جلال یعقوبی
پس از خروج کلیه سفیران کشورهای اروپایی وزیر امور خارجه فرانسه صریحا دلیل فراخوانی سفرای اروپایی را اعلام همبستگی اتحادیه اروپا با آلما ن دانست تأکید کرد که “باید برای مقامات ایران روشن شود که هیچ کشور اروپایی حاضر نیست، تفکر دخالت ایران در امور زندگی داخلی کشورهایمان را بپذیرد.”[روزنامه همشهری – سی‌ویکم فروردین 1376]
در آن زمان، علی فلاحیان، وزیر وقت اطلاعا ت، دلیل ماجرای میکونوس را هماهنگی ها و همکاری‌های وزارت اطلاعات ایران و آ لما ن اعلام کرد و آنرا توطئه امریکا و صهیونیستها دانست! او در زمینه‌ی همکاری سرویس‌های اطلاعاتی ایران و آلما ن در زمینه‌ی تروریسم و مواد مخدر گفت: “هماهنگی‌های به عمل آمده با مقامهای اطلاعاتی آ لما ن موجب خشم آمریکا و صهیونیستها و ضدانقلا ب شده بود بگونه ای که آ نها شدیداً به آلمان اعتراض کردند و این کشور را تحت فشار قرار دادند. در وهله اول آ لما نها به این اعتراضها ترتیب اثر ندادند و تلا ش کردند همکاری اطلاعاتی خود را با ایران ادامه دهند و این همکاری‌ها نتایج خوبی هم در برداشت. اما این اواخر آ لما نها شدیداً از سوی رژیم صهیونیستی تحت فشار قرار گرفتند بگونه ای که برای ادامه همکاری با ایران از ما امتیاز می خواستند. آ نها در یک معامله سیاسی که از سوی صهیونیستها طراحی شده بود، اطلاعاتی در باره “ران آراد” خلبا ن اسرائیلی که هواپیمایش در جنوب لبنان سقوط کرد می‌خواستند. اطلاعاتی که در اختیار ما نبود و به موازات این خواسته خود، همواره ایران را متهم می‌کردند که افراد مسلح را برای کشتن عناصری در رستورا ن میکونوس به آ لما ن اعزام کرده است. همچنین یکی از اتباع ایرانی را به نام کاظم دارابی در آ لما ن گروگان گرفتند و خواستار آزادی خلبان اسرائیلی از سوی ایران شدند.” کاظم دارابی که از دیدگاه وزیر اطلاعات گروگان گرفته شده بود همان کسی است که با عنوان شاهد D در دادگاه میکونوس علیه ایران شهادت داد و بعدها نیز به ایران بازنگشته و پناهنده شد. فلا حیان در همان گفتگو اضافه کرد: “اگر دستگاه قضایی آ لما ن مستقل بود آنطور که دولت آلمان ادعا می‌کند نباید آزادی فردی را در قبا ل یک خلبان اسرائیلی که در اختیار ما نیست طلب می‌کرد. وقتی ما به مقامهای آ لما نی که تحت فشار آمریکا و صهیونیستها اطلاعاتی در باره خلبا ن اسرائیلی می خواستند گفتیم از او خبری نداریم در جواب گفتند: ما در دادگاه میکونوس اقدام متقابل می کنیم. این ثابت می کند اقدام آلمان در این دادگاه هم غیر حقوقی است و هم برای کسب امتیاز است.” [ روزنامه همشهری –یکم اردیبهشت 1376]
دارابی نهایتا در دادگاه میکونوس به حبس ابد محکوم شد. در همان روزها روزنامه همشهری خبر داد شاهد دادگا ه میکونوس که علیه رهبران جمهوری اسلامی ایران شهادت داده بود در نامه ای به روزنامه فرانکفورتر الگماینه (چاپ آلما ن) اظهارات خود را پس گرفته است. به نوشته‌ی همشهری: “ابوالقاسم مصباحی که در دادگاه میکونوس تحت عنوا ن شاهد Cشهادت داده بود در نامه‌ی خود تأکید کرد؛ امروز با اطمینان می دانم که کمیته ای به نام وظایف ویژه اصلاً وجود ندارد.” [روزنامه همشهری – سی‌ام فروردین 1376] این خبر البته کذب بود.
شاهد C دادگاه میکونوس، با نام ابوالقاسم مصباحی به عنوا ن یکی از مقامات بلندپایه امنیتی ایران معرفی شده بود، بعدها کتابی منتشر کرد و خبر داد که به توصیه سعید امامی از ایران گریخته ا ست. او در آن کتاب همچنا ن بر سخنان پیشین خود تاکید کرد.[روزنامه خرداد –ششم تیر 1376] مصباحی در دادگاه میکونوس صریحا اعلام کرده بود که در ایران کمیته‌ای ویژه زیر نظر رهبر ایران و با مشارکت نیروهای امنیتی وزارت اطلاعات و سپاه پاسداران تشکیل می‌گردد که وظیفه‌ی آن شناسایی مخالفان حکومت در ایران و خارج از ایران است و نهایتا تصمیمگیری درباره‌ی سرنوشت این افراد به همان کمیته ارجاع می‌گردد. او اعلام کرده بود که با این وصف در هر عملیات تروری که انجام می‌شود رهبر ایران نیز باخبر است و آن را تایید نموده است.
در چنین شرایط بحرانی و نامتعادلی سیدمحمد خاتمی نامزد رفورمیست جناح موسوم به چپ حاکمیت ایران به قدرت رسید و همانگونه که در ایران انتخابی غیر منتظره تلقی شد در سطح جهانی نیز معادلات سیاسی مربوط به ایران را درهم ریخت.
شاید به همین دلیل است که مخالفان رادیکال حکومت ایران از یک طرف و همچنین بنیادگرایان داخل حکومت از طرف دیگر ظهور خاتمی را فتنه‌ای جدید می‌دانستند که رویارویی ایران و امریکا را به تاخیر انداخته است.
در اوایل آبان ماه1376، سید محمد خاتمی در پیامی به اجلاس عمومی یونسکو در پاریس، اولین حرکت برون مرزی خود را انجام داد. او در این پیام به ایده‌ی گفتگوی تمدنها هم اشاره ای کرد. خاتمی در پیام خود ضمن انتقاد نسبت به سلطه جویی تمدن غربی و تصوری که از ایده جهانی شدن در دنیای مسلمانان وجود دارد خواستار تبادل اندیشه میان تمدنها شده و پرسید: “آیا یونسکو می تواند ملت ها را در معرفی و تثبیت معنای درستی از جهانی شدن فرهنگ که مساوی با غربی شدن نباشد یاری دهد؟ و نهایتاً روح تبادل اندیشه ها میان تمدنها را به جای گرایش به برخورد تمدنها در سطح بین‌المللی تبلیغ کند؟” [روزنامه همشهری – سوم آبان 1376]
تحولات داخلی ایران، به آرامی تأثیرات بین المللی خود را آشکار می کرد. پیش از این گفته شد که ماجرای دادگاه میکونوس و اخراج سفیر آلمانی از ایران منجر به خروج همه سفیران اروپایی از ایران شد. لیکن با تحولات بوجود آمده پس از دوم خرداد 76، نشانه هایی از احتمال بازگشت آنان به چشم می خورد. اولین خبر جدی در اینباره را روزنامه فیگارو چاپ پاریس منتشر کرد. این روزنامه در گزارشی که اوایل مهرماه منتشر شد، خبر داد که کشورهای فرانسه و ایتالیا خواهان بازگشت سفیران کشورهای اروپایی به ایران هستند. ژاک شیراک، رئیس جمهور فرانسه با اشاره به هدف کشورش برای توسعه «گفتگوی انتقادی» با ایران گفت در صورتی که ضمانتهای لازم برای بازگشت سفیر آلمان داده شود، سفیران اروپایی به ایران باز خواهند گشت.[سیزدهم مهرماه 1376]