دستگیری، بازداشت، حبس دشوار، بازجویی های طولانی، توقیف گذرنامه، احضار مرتب به دادگاه: تمامی اینها به خاطر فیلمی که او قصد داشته در ایران بسازد. این فیلمساز ایرانی- فرانسوی 38 ساله از ماه فوریه متحمل مشکلات و سختی های بسیاری شده است. ولی به گفته خودش، علیرغم تمامی این رنج ها و بلاتکلیفی ها نمی خواهد تسلیم شود.
او در نامه ای به روزنامه لاپرس نوشته است: “علیرغم تمامی مشکلاتی که در این مدت متحمل شده ام، هنوز امیدوارم که بتوانم فیلمم را پس بگیرم. زمانی که در تاریخ 17 فوریه بازداشت و سپس به زندان اوین منتقل شدم، تقریباً مونتاژ فیلم را تمام کرده بودم.”
او در ادامه می نویسد: “این مسأله را مجدداً یادآوری می کنم که من یک فیلمسازم، نه یک مخالف یا مبارز سیاسی.” این درحالی است که هنوز هیچ گونه اتهامی بر او وارد نیست، ولی با این حال نمی تواند خاک ایران را ترک کند.
او در نامه 6 صفحه ای خود می نویسد: “من داشتم پروژه ای را که از یک سال آغاز کرده بودم تمام می کردم که 6 مرد با لباس شخصی درست جلوی استودیو تهران [جایی که او کار می کرد] مرا دستگیر کردند.” او چند ساعت بعد به همان زندانی می رود که زهرا کاظمی، عکاس ایرانی- کانادایی در سال 2003 رفته بود.
زندانبانان او که 30 ساعت فیلم روی کاست، دفترچه حساب بانکی و دیگر مدارکش را توقیف کرده بودند، قبل از بازجویی به زور چادری را بر سر او می کنند و چشمانش را نیز می بندند. او می نویسد: “شب اول، اعصابم خیلی متشنج بود و یک بحران عصبی را تجربه کردم. همان شب به درمانگاه رفتم و پزشک مسؤول به من قرص خواب آور داد.”
روز بعد، بازجویی ها از سر گرفته شد. سپس یکی از “کارشناسان اطلاعات و امنیت” به او می گوید که موضوع بسیار حساس و خطرناکی را برای فیلم خود انتخاب کرده و اکنون باید بهای آن را بپردازد. آنها همچنین در چند نوبت با او درخصوص زهرا کاظمی صحبت کرده اند.
مهرنوش سلوکی بارها در خصوص زندگی اش در فرانسه و دلایل نقل مکان به کانادا در سال 2004 مورد بازجویی قرار گرفت. در بین جلسات بازجویی او را در اتاقی کاملاً خالی با یک لامپ مهتابی که شب و روز روشن بود حبس می کردند.
این فیلسماز جوان در ادامه می نویسد: “من در این 30 روز بسیار ضعیف شده بودم. استرس و فشار عصبی بسیاری را متحمل شدم. از هوای آزاد و وسایل ارتباطی محروم بودم. واقعاً گیج شده بودم و نمی دانستم کجا هستم.”
مهرنوش سلوکی یک هفته قبل از سال نوی ایرانی یک سند 30 صفحه ای را دریافت می کند که در آن موضع رسمی ایران در زمان رویدادهای اوت 1988 به تفصیل نقل شده بود. او چهار روز بعد آزاد می شود.
او علیرغم لحظات سختی که در پشت میله های زندان گذرانده، می گوید که نسبت به بازجویان خود احساس نفرت نمی کند. او می گوید: “من در مدت حبسم چیزهای بسیاری یاد گرفتم.”
او از زمان آزادی از زندان در نزد والدینش در تهران زندگی می کند، اجازه خروج از پایتخت را ندارد و ارتباطش با خارج محدود است. هر از گاهی باید به سؤالات مسؤولین پاسخ دهد. او با حالتی اسرارآمیز می نویسد: “به من می گویند تا آخر عمر تو را در ایران نگه می داریم، اگر…”
او آرزوی ترک ایران را دارد. می خواهد سوار هواپیمایی به مقصد مونترال شود و دوستان و همکارانش را مجدداً ببیند. درحال حاضر امیدهایش به فرانسه ختم می شوند. این هفته وکیل او در فرانسه باید به دیدار برنارد کوشنر، وزیر امور خارجه جدید فرانسه برود.
ترس و وحشت روزانه او اجازه فکر کردن به فیلم جدیدش را نمی دهد. چندین ایده برای نوشتن فیلمنامه ذهن او را مشغول کرده. به نظر می رسد که تجربه کردن این ماه های طاقت فرسا برای این علاقه مند به هنر هفتم الهام بخش باشد.
انتقال به سفارت فرانسه
مهرنوش سلوکی که در ماه های اخیر در محل زندگی خود تحت نظارت بود، به سفارت فرانسه در تهران برده شد. این درحالی است که نزدیکان خانم سلوکی نمی دانند چرا او را به سفارت برده اند، ولی ازطرف دیگر معتقدند که بزودی موانع خروج او از ایران برداشته خواهد شد. به علاوه، دوستانش عریضه ای برای خروج او از ایران در اینترنت قرار داده اند.
به نقل از گزارشگران بدون مرز، دولت پاریس وضعیت مهرنوش سلوکی، فیلمساز ایرانی- فرانسوی را که اجازه ندارد خاک ایران را ترک کند، “با دقت بسیار” دنبال می کند. روز جمعه سخنگوی وزارت امور خارجه فرانسه اظهار داشت: “الیزه امیدوار است که او بتواند هرچه سریعتر به طور آزادانه رفت و آمد کند.”
گزارشگران بدون مرز در بیانیه ای به تاریخ پنج شنبه نوشته است دو نامه به وزارت امور خارجه فرانسه ارسال شده. در این دو نامه خواسته شده که مقامات ایرانی را “به دلیل ممنوعیت خروج مهرنوش سلوکی از ایران” بازخواست کنند. در بیانیه این سازمان آمده است: “مهرنوش سلوکی موقعیت بسیار سختی را تجربه می کند و امروز با سکوت مقامات ایرانی روبروست.”
در ادامه این بیانیه آمده است: “وثیقه سنگینی که از سوی خانواده سلوکی پرداخت شده نیز خود به عاملی اضافی تبدیل شده تا این فیلمساز جوان بیشتر تحت فشار قرار گیرد و اکنون پس از خروجش از زندان مرتباً او را برای سؤال و جواب احضار می کنند.”
مهرنوش سلوکی که در دسامبر سال 2006 برای ساخت یک فیلم مستند در رابطه با آتش بس سال 1988 به ایران سفر کرده بود، در تاریخ 17 فوریه 2007 بازداشت و به زندان اوین منتقل شد.
او در تاریخ 19 مارس پس از پرداخت وثیقه ای سنگین معادل با 80 هزار یورو آزاد شد. به گفته گزارشگران بدون مرز، گذرنامه مهرنوش سلوکی با وساطت سفارت فرانسه به او بازگردانده شده، ولی اسناد کاری او همچنان در دست مسؤولین ایرانی است.
پرناز عظیما
پرناز عظیما، روزنامه نگار ایرانی-امریکایی رادیو فردا نیز در حالتی مشابه به مهرنوش سلوکی اجازه خروج از ایران را ندارد. او که به “تبلیغ علیه جمهوری اسلامی” محکوم شده و برای یک رادیوی “ضد انقلابی” کار می کند، برای آزادی خود از زندان تا زمان محاکمه اش، مجبور به پرداخت وثیقه ای به مبلغ 411 هزار یورو شده است.
خانم عظیما که در جمهوری چک اقامت دارد، در ماه ژانویه 2007 برای دیدار مادر بیمار خود به ایران سفر کرد. گذرنامه او توقیف شد و او اکنون مجبور است تا زمان محاکمه خود در ایران بماند.
گزارشگران بدون مرز در پایان بیانیه خود آورده است که همچنان به دفاع از روزنامه نگاران زندانی و آزادی مطبوعات خواهد پرداخت. این سازمان دارای 9 بخش ملی در کشورهای مختلف است: آلمان، اتریش، بلژیک، کانادا، اسپانیا، فرانسه، ایتالیا، سوئد و سوئیس. این سازمان غیردولتی همچنین نمایندگانی در شهرهای بانکوک، لندن، نیویورک، توکیو و واشنگتن دارد و بیش از 120 خبرنگار و گزارشگر در سراسر جهان با این سازمان همکاری دارند.
منبع: لاپرس، 22 ژوئن 2007
مترجم: علی جواهری