود فعالیت رسمی اش آغاز خواهد شد، سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی طی یک کنفرانس خبری این موضوع را رد کرده و تاکید کرد که “زمان برگزاری مراسم اعلام فعالیت رسمی نیروگاه بوشهر هنوز مشخص نیست.”
رامین مهمان پرست، مانند همیشه به جای اعلام تاخیر تازه ای که روس ها در پایان دادن به کار نیروگاه بوشهر انداخته اند اظهارکرد: “همانطور که قبلا مسوولان سازمان انرژی اتمی اعلام کردند نیروگاه اتمی بوشهر مراحل مختلفی را تا تکمیل نهایی طی کرده و در طول فعالیت نیروگاه تاکنون در هر مرحله آزمایش‌ها و تست‌هایی انجام می‌شود تا به مرحله نهایی برسد.”
وی با رد بیانیه شرکت روسی تکمیل کننده نیروگاه بوشهر گفت: “این که مراسمی برای اعلام فعالیت رسمی این نیروگاه بخواهد برگزار شود در دستور کار است، اما نشنیدم که چنین برنامه‌ای برای سوم خرداد در نظر گرفته شده باشد. قرار است چنین مراسمی برگزار شود و افراد مختلفی برای شرکت در آن دعوت شوند و شرکت کنند اما زمان دقیقش را اطلاعی ندارم.”
سخنگوی دیپلوماسی ایران برای چندمین بار بیان ملتمسانه ای گرفت و گفت “امیدواریم مسوولان کشورهای مختلف از جمله مسوولان روسیه که همکاری خوبی در راه‌اندازی نیروگاه اتمی بوشهر داشتند در این مراسم شرکت کنند.”
آقای مهمان پرست کوشید تعویق دوباره مراسم بهره برداری کامل نیروگاه بوشهر را بی ارتباط با مذاکرات ایران و 5+1 بداند که منابع مختلف خبری اعلام داشته بودند روس ها قبل از اطمینان از انجام این مذاکرات و پذیرش تفاهم ها و از جمله پروتکل الحاقی توسط ایران، نیروگاه هسته ای را در مدار نخواهند انداخت.
میهمان پرست به جای پاسخ صریح گفت ”نیروگاه اتمی بوشهر کارش تمام شده است و الان مراحل تکمیل فعالیتش را طی می‌کند. در حال حاضر نیروگاه اتمی بوشهر با 90 درصد قدرتش به شبکه سراسری وصل است و فعالیتش را انجام می‌دهد.”
شرکت روسی اتم استروی اکسپورت چند روز پیش طی بیانیه ای اعلام کرد که نیروگاه اتمی بوشهر در 23 ماه می (3 خردادماه) با برگزاری مراسمی به ظرفیت کامل می رسد.
تکذیب بیانیه شرکت روسی از سوی سخنگوی وزارت امور خارجه در شرایطی است که تنها از فروردین ماه سال جاری تا کنون مقامات مختلف در ارتباط با زمان تکمیل نیروگاه اتمی بوشهر اظهارات متناقض بسیار زیادی را مطرح کرده اند.
20 فروردین ماه محمود جعفری رییس (مجری) نیروگاه اتمی بوشهر اعلام کرد که “طبق برنامه تنظیمی با پیمانکار نیروگاه قرار شد نیروگاه بوشهر در مهر و آبان ماه امسال تحویل موقت شود و پس از تحویل موقت تمام مسئولیت‌های بهره‌برداری به‌عهده نیروهای ایرانی خواهد بود؛ اما هم‌اکنون کارها به صورت مشترک بین کارشناسان ایرانی و روس انجام می‌شود.”
4 اردیبهشت ماه حسن غفوری فرد رییس کمیته تحقیق مجلس از روند تاسیس نیروگاه اتمی بوشهر نیز اعلام کرد که “در حال حاضر ظرفیت نیروگاه بوشهر به 750 مگاوات رسیده است که پیش‌بینی می‌شود این نیروگاه پس از رسیدن به ظرفیت نهایی یعنی حدود 1000 مگاوات قبل از پایان تابستان به بهره‌برداری برسد.”
اما کمتر از یک هفته بعد از آن، فریدون عباسی رییس سازمان انرژی اتمی گفت: “طبق قراری که با پیمانکار داریم، بعد از تکمیل آموزش نیروهای بهره بردار و انجام آزمایش های لازم در مرحله 1000 مگاوات، تحویل نیروگاه که برای اواخر پاییز پیش بینی شده است صورت خواهد گرفت و نیروگاه رسما تحویل بهره بردار ایرانی می شود.”
وی با اعلام این که شب 9 اردیبهشت “موفق شدیم توان رآکتور را بالا ببریم و آن را به قدرت بالاتر از 900 مگاوات برسانیم” افزوده بود: “در اواخر اردیبهشت یا اوایل خرداد ما دوباره رآکتور را به قدرت می رسانیم و به سمت 1000 مگاوات می رویم تا آزمایشهای مربوط به آن را که فکر می کنم حدود 3-2 ماه به طول بیانجامد، انجام دهیم.”
داستان تکراری
این همه اظهارات مقامات مختلف درباره تکمیل ظرفیت نیروگاه اتمی بوشهر و افتتاح کامل آن در شرایطی است که در سال های گذشته نیز همواره بحث تکمیل و افتتاح این نیروگاه بارها از سوی مقامات جمهوری اسلامی اعلام شده است اما هربار به دلایل دوباره به تعویق افتاده است و برخی رسانه ها و کارشناسان موضوع تعمد روسیه در عدم تکمیل و افتتاح این پروژه کهنسال را مطرح کرده اند که البته سال گذشته فریدون عباسی این موضوع را رد کرد.
پیش از در تازه ترین وعده مقامات جمهوری اسلامی مقرر بود تا افتتاح کامل نیروگاه اتمی بوشهر در دهه سالگرد پیروزی انقلاب در 22 بهمن ماه سال گذشته انجام شود که این امر محقق نشد و فریدون عباسی رییس سازمان انرژی اتمی اعلام کرد که در این روز بصورت آزمایشی به 75 درصد ظرفیت نیروگاه رسیده ایم.
نیروگاه اتمی بوشهر، نخستین نیروگاه هسته‌ای ایران محسوب می شود که ساخت آن در سال 1355 و دو سال بعد از تأسیس سازمان انرژی اتمی ایران در دوران حکومت پهلوی و طی قراردادی با بخش تکنولوژی و تحقیقات سازمان انرژی اتمی آلمان غربی رسما در دستور کار دولت پادشاهی ایران قرار گرفت.
به دنبال آن توافق شرکت کرافت ورک یونیون، یکی از شرکت‌های وابسته به زیمنس آلمان ساخت دو واحد نیروگاه اتمی هر یک به توان اسمی 1293 مگاوات و توان خالص 1196 مگاوات را در بوشهر برعهده گرفت، اما در سال 1357 در شرایطی که حدود 75 درصد از واحد اول و 60 درصد واحد دوم نیروگاه ساخته شده بود با پیروزی انقلاب و استقرار حکومت جمهوری اسلامی در ایران، حکومت ایران انرژی اتمی را کاری “طاغوتی و مخالف مصالح کشور” نامید و طرف آلمانی کار در نیروگاه بوشهر را متوقف کرد. در طول جنگ تاسیسات نصب شده نیروگاه توسط سپاه پاسداران برای استفاده از جبهه ها قطعه قطعه شد و عملا این مرکز به عنوان انبار مهمات جنگی مورد استفاده قرار گرفت.
پس از پایان جنگ ایران و عراق در اوایل سال 1368 موافقتنامه همکاری هسته‌ای میان جمهوری اسلامی و روسیه تدوین شد و در پی آن در سال 1371 موافقتنامه کاملی از همکاری‌های هسته‌ای ایران و روسیه در این باره امضا شد.
در نوامبر 1994 میلادی قرارداد تکمیل واحد اول نیروگاه بوشهر ایران و روسیه رسما به امضای طرفین رسید؛به موجب این قرارداد مقرر شد ساخت نیروگاه تا پایان سال 2000 میلادی به پایان برسد؛ این قرار داد در ژانویه 1996 میان سازمان انرژی اتمی ایران و شرکت اتم استوری اکسپورت روسیه اعتبار اجرایی پیدا کرد؛ طرف روس متعهد شد تا سال 2000 ساخت نیروگاه را به پایان برساند.
برنامه هسته ای و احمدی نژاد
با این حال اما پس از به قدرت رسیدن محمود احمدی نژاد و اوج گیری تنش ها میان جمهوری اسلامی و جامعه جهانی بر مساله هسته ای، روسیه هر سال راه اندازی و تحویل این نیروگاه را به تاخیر انداخته است. مقامات روسیه در تابستان 1386 بحث مشکلات مادی شرکت پیمانکار را پیش کشیده و اعلام کردند که جمهوری اسلامی هزینه قرارداد تکمیل این پروژه را به طور کامل پرداخت نکرده است موضوعی که از طرف مقامات جمهوری اسلامی رد شد.
البته این مساله طی سه مرحله گفت و گو بین جمهوری اسلامی وطرف روسی تا بهار سال 1387 رفع شد که برخی ناظران و کارشناسان طی مقاله های مختلف در رسانه ها از درخواست اضافه بر قرار داده و به نوعی باج خواهی روسیه خبردادند که بهر ترتیب با موافقت مقامات کشور روبرو شد.
از سوی دیگر در بهمن ماه چندین سال پس از زمان منعقد شده در قرار داد برای زمان شروع به کار1389 مدتی پس از سوخت گذاری در نیروگاه بوشهر برخی رسانه ها از بروز مشکلات جدی در نیروگاه اتمی بوشهر خبرداده بودند. بر اساس این گزارش ها “ویروس استاکس نت” موجب بروز این مشکلات بود،با این حال اما مقامات جمهوری اسلامی، با وجود سکوت روس ها، هرگونه بروز مشکل در نیروگاه بوشهر را تکذیب کردند.
مدتی بعد در نیمه نخست اسفندماه سال گذشته سخنگوی روس اتم -طرف قرارداد برای راه اندازی نیروگاه بوشهر این موضوع را تایید کرد. وی در بیانیه ای رسمی اعلام کرد که “ممکن بود که به خاطر نقص فنی یکی از چهار پمپ، براده و یا تراشه فلزی در کاست‌های سوختی نفوذ کند” اما رامین مهمانپرست، سخنگوی وزارت خارجه گفت: “خروج سوخت از قلب راکتور بوشهر به‌دنبال مسئله در یکی از پمپ‌های خنک‌کننده انجام شد.”
همزمان مجلس شورای اسلامی طرح تحقیق و تفحص از نیروگاه اتمی بوشهر و رسیدگی به روند راه اندازی و مشکلات پیش آمده در این نیروگاه را در دستور کار خود قرار داد؛ طرح که مدتی کوتاه بیشتر دوام نیاورد و در نیمه فروردین ماه از دستور کار مجلس خارج و عملا منتفی شد. با این حال اعضای مجلس کمیته ای برای بررسی این موضوع تشکیل دادند.
حمیدرضا کاتوزیان رییس کمسیون انرژی مجلس در این باره گفته بود: “بحث تحقیق و تفحص از نیروگاه بوشهر به دلیل طولانی بودن پروسه آن منتفی شد، اما در این راستا این کمیسیون تصمیم به تشکیل کمیته ای به ریاست غفوری فرد و متشکل از آقایان نجابت، امیری، جلالیان، ذوالانوار و میگلی نژاد گرفت و اعضا به رییس مجلس معرفی شدند.”
حسین نجابت یکی از اعضای این کمیته در16 فروردین ماه در مصاحبه با روزنامه قدس در توضیح علت لغو تحقیق و تفحص از نیرگاه بوشهر “محرمانه بودن موضوع” را مطرح و اعلام کرد: “به دلیل محرمانه بودن برخی اطلاعات و مسایل در این پرونده از آنجا که گزارش تحقیق و تفحص باید در مجلس قرائت شود، مشکلاتی پدید می آمد اما با تشکیل کمیته ویژه و ارایه گزارش آن به کمیسیون و رئیس مجلس، بررسی مسایل با دست بازتری انجام می شود.”
این نماینده مجلس همچنین گفته بود: “اصل تأخیر در بهره برداری از نیروگاه پس از سوخت گذاری، نقص فنی وشکستگی توربین سیستم خنک کننده رآکتور بوده و لازم است، همه قطعات شکسته و پراکنده شده در رآکتور جمع آوری شود و براساس اطلاعات، اکنون در نزد طرف روسی و کارشناسان ایرانی درباره روش انجام این کار اختلاف نظرهایی وجود دارد.”
با این همه اما تاکنون نتیجه ای از تحقیقات این گروه درباره دلایل مشکلات نیروگاه بوشهر منتشر نشده است. تنها در خردادماه حسن غفوری فرد رییس کمیته تحقیق مجلس اعلام کرد: “بعد از حادثه نیروگاه اتمی بوشهر که منجر به خارج کردن سوخت از قلب رآکتور شد، با وجود بارگذاری مجدد سوخت در این رآکتور، هنوز نیروگاه به وضعیت عادی برنگشته است و نیروگاه اتمی بوشهر در حال حاضر از وضعیت سه ماه پیش خود هم عقب تر است.”
در آذرماه سال گذشته نیز فریدون عباسی رییس سازمان انرژی اتمی اعلام کرد که “در مورد خارج کردن سوخت از نیروگاه بوشهر، حق با روس‌ها بود و باید سوخت خارج می‌شد زیرا یک سری اجزای فلزی با سوخت وارد راکتور شده بود که باید سوخت خارج و سیستم شستشو می‌شد.”
در فروردین ماه سال جاری نیز محمود جعفری بطور تلویحی بهره برداری آزمایشی از نیروگاه اتمی بوشهر از بهمن ماه سال 90 را موفقیتی بزرگ خوانده و اعلام کرد که “در حالی به این موفقیتها در عرصه هسته‌ای رسیده‌ایم که تلاشهای بسیار زیادی برای متوقف کردن این اقدامات صورت گرفته بود ولی با وجود همه این فشارها این نیروگاه در شهریورماه سال گذشته به شبکه سراسری متصل شد.”
مقامات روسی پنهان نکرده اند که مخارج و زمانی که ایران برای برپائی نیروگاه بوشهر به کار انداخته و متحمل شده بار ها بیش از ساخت یک نیروگاه تازه بوده است.
