اسعد تقی‌زاده و غلام‌حسین خالدی، دو محیطبان زندانی به اعدام محکوم شده‌اند و روزگار دشواری را می‌گذرانند.حکم اعدام ماشاالله مهنایی، یک محیطبان دیگر هم صادر شده است. در این شرایط که شکار غیرمجاز همچنان به محیط زیست و حیات وحش ایران آسیب می‌زند و محیطبانان با مشکلات بسیاری مواجهند، از مازندران خبر می‌رسد که یک فوتبالیست مشهور، نه تنها در حین شکار غیرمجاز، به روی محیطبان اسلحه کشیده، بلکه او را به آتش زدن خانه هم تهدید کرده است. حتی این محیطبان توسط بستگان فوتبالیست ملی‌پوش به شدت مورد ضرب و شتم قرار گرفته است. جواد حیدریان، روزنامه‌نگار و فعال حوزه محیط زیست در گفت‌وگو با روزآنلاین از وضعیت ناگوار موجود و مسائل و مشکلات محیطبانان گفته است.
تهدید و حمله به محیطبان مازنی
“محمد جنت فریدونی” نام محیطبان منطقه لپاسر رامسر است که تیرماه امسال درحالی که مشغول گشت‌زنی بود با دو شکارچی روبه‌رو شد. یکی از شکارچیان، عضو تیم ملی فوتبال بود که با اسلحه کشیدن به روی محیطبان فرار کرده و خود و بستگانش، محیطبان را تهدید به آتش زدن خانه‌اش کرده‌اند. اما ماجرا به اینجا ختم نمی‌شود و روز جمعه ۱۴ شهریورماه، این فوتبالیست مشهور که رسانه‌ها و مسئولان از او با نام اختصاری “م.خ” ، فوتبالیست اهل مازندران یاد می‌کنند به همراه گروهی از شکارچیان، دوباره به منطقه شکار ممنوع پا گذاشت. محیطبانها بدون هیچ معطلی خود را به محل شکار رساندند اما به گفته مسلم آهنگران، فرمانده یگان حفاظت محیط زیست استان مازندران، این افراد تفنگ شکاری را از منطقه خارج کرده بودند و بنابراین محیطبانان مدرکی مبنی بر شکار پیدا نکردند. اما فردای آن روز ۲ نفر از این افراد، در یکی از خیابان‌های شهر و در برابر چشمان فرزند ۳ ساله‌‌ی محیطبان، او را از خودرو پایین کشیدند و به شدت مورد ضرب و شتم قرار دادند.
نشانه‌ها و شواهدی که از سوی محیطبان و مسئولان اعلام می‌شود تنها به یک فرد بر می‌گردد: “محمدرضا خلعتبری”، بازیکن ملی‌پوش تیم سپاهان. او اما با تکذیب این ماجرا گفته اگرچه اسلحه شکاری مجاز در اختیار دارد اما مدت‌هاست در اصفهان حضور دارد و به شمال سفر نکرده است: “من شکایت می‌کنم. از همه کسانی که کدهایی دادند که به من می‌رسد، هم شکایت می‌کنم.”
این نخستین باری نیست که نگهبانان محیط زیست ایران که آنها را به نام محیطبان می‌شناسیم در ایفای وظیفه خود به مشکل بر می‌خورند. جواد حیدریان، روزنامه‌نگار و فعال محیط زیست که مدت‌هاست مسائل مربوط به محیطبانان را پیگیری می‌کند درخصوص علل بروز چنین اتفاقاتی به “روز” می‌گوید: “دلیل اصلی برخورد با محیط بان‌ها، در دست داشتن سلاح است. محیطبانها خودشان راضی نیستند سلاح داشته باشند. اما سازمان محیط زیست که پیش‌تر اداره شکاربانی بوده به ظن خود می‌خواست محیطبانها را در برابر تهدید جانی حفاظت کند؛ بنابراین به آنها سلاح داد. چندی پیش بازرسی سازمان محیط زیست به یکی از محیطبانهای محکوم به اعدام که گلایه کرده، گفته مگر ما به شما سلاح دادیم که آدم کشته شود؟ این نحوه مدیریت در سازمان محط زیست قطعا نمی‌تواند محیطبانها و محیط زیست را از دست تخریب‌گران و شکارچیان نجات دهد.”
او در عین حال از وضعیت دشوار اسعد تقی‌زاده و غلام‌حسین خالدی محیط‌بانانی می‌گوید که به دلیل شلیک به شکارچیان غیرمجاز درمناطق حفاظت شده و کشته شدن آنها، محکوم به اعدام شده‌اند.
این روزنامه‌نگار و فعال محیط زیست همچنین از وضعیت مشابه محیطبان دیگری که نام او پیش‌تر دررسانه‌ها مطرح نشده خبر می‌دهد: “برای ماشاالله مهنایی که در منطقه حفاظت شده خائیز و در حین انجام وظیفه، برای جلوگیری از شکار، باعث مرگ یک شکارچی شده بود، حکم اولیه اعدام صادر شده است.”
حیدریان در ادامه می‌گوید: “محیطبانها یا باید مجروح و کشته شوند یا محکوم به اعدام می‌شوند. راه سوم ساده است؛ محیط بان باید اجازه بدهد شکارچیان بی هیچ مشکلی از مناطق عبور کنند. البته این اتفاق بارها تکرار شده و هیچ وقت بازرس سازمان محیط زیست نبوده که ببیند.”
“کسی که آهو می کشد، نمی تواند انسان بکشد؟”
بیش از ۱۱۰ محیطبان و جنگل‌بان در طول سه دههی اخیر در حین انجام وظیفه جانشان را از دست داده‌اند که عمدتا بر اثر شلیک مستقیم و عمدی شکارچیان غیرمجاز بوده است. تعداد زیادی هم مجروح و قطع عضو شده و یا به دلیل مجروح کردن شکارچیان متخلف در درگیری، به پرداخت دیه محکوم شده و به زندان افتاده‌اند. محمد درویش، فعال محیط زیست در یادداشتی عنوان می‌کند که “به راستی در چنین شرایطی چند درصد از این پاسداران طبیعت، حاضرند در مسوولیت‌های خود بمانند و همچنان سلحشورانه و جان بر کف به انجام وظایف خود ادامه دهند؟ آیا آنها در خوشبینانه‌ترین حالت، حق ندارند تا با متجاوز، شکارچی و درخت‌افکن ساخته یا دست‌کم چشم بر تخلفات بربندند و به‌این‌ترتیب، جانشان را بیمه کنند؟”
جواد حیدریان روزنامه نگار و فعال این حوزه هم علت رفتارهای خشن با محیط بانان را عمومی نشدن اهمیت حفاظت از طبیعت می‌داند و می‌گوید: “آنها فکر می کنند ذی‌حق هستند و باید در طبیعت شکار و یا تخریب کنند اگر مقاومتی شود برخورد خشن می‌شود. در حقیقت ذات برخورد خشن است و کسی که اسلحه برای شکار بر می دارد می تواند به راحتی انسان هم بکشد. کسی که آهو می کشد نمی تواند انسان بکشد؟”
حیدریان معتقد است: “مسئله باید تبدیل به خواستی مردمی و با مشارکت همه توده‌ها و نخبگان باشد. فقط دولت یا رسانه ها نمی توانند مانع شوند. قوه قضائیه باید مقررات سخت تری وضع کند. مثل همین تشکیل دادگاه‌های جرایم محیط زیستی”.
این فعال محیط زیست به دستمزد اندک محیطبانان در مقابل وظایف دشواری که به عهده آنهاست هم اشاره می‌کند: “محیطبانها بین ۴۰۰ تا ۶۰۰ حقوق می‌گیرند. به نظر شما چه کسی با این حقوق خود را در معرض آسیب خستگی و گاهی گلوله قرار می دهد؟”
حیدریان در خصوص نقش سازمان محیط زیست در حل مشکلات محیطبانان هم می‌گوید: “مشخص است که محیط زیست اگر می‌خواهد تغییری در وضعیت این‌ها بدهد باید ابتدا کیفیت و امنیت برای این شغل ایجاد کند. مگر در کشورهای دیگر مثلا کنیا در آفریقا محیط بانان در امنیت هستند؟ آنجا هم مخاطراتی هست ولی زیرساخت، امکانات و قوانین آنها را ایمن می کند.”
مهرداد مسیبی، یک فعال محیط زیست دیگر هم پیش‌تر گفته بود: “طی سال های گذشته در جنگ بین شکارچیان و محیط بان ها، پیروز میدان شکارچیان بوده‌اند به گونه‌یی که شمار کشته‌شدگان شکارچیان به تعداد انگشتان دست هم نمی‌رسد اما تعداد محیطبانهای کشته شده به ۱۱۰ نفر رسیده و مجروحان و نقص عضو و جانبازان را هم اگر اضافه کنیم به بالای ۲۰۰ نفر می رسد.”
او هم به طعنه عنوان می‌کند: “یا محیط بان اجازه حمل اسلحه را دارد یا ندارد، اگر اجازه داشته باشد یا اجازه شلیک را دارد یا ندارد، اگر اجازه شلیک داشته باشد یا قانون از او حمایت می‌کند یا نمی‌کند، اگر قانون از او حمایت نکند به این نتیجه خواهیم رسید که به جای اسلحه یک دسته بیل یا چماق به دست این جماعت بی پشتوانه بایستی داد.”
روزآنلاین پیش‌تر بارها به مشکلات محیطبانان در ایران پرداخته است که اینجا، اینجا و اینجا می‌توانید بخشی از این مطالب را بخوانید.
طرح: روزنامه هفت صبح
