سابرینا تاورنایز
طیب اردوغان نخست وزیر ترکیه گفت که او مایل است با استفاده از نقش رو به رشد کشورش در خاورمیانه و برای ایجاد پلی میان شرق و غرب، بین دولت جدید اوباما و ایران میانجی گری کند.
اردوغان روز یکشنبه در مصاحبه ای اعلام کرد انتخاب اوباما فرصت های جدیدی را برای تغییر در روابط میان ایالات متحده و ایران- به عنوان کشور همسایه ترکیه- بوجود آورده است. اوباما درتبلیغات انتخاباتی خود گفته بود گفتگو با ایران را مدنظر قرار خواهد داد و این چیزی است که دولت بوش مدت ها مخالف انجام آن بوده است.
اردوغان موضوع ارسال پیام تبریک احمدی نژاد به اوباما در هفته گذشته را “قدمی که باید از آن استفاده شود”، خواند.
اردوغان پیش از آغاز دیدار خود از آمریکا که به منظور شرکت در نشست بحران جهانی صورت می گیرد، گفت: “ما حاظر به میانجی گری هستیم. من اعتقاد دارم که می توانیم بسیار مفید باشیم.“
سازمان ملل، ایران را به دلیل برنامه هسته ای آن کشور هدف تحریم هائی قرار داده است. آمریکا و سایر کشورها سوء ظن دارند که برنامه ایران درخدمت تولید یک بمب هسته ای است. ایران نیز می گوید برنامه اش صلح آمیز است. ترکیه از موضع متحدان اروپائی خود حمایت می کند، اما درعین حال می گوید تحریم ها درحال تضعیف اصلاح طلبان است.
اردوغان گفت: “ما روابط میان ایران و آمریکا را با نگرانی دنبال می کنیم. انتظار ما این است که چنین مسائلی پای میز مذاکره حل شوند. در این زمانه، جنگ هیچگاه راه حل نیست.“
ترکیه از این نگران است که ایران به عنوان منبع موازی تأمین انرژی آن کشور در کنار روسیه، از نظر اقتصادی و سیاسی در انزوا قرار بگیرد. ضمناً ترکیه مایل نیست یک مناقشه نظامی دیگر در نزدیکی مرزهایش دربگیرد.
یک مقام اروپائی که بدلیل نداشتن اجازه برای صحبت در این مورد، نخواست نامش فاش شود گفت: “آنها (ترکیه) به شدت از نتیجه کار می ترسند. آنها نمی خواهند مسأله عراق تکرار شود.“
ترکیه می گوید موقعیت منحصر به فردی برای تسهیل گفتگوها میان واشنگتن و تهران در اختیار دارد. این کشور عضو پیمان ناتو است و ماه گذشته توانسته کرسی غیردائم شورای امنیت سازمان ملل را از آن خود نماید. ترکیه یک کشور مسلمان است و ظرف سال های اخیر روابط خود را با همسایگان خاورمیانه ای اش احیاء کرده است. ترکیه در سال جاری با آوردن اسرائیل و سوریه پای میز مذاکره، آنهم پس از سال ها وقفه در این مسیر، امتیاز خوبی را کسب کرده است.
در عین حال، مقامات غربی تردید دارند که ترکیه به عنوان یک متحد غرب بتواند در ایفای نقش یک میانجی بی طرف میان واشنگتن و تهران موفق عمل کند. روابط ترکیه با ایران از پیچیدگی برخوردار است. این کشور از پیوندهای فرهنگی و انرژی با ایران برخوردار است اما از نظر نفوذ سیاسی در منطقه درحال رقابت با تهران است. ایران علیرغم ماهیت اسلامی دولت اردوغان، تفاوت های ایدئولوژیک عمیقی با ترکیه به عنوان یک کشور سکولار دارد.
مقام اروپائی گفت: “ترکیه می داند ایفای نقش میانجی میان غرب و ایران واقعاً با خطر همراه است. چنین اقدامی آنها را در موقعیت نامناسبی قرار خواهد داد.“
بااینحال، با در پیش بودن استقرار یک دستگاه دیپلماسی جدید در آمریکا و رئیس جمهوری که تمایل خود را برای ایجاد تغییرات گسترده در سیاست خارجی اعلام کرده، ممکن است فرصت هائی وجود داشته باشد.
اردوغان گفت: “اصل ما در سیاست خارجی این است که دشمن جدید برای خودمان درست نمی کنیم.“
دولت وی روابطش را درخارج از محدوده منطقه ای نیز گسترش داده است. ترکیه از افتتاح 15 سفارتخانه جدید در افریقا خبر داده است و سعی کرده در روابطش در داخل نیز تجدید نظر کند. مقامات ترکیه در ماه گذشته گفتگوهائی را با مسعود بارزانی- رهبر کردهای مستقر در شمال عراق- برگزار کردند که حتی تصور این اقدام هم در یکسال گذشته امری محال بود.
سونر کاگاپاتی- ناظر ارشد در مسائل خاورنزدیک از مؤسسه واشنگتن- می گوید: “ترکیه دیگر کشوری نیست که تصمیمات سیاست خارجی خود را بر اساس آنچه غرب تصور می کند، تنظیم نماید.“
اردوغان که در آستانه هفتمین سال از دوره نخست وزیری خود است، پیشنهاداتی به اوباما کرده است: “سر مواضع خودت بایست، اما درگیر جنگ نشو.“
منبع: اینتر ناشنال هرالد تریبون - 12 نوامبر