بعد از گذشت چندین ماه از تصاحب شرکت مخابرات ایران توسط شرکت های زیرمجموعه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در معامله ای بی رقیب، یک نماینده اصولگرای مجلس شورای اسلامی زمزمه بازگشت این شرکت به دولت را مطرح کرد.
الیاس نادران، نماینده اصولگرای تهران و عضو شورای مرکزی جمعیت ایثارگران انقلاب اسلامی که خود از اعضای سابق سپاه پاسداران است، در گفت و گو با سایت خبری الف از تلاش تعدادی از نمایندگان مجلس هشتم برای بازگرداندن شرکت مخابرات به دولت خبر داد و تاکید کرد که این شرکت باید به دولت بازگردد.
وی در عین حال خبر از آن داد که مرکز پژوهش های مجلس که به ریاست احمد توکلی، دیگر نماینده تهران و مدیرمسئول سایت الف (سایتی که نادران با آن گفت و گو می کرد) فعالیت می کند، در حال بررسی امکان حقوقی این جابجایی است و به زودی نظر کارشناسی خود را در این مورد ارائه خواهد داد.
لغو واگذاری شرکت مخابرات ایران به کنسرسیومی از شرکت های وابسته به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و بازگرداندن آن به دولت بدان معنا خواهد بود که بزرگترین معامله تاریخ بورس ایران با تمام حواشی و تبلیغاتی که درباره اش وجود داشت، باطل خواهد شد.
شرکت مخابرات جمهوری اسلامی که یکی از معدود شرکت های سودده دولتی ایران به شمار می رفت، مهرماه سال گذشته به کنسرسیوم “اعتماد مبین” که بعدا به شرکت “توسعه اعتماد مبین” تغییر نام داد، واگذار شد.این کنسرسیوم از شرکت های سرمایه گذاری “توسعه اعتماد” و “شهریار مهستان” که از شرکت های زیر مجموعه بنیاد تعاون سپاه هستند و شرکت “گسترش الکترونیک مبین ایران”، از شرکت های زیر مجموعه ستاد اجرایی فرمان امام، تشکیل شده است.
مجید سلیمانی پور، مدیرعامل و عضو هیات مدیره شرکت توسعه اعتماد مبین، 21 آذر ماه سال 88 همراه با همسرش به طرز مشکوکی درگذشت. علت مرگ او خفگی بر اثر گاز گرفتگی اعلام شد.
واگذاری شرکت مخابرات به این کنسرسیوم در ظاهر با هدف اجرایی کردن سیاست های کلی اصل 44 قانون اساسی که توسط رهبر جمهوری اسلامی ابلاغ شده صورت گرفت اما واگذاری آن به شرکت های وابسته به بزرگترین نهاد نظامی و امنیتی ایران، آنهم در شرایطی که “گروه پیشگامان کویر یزد” به عنوان تنها نماینده واقعی بخش خصوصی به دلیل آنچه سازمان خصوصی سازی ایران “نداشتن صلاحیت امنیتی” عنوان کرد از این معامله کنار گذاشته شد، اعتراض گسترده کارشناسان اقتصادی، فعالان بخش خصوصی و حتی نمایندگان مجلس را به دنبال داشت.
دو روز پس از واگذاری شرکت مخابرات به کنسرسیوم اعتماد مبین، علی لاریجانی، رئیس مجلس شورای اسلامی در واکنش به اعتراض تعدادی از نمایندگان مجلس به این موضوع، از پیگیری این مسئله توسط کمیسیون نظارت بر اجرای اصل 44 خبر داد و در عین حال گفت: “طرف معامله انجام گرفته، سپاه نیست بلکه تعاونی سپاه است که بخش بازنشستگی و این امورات سپاه را دنبال می کند.”
در عین حال محمدرضا مدرس خیابانی، مدیرعامل شرکت سرمایه گذاری شهریار مهستان (یکی از سه شرکت حاضر در کنسرسیوم اعتماد مبین) هم یک هفته پس از تصاحب بورس اعلام کرد: “این کنسرسیوم ارتباطی با سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ندارد.”
او اما بلافاصله اذعان کرد: “تقریبا نیمی از سهام گروه بهمن که شرکت شهریار مهستان زیر نظر آن است، به سپاه پاسداران تعلق دارد.”
گروه بهمن یکی از کارتل های عظیم اقتصادی ایران است که علاوه بر شرکت های سرمایه گذاری متعدد، در صنایع مختلف مانند صنعت خودروسازی و موتورهای سنگین نیز دست دارد.
هشت میلیارد دلار در کمتر از نیم ساعت
50 درصد به علاوه یک سهم از سهام شرکت مخابرات ایران مجموعا به تعداد 23 میلیارد سهم، روز پنجم مهرماه سال گذشته به کنسرسیوم اعتماد مبین واگذار شد. این واگذاری که بزرگترین معامله تاریخ 41 ساله بورس اوراق بهادار تهران بوده است در کمتر از نیم ساعت انجام شد.
در جریان این واگذاری هر سهم شرکت مخابرات ایران به قیمت 340 تومان به فروش رسید. ارزش کل سهام عرضه شده مخابرات حدود هشت هزار میلیارد تومان (هشت میلیارد دلار) بود و خریدار این سهام باید 20 درصد از قیمت را به صورت نقدی و بقیه را نیز در 16 قسط و هر شش ماه یک بار به خزانه دولت بپردازد.
پرداخت چنین مبلغ هنگفتی از عهده کمتر خریداری ساخته است و به عقیده برخی کارشناسان تامین چنین پول هنگفتی هم جز از طریق شرکت های دولتی یا شبه دولتی امکان پذیر نیست.
شرکت مخابرات ایران یکی از شرکت های مشمول اصل 44 قانون اساسی است، که پنج درصد از سهام آن سال گذشته در بورس عرضه شده و پنج درصد به کارکنان و 20 درصد از سهام آن نیز از طریق سهام عدالت واگذار شده است.
با واگذاری پنجاه درصد از سهام، میزان سهام واگذار شده مخابرات به 80 درصد خواهد رسید و بنابر قانون، بقیه 20 درصد سهام مخابرات در اختیار دولت باقی خواهد ماند.
سپاه سهام دار
سهام مخابرات در حالی فروخته شد که چند بار برنامه فروش این سهام به تعویق افتاده بود. در آخرین بار نیز این اتفاق ظاهرا بنابر تقاضای گروه “مهر اقتصاد ایرانیان” برای شرکت در این معامله روی داد.
مهر اقتصاد ایرانیان یک شرکت سرمایه گذاری است که در بورس فعالیت می کند و یکی از شرکت های زیر مجموعه موسسه مالی و اعتباری مهر است که صاحب آن نیروی مقاومت بسیج سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است.
هیات مدیره و مدیریت این شرکت را افرادی چون سردار احمد شفیع‌زاده، رئیس بنیاد تعاون سپاه پاسداران، سردار سید مجید میراحمدی، جانشین سابق فرماندهی بسیج و عضو فعلی ستاد مشترک سپاه، سردار عبدالحسین صفایی، معاون نیروی انسانی بسیج کل کشور و سردار مهدی قاسمی از اعضای مرکز تحقیقات سپاه پاسداران، و دیگر فرماندهان ارشد سپاه پاسداران چون محمد ابراهیم فروزنده بر عهده دارند.
به گفته عیسی رضایی، مدیرعامل مؤسسه مهر اقتصاد ایرانیان ۱۰۰ درصد سهام این شرکت متعلق به صندوق قرض‌الحسنه بسیجیان (مؤسسه مالی اعتباری مهر) است.
همچنین بخش عمده ای از سهام شرکت های عظیمی مانند فولاد مبارکه، تراکتورسازی تبریز، داروسازی جابربن حیان، صنایع دریایی ایران (صدرا) و ایرالکو نیز در اختیار موسسه مالی اعتباری مهر است.
بنیاد تعاون سپاه هم که کنسرسیوم اعتماد مبین زیر نظر آن فعالیت می کند در سال ۱۳۶۷ تاسیس شد و اکبر غمخوار و محسن رفیق‌دوست از مهم‌ترین مدیران این بنیاد در دهه ۷۰ بودند. موسسه صندوق پس‌انداز و قرض‌الحسنه انصارالمجاهدین (موسسه مالی اعتباری انصار) نیز وابسته به این بنیاد است.
به نوشته روزنامه تهران امروز، “بنیاد تعاون سپاه” هم‌اکنون ۴۵ درصد سهام گروه بهمن، چهار درصد سهام گروه سایپا و ۲۵ درصد سهام پتروشیمی کرمانشاه را در اختیار دارد. همچنین این بنیاد در بورس بسیار فعال بوده و سهام برخی شرکت‌های بورسی چون شرکت “باما” را خریداری کرده است. از جمله شرکت‌های معروفی که صد‌در‌صد سهام آنها متعلق به بنیاد تعاون سپاه است می‌توان به شرکت “کشت و صنعت شاداب خراسان”، شرکت “خدمات هوایی پارس” و صنایع غذایی “مائده” اشاره کرد.
اینها همه تنها بخشی از شرکت ها و گروه های وابسته به بنیاد تعاون سپاه هستند که خود فقط یکی از بازوهای اقتصادی این نهاد امنیتی ـ نظامی است.
هم اکنون مدیریت فرودگاه بین المللی امام خمینی تهران هم که طی یک عملیات نظامی در اواخر دولت دوم سید محمد خاتمی از شرکت ترکیه ای “تاو” گرفته شد، در اختیار سپاه پاسداران انقلاب اسلامی قرار دارد.
جدای از این در تابستان سال ۱۳۸۵ نیز، سپاه پاسداران با حمله نظامی به یکی از دکل های حفاری نفتی شرکت رومانیایی “سرویچی پترولیره” در خلیج فارس آن را تصرف کرد و یک سال پس از آن، در تابستان ۱۳۸۶، شرکت “کیش اورینتال” را نیز تحت اختیار خود در آورد.
قرارگاه سازندگی خاتم الانبیاء سپاه، هم اکنون بزرگترین کارتل اقتصادی و صنعتی کشور است که به گفته ناظران با استفاده از رانت عظیم ترین پروژه های نفتی و اقتصادی ایران را در اختیار خود گرفته است.
از جمله این پروژه ها می توان به قرارداد یک میلیارد و دویست میلیون دلاری احداث خط هفت متروی تهران، قرارداد هفت میلیارد دلاری پروژه های مرتبط با میدان گازی پارس جنوبی، آن هم بدون رعایت تشریفات مناقصه و قرارداد دو و نیم میلیارد دلاری خط ریلی پس کرانه منطقه آزاد چابهار، اشاره کرد.
روزنامه بعدا توقیف شده اعتماد ملی در شماره ۱۲ مرداد ۱۳۸۷ خود نوشت که حضور سپاه در فعالیت‌های اقتصادی به نقطه عطف کم‌سابقه‌ای رسیده است.
به نوشته این روزنامه، ناظران بورس تهران هر روز شاهد جابه‌جایی حجم قابل توجهی از سهام از سوی فعالان حقوقی زیر مجموعه سپاه پاسداران هستند. این روند در دو سال گذشته شدت قابل ملاحظه ای گرفته است.
بنابراین گزارش، فعال‌ترین شرکت‌های وابسته به سپاه در بورس تهران مهر اقتصاد ایرانیان است. خرید سهام شرکت‌های تایدواتر، گروه بهمن، آذراب، توسعه معادن روی و تراکتورسازی تبریز همگی توسط شرکت مهر اقتصاد ایرانیان صورت پذیرفته است.
چه توجیهی دارد؟
ورود سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به فعالیت های اقتصادی به پایان جنگ هشت ساله ایران و عراق و دولت اکبر هاشمی رفسنجانی باز می گردد که فرماندهان خسته از جنگ، ردای تجارت بر تن کردند.
هاشمی رفسنجانی اخیرا در واکنش به سخنان نماینده ولی فقیه در سپاه که گفته بود ورود سپاه به فعالیت های اقتصادی به درخواست خود او صورت گرفته، با تایید این مطلب اظهار داشت: “اولا در آن زمان تمام امکانات صنعتی لجستیکی کشور در اختیار سپاه بود. در اختیار گرفتن این امکانات بعد از جنگ به هیچ روش دیگری میسر نبود و اقدام من تاکتیکی برای آزاد کردن بخش عظیمی از امکانات ملی بود که بلوکه شدن آن در نزد سپاه توجیهی نداشت. ثانیا گیریم که چنین باشد، استمرار حضور پر رنگ سپاه در عرصه اقتصادی الآن چه توجیهی دارد؟”
میرحسین موسوی، نخست وزیر دوران جنگ و از رهبران جنبش سبز هم در یادداشتی که در واکنش به قطعنامه اخیر شورای امنیت سازمان ملل درباره پرونده هسته ای ایران نوشت، با اشاره به فعالیت های گسترده اقتصادی سپاه متذکر شد: “سپاهی که مشغله فکریش بالا و پائین رفتن قیمت دلار و دخالت در امور بانکداری و بازارسهام وپیمانکاری و صادرات و واردات است نمی تواند برای تامین امنیت کشور و انقلاب مورد اعتماد باشد.”
مهدی کروبی نیز زمانی که رئیس مجلس ششم بود اعلام کرد، سپاه پاسداران ۶۰ اسکله غیرمجاز در جنوب کشور ایجاد کرده است که از این اسکله ها برای ورود و خروج کالا خارج از نظارت دولت استفاده می کند.
نادران: سپاه ضرر می کند
اینک تنها چند روز پس از آنکه وزیر امور اقتصادی و دارایی کابینه احمدی نژاد موفق شد اکثر نمایندگان مجلس را در مورد پاسخ خود به پرسشی درباره دلایل واگذاری شرکت مخابرات به شرکت های تابعه سپاه قانع کند، الیاس نادران، نماینده اصولگرای تهران خبر داد که تلاش ها برای بازپس گیری مخابرات از سپاه و بازگرداندن آن به دولت ادامه دارد.
او در گفت و گو با سایت الف، با بیان اینکه “وارد کردن سپاه در فعالیت های مختلف تصدیگری اقتصادی در این سطح وسیع به سپاه حتماً ضرر وارد می کند”، هشدار داد: “ورود سپاه در عرصه‌ای که با عموم مردم سر و کار دارد و بعداً در تغییر تعرفه‌ها یا قطع ارتباطات مردم یا مدیریت تماس ها و دیگر موارد هر اتفاقی که بیافتد اولین مسوول در افکار عمومی سپاه خواهد بود و این حتما به مصلحت سپاه نخواهد بود.”
نادران اضافه کرد: “پنجاه درصد سهام مخابرات ایران به کنسرسیومی واگذار شده که بخش قابل توجهی از آن متعلق به سپاه و بخشی دیگر آن متعلق به ستاد اجرایی فرمان حضرت امام است. باتوجه به اینکه در بورس فقط یک خریدار می تواند وجود داشته و بیش از پنجاه درصد بزرگترین شرکت کشور هم به این کنسرسیوم واگذار شده بنابراین انحصار دولتی به یک انحصار غیر دولتی تبدیل شده و شرایط رقابت از بین رفته است. یعنی سرمایه گذاران دیگر امنیت لازم برای رقابت را ندارند لذا چون قبلاً بخشی بزرگی از سهام واگذار شده و دیگر امکان رقابت با این کنسرسیوم وجود ندارد. بر اساس شاخص های اقتصادی و بخش صنعت، در بسیاری از صنایع بیش از ۲۵ درصد سهام یک صنعتی که در اختیار یک کنسرسیوم باشد، آن کنسرسیوم در آن بازار اقتصادی حاکم خواهد یافت اما امروز در مخابرات نسبت بسیار فراتر از حد می باشد.”
نماینده تهران در پاسخ به این پرسش که “چرا شورای رقابت که باید از رقابت حراست کند، این واگذاری را تایید کرد؟” گفت: “به اعتقاد من شورای رقابت بحث فنی اقتصادی برآورد کارشناسانه در این مورد انجام نداد و اگر احیاناً مدعی هستند که این کار را انجام دادند من تقاضا می کنم که مطالعات پشتیبانی شده ای که منجر به این نظر شد که واگذاری بیش از پنجاه درصد سهام بزرگترین شرکت مخابراتی کشور به یک کنسرسیوم باعث ایجاد انحصار در بخش خصوصی نخواهد شد را منتشر کنند.”
طبق قانون، شورای رقابت می تواند راسا نسبت به ابطال معاملات صورت گرفته در بورس اقدام کند.
جمشید پژویان، رئیس شورای رقابت در این خصوص گفته است: “مجلس با تغییر و تجدید قوانین می‌تواند به این موضوع رسیدگی کند اما در حال حاضر و بدون تغییر قانون، مجلس و مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی نمی‌توانند اقدامی در زمینه ابطال معامله انجام بدهند.”
با وجود این الیاس نادران گفته است که: “مجلس قانون جامعی را تصویب کرد چون در چهارچوب سیاستهای کلی اصل 44 بخصوص جزء 3 بند هـ صراحت دارد که نباید واگذاری‌ها، فعالیت‌ها، آزادسازی‌ها منجر انحصار شرکت‌های دولتی به انحصار غیر دولتی بشود.”
این عضو شورای مرکزی جمعیت ایثارگران تصریح کرد: “منتهی وقتی مجری چهارچوب های اجرای قانون را رعایت نمی کند نباید مسوولیت را متوجه قانونگذار کرد. در بورس وقتی بنابر این هست که سهام یک شرکت معظم و در این حجم واگذار شود و شما تنها یک خریدار دارید برای واگذاری، رقابت مسخره‌ترین واژه‌ای است که می شود برای آن بکار برد. به اعتقاد من نه تنها شرایط بورس رعایت نشده و حتی شرایط قانون برای مذاکره هم رعایت نشده است. یعنی اگر دستگاه مذاکره کننده با خریدار به مذاکره می نشستند قیمتی بهتر آن تعیین می شد که فقط یک خریدار در بورس کالایی را به 9 ریال بیش از قیمت پایه تعیین شده در بورس خریداری کند. یعنی هر سهمی را 9 ریال بیشتر خریداری کرده‌اند که به عبارتی 3400 ریال قیمت پایه بوده که 9 ریال بیشتر خریده اند. اگر هم می خواستند کمتر هم بخرند هیچ منعی وجود نداشت چون تنها خریدار بالقوه سپاه بوده است.”
نماینده اصولگرای تهران در واکنش به سخنان رئیس شورای رقابت درباره ابطال واگذاری شرکت مخابرات به کنسرسیوم اعتماد مبین هم اظهار داشت: “در مجلس صحبتی شده است که با توجه به مقاصدی که حول و حوش این قرارداد وجود داشته و خلاف قانون هایی که صورت گرفته طرحی را پیشنهاد کنند که این قرارداد را باطل کند و شرکت مخابرات را برگردانند به یک شرکت دولتی. البته بنده هنوز از لحاظ حقوقی این تصمیم را بررسی نکرده ام. امیدوارم انشاءالله مرکز پژوهشهای مجلس زودتر این اقدام حقوقی را انجام بدهد و نظر کارشناسی‌اش را بدهد تا ببینیم آیا این امکان وجود دارد یا خیر.”
شمس الدین حسینی، وزیر امور اقتصادی و دارایی هفته گذشته در مجلس گفته بود :“ما سهام مخابرات را نه به ستاد اجرایی و نه بنیاد تعاون سپاه فروخته‌ایم؛ اگرچه این دو مجاز به کار اقتصادی هستند، بلکه ما سهام مخابرات را به کنسرسیومی فروختیم که با چند نسل به این دو نهاد می‌رسد. وقتی ما سهام را به صورت خرد عرضه می‌کنیم اولا مدیریت منتقل نمی‌شود و ثانیا نمی‌توانید اطمینان پیدا کنید که یکپارچگی مدیریت حفظ می‌شود و سرمایه‌گذاری صورت می‌گیرد.”
انتقاد رهبر از تبلیغات علیه سپاه
اما در شرایطی که اعتراضات به عملکرد سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در حوزه های گوناگون و بخصوص اقتصادی، سیاسی و امنیتی روز به روز افزایش پیدا می کند، رهبر جمهوری اسلامی با حمایت از این نهاد نظامی و امنیتی، این انتقادات را نشانه آنچه “مؤثر بودن سپاه در تداوم حرکت عزتمند و مقتدرانه ملت ایران” توصیف کرد، دانست.
آیت الله خامنه ای در دیدار هفته گذشته خود با فرماندهان و اعضای ارشد سپاه گفت: “تبلیغات شدید دشمنان و دنباله های داخلی آنان بر ضد سپاه پاسداران، نشانه مؤثر بودن سپاه در تداوم حرکت عزتمند و مقتدرانه ملت ایران است.”
وی همچنین با اشاره به درخواست دولت هاشمی رفسنجانی برای ورود سپاه به فعالیت های اقتصادی پس از پایان جنگ اضافه کرد: “در این عرصه نیز سپاه هر جا حضور یافت بهترین اقدامات سازندگی را انجام داد و این واقعیات نشان می دهد که این نهاد مردمی، در پرتو وفاداری به شاکله معنوی خود، از سازمانی منعطف برخوردار است که براساس نیازهای زمان، روز به روز متحول و متکامل نیز شده است.”
