سهیل آصفی
“مشکل کشور ما موی سر چند جوان نیست”. این سخن محمود احمدی نژاد، رئیس جمهور اسلامی در جریان کارزار انتخاباتی بود که از سیمای اسلامی پخش شد. حالا با آغاز دومین ماه از فصل گرم تموز، بنا بر وعده رئیس پلیس تهران، با شدید طرح موسوم به “ارتقای امنیت اجتماعی” در کشور، از امروز اول مردادماه برخورد با پسرانی که به گفته مقامات نیروی انتظامی از مدل های “منحرف” مو استفاده می کنند آغاز می شود. سردار رادان، رئیس پلیس تهران، در کنار برخورد با مردان “بدحجاب”، خبر از تشدید برخوردها با زنان “بدحجاب” هم داده است.
گرم شدن بیشترهوا در نقاط مختلف کشور و الزام به رعایت پوشش های اسلامی با ضوابط جدید اما موجب آن نشده است که سنگفرشهای داغ خیابان های شمال و میانه پایتخت در ساعات خنک تر رو به عصر، میزبان مردان و زنانی با آخرین شیوه های آرایشی نباشد. آرین، یکی از این شهروندان است که با اشاره به فصل تابستان و تعطیلی دانشگاه می گوید جای دیگری را جز “خیابان گردی” برای تفریح نمی شناسد: “ما برای اینکه یک لحظه نفس بکشیم باید کجا برویم؟ با این وضعیت سهمیه بندی بنزین، ماشین را هم مثل گذشته نمی توانیم بیرون بیاوریم. می آییم در اینجا قدم می زنیم. اینجا هم به ما پسران بدحجاب می گویند. در بعضی موارد هم دوستان ما را گرفته اند”.
بر پایه اخبار منتشره در رسانه های رسمی، نیروهای پلیس از امروز جلوی کسانی را می گیرند که شلوارهای فاق کوتاه می پوشند و از گردنبندهای مارک دار و از لباس های دارای آرم استفاده می کنند. گفته شده است که این افراد به محض مشاهده، از سوی پلیس امنیت دستگیر و به مرکز پلیس امنیت عمومی انتقال داده می شوند.
طرح تازه پلیس ایران در زمینه برخورد با پوشش پسران واکنش های مختلفی را برانگیخته است. از آغاز استقرار جمهوری اسلامی در ایران و وضع قانون “حجاب اجباری” در کشور همواره برخوردهای مقطعی با نحوه پوشش مردان مانند استفاده از کراوات یا پیراهن های آستین کوتاه در سطح جامعه وجود داشته، اما برخورد با مردان به دلیل استفاده از “شلوارهای فاق کوتاه”، “گردنبند مارک دار” و “مدل موی سر” با اصطلاح نوظهور “مردان بدحجاب” برخوردی تازه است. برخوردی که رئیس پلیس تهران آن را ناشی از ترویج مدل های “منحرف” غربی می داند که با هنجارهای ایران همخوانی ندارد.
بر اساس گزارش ها پسرانی که به دلیل مدل های “منحرف” مو دستگیر شوند با ضمانت خانواده آزاد می شوند؛ اما باید بعد از آزادی مدل موی سرشان را اصلاح کنند و با مراجعه به پلیس، این موضوع را اطلاع دهند.
جریمه پسرانی که “لباس نامناسب” به تن داشته باشند، همانند دختران دارای پوشش نامناسب است. پسران هم بعد از دستگیری به مرکز پلیس منتقل و بعد از آوردن لباس مناسب از سوی خانواده، آزاد می شوند.
فرمانده نیروی انتظامی تهران بزرگ علاوه بر خبر برخورد با “مد‌های غربی” موی پسرها، از “برخورد شدید” با زنانی که از روپوش های بالای زانو استفاده می کنند هم خبر داده است. با وجودی که محمود سالارکیا، معاون داستان تهران رسما اعلام کرده که “هیچ قانونی برای برخورد با مدل موی سر آقایان وجود ندارد و چنانچه ناهنجاری در این مورد وجود داشته باید با فرهنگ سازی موضوع را مرتفع کرد” با آغاز طرح مزبور، هنوزهیچ یک از مقامات مسئول نیروی انتظامی واکنشی نسبت به آن نشان نداده اند. ضمن آنکه رئیس پلیس شهر تهران هنوز مصادیق “مدل های منحرف” موی پسران و مصادیق “بدحجابی پسران” را اعلام نکرده است.
شاید با تشدید سختگیری ها از سوی مقامات انتظامی از تعداد پسران به اصطلاح بدحجاب و دخترانی که هر شکل ممکن “مد”های فصل گرم رابا قواعد پوشش های اسلامی در ایران تطبیق می دهند، کاسته شده باشد، اما مردم همچنان با انتخاب رنگ هایی شاد و زنده، تحرک دیگری را در حوزه جلوه های بصری، به خیابان های شهر بخشیده اند.
به همین علت است که برخی معتقدندسیاستگزاران رسمی در واقع با تشدید سخت گیری ها به دنبال جلوگیری از آن چیزی هستند که در ماههای اخیر و در رسانه های نزدیک به بنیادگرایان “بی حجابی” خوانده می شود. یک جامعه شناس در این مورد می گوید: “آنها هم مانند من و شما هر روز شاهد حضور زنانی هستند که در اماکن پر تردد شهر روسری های خود را روی شانه انداخته اند. آنها می خواهند با بی حجابی تدریجی مردم مقابله کنند.”
وی به حضور افرادی از طبقات مختلف اجتماعی در میان این گروه هااشاره می کند و می افزاید: “باید توجه داشت زمانی که شدت فشارها روی اقشار مختلف اجتماعی از حد معینی فراتر رود، جامعه شاهد واکنش های اعتراضی به صورت های مختلف خواهد بود. این افراد که از پوشش و آرایش مد روز استفاده می کنند الزاما متعلق به طبقات فرادست جامعه نیستند و شاید بتوان گفت بخش کثیری از آنها را هم جوانان متعلق به طبقه متوسط و بعضا فرودست جامعه تشکیل می دهند که با فروختن فرش زیر پای خود هم که شده ظاهر مطابق با الگوهای ترویج شده در جامعه را برای خود درست می کنند. آنها جوانند و به دلیل کمبودهای مختلفی که در حوزه معیشت و اقتصاد، اشتغال، فرهنگ و تفریحات روزمره با آن رو به رو هستند حداقل دلخوشیشان آراستن خود به شیوه ترویج شده در ماهواره ها و… است”.
این جامعه شناس با اشاره به بحث کهنه تهاجم فرهنگی که در طول قریب به سه دهه استقرار حکومت دینی در ایران و با در اختیار داشتن همه تریبون های رسمی و غیر رسمی سعی در “مقابله” با آن شده است، به “نبود سیاست فرهنگ ساز” و برخوردهای “ایجابی” مانند دهه شصت در این ارتباط اشاره می کند و می گوید در جهان امروز شیوه های مبتنی بر سرکوب های مقطعی راه به جایی نبرده و تنها موجب پیچیده تر شدن موضوع شده است.