هنر روز، در بخش کتاب روز می کوشد کتاب ها و نشریاتی را که در حوزه اندیشه و هنر مباحث نظری را منعکس می کنند یا در مسائل اجتماعی و سیاسی مسائلی درخور دارند را به خوانندگان خود معرفی کند. ارجحیت با کتاب های روز خواهد بود و این به معنای غفلت از آثارمنتشر شده در گذشته دور یا نزدیک نیست. کتاب های منتشره از پدیدآورندگان ایرانی به زبان های دیگر یا ترجمه شده به این زیان ها هم در کتاب روزجای ویژه ای خواهند داشت. ناشران و پدید آورندگان آثار می توانند برای معرفی یک نسخه کتاب به نشانی زیر بفرستند.
po box 94000 creteil cedex
France10014
باران پائیزی آمد
height=“246” />
سیزدهمین شماره فصلنامه‌ی «باران»، ویژه فصل پاییز منتشر شد.
طرح روی جلد باران این شماره یکی از نقاشی‌های دلارا دارابی، دختر 19 ساله‌ای است که به اتهام قتل در انتظار اجرای حکم اعدام در زندان رشت بسر می‌برد.
شماره جدید فصلنامه‌ی «باران» با سرسخن مسعود مافان تحت عنوان چند نکته، یادداشتی درباره‌ی زنده‌یاد عمران صلاحی با عنوان «من صدای تپش قلب تو را می‌شنوم» به قلم عنایت سمیعی؛ و دو خاطره از اورهان پاموک، برنده‌ی نوبل امسال با ترجمه‌ی مهدی استعدادی‌شاد و علی شفیعی آغاز می‌شود.
در این شماره همچنین گفت و گویی با فرزند یک اعدامی در دهه‌ی شصت (شیوا اقبالی) منتشر شده است. چند مقاله در زمینه‌ی انقلاب مشروطه، دیگر عناوین سیزدهمین شماره‌ی فصلنامه‌ی «باران» را تشکیل می‌دهد: نقش اقلیت‌های مذهبی در جنبش مشروطیت(ناصرالدین پروین)، روشنفکران مشروطیت و خط فارسی(فروغ حاشا بیکی)، شعرنو؛ نوزاد ماندگار مشروطیت(منصور خاکسار)، بررسی نمایشنامه‌های فتحعلی آخوندزاده (بهروز شیدا)، میرزارضای شاه‌شکار(هما ناطق)، و میرزاده عشقی و نخستین اپرای ایرانی(سولماز نراقی).
در بخش اندیشه، مقاله‌ی برزخ سنت و مدرنیته (احمد علوی)، و بخش نقد و نظر، مقالاتی چون: نامه‌ای به دوست زرین قلم (مهدی استعدادی‌شاد)، نگاهی به ادبیات فارسی در هند با عنوان «وقتی طوطیان هند شکرشکن شدند»(پاکسیما مجوزی)، نگاهی به سفرنامه‌ی دو نویسنده‌ی سوئدی به ایران تحت عنوان «شرقی‌سازی غربی!» (سعید مقدم)، نگاهی به کتاب نوشتن با دوربین گفت‌و‌گو با ابراهیم گلستان (شهرنوش پارسی‌پور)، و نقد داستان کوتاه چاه‌کن‌ها نوشته‌ی محمد بهارلو از مجموعه‌ی شهرزاد قصه بگو(سدا زنده‌رودیان) را در برگرفته و در بخش «تازه چه خبر؟»، از کارهای تازه عزت‌السادات گوشه‌گیر خبر داده شده است.
داستانی از ایوان بانین برنده‌ی نوبل سال 1933(با ترجمه‌ی مرضیه ستوده) و سه داستان کوتاه از کوشیار پارسی، محمد عقیلی و احمد خلفانی؛ و همچنین اشعاری از یاشار احدصارمی، عباس صفاری، و هارولد پینتر با ترجمه بهزاد رعیت در بخش شعر و داستان این شماره منتشر شده است.
در پی مرور و معرفی کتاب در ماگادان کسی پیر نمی‌شود (خاطرات عطاء صفوی به کوشش اتابک فتح‌الله زاده) در شماره‌ی پیشین باران، در این شماره از شیوا فرهمند، ویراستار کتاب، پاسخ و توضیحی چاپ شده است.
از کوچه های سفر
کوچه های موازی- مجموعه داستان – جوادجواهری - نشرچمشه – 92 صفحه – 900 تومان
کوچه های موازی مجموعه 10 داستان است از 11 داستانی که برا ی گرفتن مجوز به وزارت ارشاد اسلامی فرستاده شده است. داستان یازدهم به نام عکس اجازه انتشار نگرفت و بقیه داستان ها از این نویسنده ایرانی مقیم فرانسه منتشر شد. جواد جواهری که خوانند گان می توانند قصه عکس او را در بخش “چاپ ویژه” هنر روز بخوانند، در باره داستان های کتایش نوشته است: “این قصه هابیشتر در سفر نوشته شده اند. درانها رخوت و شتاب مسافری است که بیرون از زمان ایستاده است. وقتی جهان تصویر بیضی ابر آلودی بیش نیست، یا منظری ناپیدا پشت پنجره ای شتابان. سفرهای ناگزیر، داستانهای لجوج. شاید د رمسافر مضاعف رازی باشد که باید ویا نباید برآن دست
نهاد.”
از سال های آرمان و تهمت
از آن سال… و سال های دیگر- حمزه فراهتی
525 صفحه- پائیز 1384- انتشارات فروغ آلمان
آن سال ها، سال های آرمان بود، سال های انقلاب. چریک های جوان- مارکسیست و مسلمان- سلاح در دست به کوه زدند، در خانه های تیمی پنهان شدند تا با صدای تفنگ مردم را ازخوب بیدار کنند وسرنوشت کشور خود را رقم بزنند. می خواستند د رکوهها آفتاب بکارند، به انبار کتا ن فقر کبریت بکشند وجهانی دیگر به ارمغان بیاورند. جنبشی جهانی بود که ریشه در انقلاب کوباداشت و براه چه گوارا می رفت. جنبشی که دو سازمان مسلح را در ایران پدیدآورد. فدائیان و مجاهد ین خلق که تاثیری بزرگ بر انقلاب ایر ان گذاشتند و خود دچار سرنوشتی شگفت شدند.
حمزه فراهتی که اکنون دهه شصتم زندگی را پشت تاکسی اش در برلین پشتسر می گذارد، یکی از بازماندگان فدائیان خلق ایران است. او که از زندان و مرگ جان بدر برده، سال های تلخ مهاجرت در شوروی را گذرانده و اکنون روزهای سیاه برلین را به شب های تارش پیوند می زند، سرنوشت خود و سازمانش را در کتابی سخت خواندنی روانه بازار کرده است.
کتاب با صناعتی که به نویسنده ای حرفه ای پهلو می زند، از کود کی نویسنده می آغازد. فضای اجتماعی را ترسیم می کند که از دل آن پسری فقیر بر می آید، پزشک می شود و به سازمان مسلح و مخفی فدائیان خلق ایران می پیوندد.
همه تاب و تب آن دوران در کتاب هست. سرنوشت مردان و زنان آرمانی. جان هائی که فدا می شوند و بر بنیاد نظریه هائی که آن سال ها بسرخی آتش بود- تعبیر از سیاوش کسرائی - و سال های دیگر طعم دود گرفت.
دوران اما براه دیگر رفت. انقلابی که در رسید آن نبود که دو سازمان مسلح در راهش رزمیدند. انقلابی که زنان ومردان آرمانی را کمر به قتل عام بسته بود. حتی چریک های مارکسیستی را که سلاح بر زمین گذاشته وراه ونام سیاست رابرگزیده بودند: سازمان فدائیان خلق ایران( اکثریت) که حمزه فراهتی هم همراه آنانست.
تصویر این دوران هم به زیبائی و تمامی د رکتاب هست. کتابی که در قلب آن داستان مرگ صمد بهرنگی مثل خاطره ای دور و تلخ، ریشه ها و میوه های فرهنگ جامعه ایران را در معرض داوری می گذارد. داستانی که از مرگ نویسنده ای اسطوره ای می سازد. معلم ونویسنده مردمی و دوست داشتنی مانند هر انسان عادی که شنا نمی داند در آب های ارس غرق می شود. اما فرهنگ شهادت به او لباس شهیدمی پوشاند و تصویرش را با آن کلاه معروف در کنار چه گوارا قرار می دهد. مستند هم در سناریوی شهادت که توسط جلال آل احمد رقم می خورد، نظامی همراه صمد است که همین حمزه فراهتی باشد. همراهی که تلاشش برای نجا ت دوست عزیزش بی ثمر است و خود قربانی سال های سیاه تهمت می شود. همه ماجرا راباید در کتاب خواند.
اما مهم ترین ویژگی کتاب انصاف آن است هنگامی که نوبت داوری در باره آد مها می رسد ونقد سال های رفته. حمزه فراهتی سازمانی را که در صفوفش رزمیده با اوصاف زیبا می ستاید، جان باختگان را ارج می گذارد ؛ اما از نقد روش ها و سیاست ها غافل نیست. کم و کاست را می گوید وباز می گوید.
در سراسر کتاب که صدها نام در آن آمده، حتی یک داوری منفی در مورد کسی نیست. واین حادثه ای است در فرهنگ سیاسی ایران. مردی که عمر خود را بر سر آرمانش گذاشته و سالیان دراز قربانی تهمت بوده است، به درستی، بر شومی فرهنگ پدر سالار تهمت و ترور شخصیت واقف است. از یارانی که اندیشه و راه دیگر یافتند و حتی او را موردتهمت قرار دادند با ستایش یاد می کند. و د رمورد کسان دیگر از حد بردن نام در نمی گذرد.
چه خوب بود که اصطلا حات مشخص در مورد ر ژ یم های کنونی و فعلی ایران که یاد آور همان فرهنگ ویرانگر است، جای خود را به ترم های سیاسی معمول می دادو کتاب رابه سندی تاریخی تبدیل می کرد.
آرام
شورش ( روایتی زنانه از انقلاب ایران)
مهر انگیز کار- 342 صفحه – انتشارات باران سوئد
مهر انگیز کار بیش از هر چیز روزنامه نویس ونویسنده بود. استادانه گزارش های یکه می نوشت که گفتی کار نویسنده ای است. وکا لت شغلش بود که انقلاب به سرنوشتش تبدیل کرد. انقلابی که دستمایه کتاب اوست و با همان شگرد گزارش – داستان.
کتاب از همانجا می آغازد که زندگی مهرانگیر کار شکل گرفت: اهواز. راوی زنی است که هم خودنویسنده است و هم نیست، بیشترنماد زنان روشنفکری است که میوه انقلاب مشروطیت بودند و در دهه چهل به بار نشستند. زنانی که سرنوشتی شگفت یافتند. به پای جوخه های اعدام ر فتند، زندان های جانفرسا را پشت سر گذاشتند واگر خانه نشین نشدند راهی جز ترک سرزمین خویش نداشتند. همه این زن ها در کتاب هستند. شخصیت های واقعی مثل ماری و پرسوناژهای نمادین، ترکیبی از رویا وواقعیت و همه د رمحاصره جهان مرد سالار. جهانی که از خانه پدری متعصب در اهواز تا محافل روشنفکری عصر پهلوی و بیت شیخی در قم و در روزگار جمهوری اسلامی زن را محاصره کرده است.
نگاهی یگانه و زنانه است و بیرون از دشنام های سیاسی و ارزیابی های گروهی، تلاشی است برای شناختن زن ایرانی و رسیدن به ریشه ها. و پشت همه اینها نگاهی متفاوت به جامعه ایرانی. تصویری تازه از “مرد خدا” و نقاشی دقیق و کریه سیمای “ پدر سالار”.
هر چند روایت زنانه انقلاب مهر انگیز کاریکی دوجا قربانی شر ح دقیق رویدادها می شود و به یکدستی کتاب لطمه می زند، اما سطوری نا نوشته که در روح کتاب موج می خورد، پرسش جانسوزی را به میان می کشد: “براستی کیستیم ما ایرانیان؟ این چند چهرگی هولناک از کجا می آید؟”
شورش زنی آرام، راهی به ریشه های هستی زن ایرانی می جوید وآینه ای برابر ما می گذارد. جرئت داریم سیمای واقعی خود راببینیم؟
فرهنگ واژه سازی در زبان فارسی (مجموعه 4 جلدی)
نویسنده: کامیاب خلیلی
757صفحه، تهران: انتشارات قصیده سرا، 1385، چاپ اول
زبان شیرین و پرتوان فارسی، زبان ترکیبی- اشتقاقی است. به این معنی که از الفاظ موجود در فارسی، بر حسب نیاز و به منظور گسترش زبان با دو شیوه (ترکیب و اشتقاق)، کلمات تازه با معانی نوساخته می شود. برای ایجاد کلمات تازه باید با اصول و روش های ترکیب و اشتقاق و قواعد و ساختمان آنها آشنا بود. مجموعه چهار جلدی حاضر به معرفی این اصول و قواعد می پردازد و نمونه هایی از انواع واژه سازی در فارسی را ارائه می دهد.
هویت تاریخی ومشکلات کنونی مردم کرد
نویسنده: عبدالله ابریشمی
251 صفحه، تهران: نشر آنا، 1385، چاپ اول
در این کتاب، نویسنده کوشیده است هویت تاریخی و موقعیت کنونی کردها را بررسی کند و ابعاد ناشناخته مشکلات آنان را نشان دهد. او با اتکاء به شواهد تاریخی نشان می دهد که پایداری هویت فرهنگی و اجتماعی مردم کرد، مرهون چهار عامل است: 1- حضور فعال حکومت های منطقه ای کرد، پس از اسلام تا اواسط قرن نوزدهم، 2- ساختارهای عشیره ای به عنوان گروه به هم پیوسته ز مین دار؛ 3- شرایط جغرافیایی، 4- عوامل فرهنگی. در ادامه نویسنده به بررسی شرایط کردها از آغاز قرن بیستم می پردازد. او به این نتیجه می رسد که از ابتدای این قرن با از میان رفتن حکومت منطقه ای کردها، در هم ریختن ساختار عشیره ای و از اهمیت افتادن شرایط جغرافیایی به دلیل پیشرفت تکنولوژی و وجود جنگ ابزارهای نوین، مشکلات و مصائب جدی کردها آغاز شد. از سوی دیگر با ایجاد تحول در ساختار دولت های سنتی فراقومی در منطقه خاورمیانه در آن دوران و شکل گیری «دولت – ملت» های خاص، که در آنها یک قومیت به سرکوب قومیت های دیگر می پردازد، کردها تحت فشار شدیدتر حکومت های خاورمیانه قرار گرفتند. کتاب حاضر تصویرگر گوشه های از رنج ها و مشکلات مردم کرد به دنبال تحولات نامبرده است.
اتحاد جماهیر شوروی و رضا شاه (بررسی روابط ایران و شوروی میان دو جنگ جهانی)
نویسنده: اکبر ولی زاده
320 صفحه، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1385، چاپ اول
در این کتاب، نویسنده کوشش کرده است ریشه ها و علل اصلی مواضع و سیاست های اتحاد جماهیر شوروی در رابطه با ایران در دوران «رضا شاه» را توضیح دهد. او نشان می دهد که واکنش شوروی در قبال حکومت «رضا شاه»، در چنبره منافع ملی این کشور گرفتار آمده بود و نگرش های ایدئولوژیک در آن چندان دخیل نبود. کتاب شامل پنج بخش است. بخش اول به مباحث نظری درباره سیاست خارجی، منافع ملی و استراتژی و اهداف شوروی در جهان و ایران اختصاص دارد. بخش دوم به روابط ایران و روسیه از آغاز تا انقلاب اکتبر 1917 می پردازد. در فصل های سه گانه بخش سوم، مباحثی هم چون قرارداد 1921، دیدگاه های شوروی درباره «رضا خان» و برخورد این کشور با جنبش ها و قیام های ملی و مردمی ایران در آن دوره، مطرح می شود. موضوع بخش چهارم، مواضع شوروی در قبال تشکیل سلسله پهلوی و سیاست های «رضا شاه» است. این بخش در چند فصل، موضوعاتی هم چون اختلاف تجاری، اقدامات ضد کمونیستی «رضا شاه» و نیز واکنش شوروی نسبت به این جریان ها را بررسی می کند. در بخش پنجم، گرایش «رضا شاه» به نیروی سوم، برخورد شوروی با این مسئله، اشغال ایران توسط نیروهای شوروی و خروج «رضا شاه» از ایران مورد بررسی قرار می گیرد.
تجدد ادبی در دوره مشروطه
نویسنده: یعقوب آژند
535 صفحه، تهران: موسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی، 1385، چاپ اول
در این کتاب، روند تجدد ادبی در ایران دوره مشروطه نقد و بررسی می شود. نویسنده در این بررسی نشان می دهد که ادب مشروطه، حاصل به هم جوشیدن و در هم تنیدن عوالم گوناگون است و با اینکه وسیله و برداری است. برای رساندن پیام های سیاسی و اجتماعی زنده و تپنده زمانه، اما خود به کلیتی بدل می شود که دستگاه عاطفی و روانی ملتی را در مقطعی خاص از زمان، به نمایش می گذارد و در روند تاریخی ادب ایران، حضوری یگانه می یابد. با مطالعه کتاب حاضر متوجه دگرگونی شیوه اداراک، طرز دیدن و حس کردن در دوران تجدد ادبی در ایران می شویم و تازگی و شهامت در آثار شاعران و نویسندگان این دوره که خود برخاسته از طبع نوطلب زمانه است- را در می یابیم. عناوین پاره ای از فصل های کتاب عبارتنداز: «سیاست: سنت و بداعت»، «درنگی در گذشته»، «چهرهای شعر مشروطه»، «جدال سنت و تجدد»، «شکل شکنی شعر»، «نیما یوشیج»، «چهر های شعر و تجدد»، «ریشخند قلم: مطبوعات»، «نیشخند قلم: شعر»، «چهره های طنز»، «نشریات ادبی داخل»، «نشریات ادبی خارج»، «نمایشنامه نویسی: گامی در آزمودگی»، «چهر های نمایشی دوره مشروطه»، «دو رویه رمان مشروطه: تاریخ و جامعه» و «داستان کوتاه: مرزشکنی سنت».
کاتوزیان، محمد علی: سعدی شاعر عشق و زندگی
نویسنده: محمد علی همایون کاتوزیان
358 صفحه، تهران: نشر مرکز، 1385، چاپ اول
این کتاب شامل مجموعه مقالاتی از «محمد علی همایون کاتوزیان» است که در چند سال اخیر در مجله «ایران شناسی» منتشر شده. در این مجموعه مقالات، وجوه گوناگون افکار، روحیات و اشعار «سعدی» بررسی شده است. همچنین مسایلی از قبیل آن که تا چه حد از اشعار «سعدی» می توان پی به رویدادهای واقعی زندگی او برد، سفرهای «سعدی»، تحصیل او در نظامیه، دیدگاه های او در مسایلی چون دروغ مصلحت آمیز و درویشی و تصوف و عشق، ویژگی های غزل او، و ریشه های برخی برخوردهای منفی با شعر «سعدی» در دوران معاصر، مورد بحث و تحلیل قرار گرفته است.
سازشناسی موسیقی کردی (مصور)
نویسنده: بهزاد نقیب سردشت
400 صفحه، تهران: انتشارات توکلی، 1385، چاپ اول
نویسنده در این کتاب به شیوقدما، سازهای موسیقی کردی را در سه گروه یعنی سازهای بادی، سازهای زهی و سازهای ضربی معرفی کرده است. در مجموع در این پژوهش، هفت ساز بادی، هشت ساز زهی و یازده ساز ضربی بررسی شده و ویژگی های فنی و فیزیکی، کاربرد و جایگاه و نقش این سازها در باورها و ادبیات فولکوریک بازگو شده است. عناوین بخش های ششگانه کتاب عبارتنداز: 1- دانش موسیقی و موسیقی کردی، 2- نوازنده و نوازندگی در موسیقی کردی، 3- ادیان و موسیقی کردی، 4- سازهای بادی موسیقی کردی، 5- سازهای زهی موسیقی کردی، 6- سازهای ضربی موسیقی کردی.
افسانه های حشاشین، یا، اسطوره های فدائیان اسماعیلی
نویسنده: فرهاد دفتری
ترجمه: دکتر فریدون بدره ای
379صفحه، تهران: انتشارات فرزان روز، 1385، چاپ دوم
داستان های اسرار آمیز فدائیان اسماعیلی، حسن صباح رهبر مرموز آنان، و قلعه های دورافتاده شان در کوهستان های شمالی ایران و نیز در سوریه، از قرن دوازدهم میلادی تاکنون مورد توجه مشتاقانه مردم سراسر جهان بوده است. در کتاب حاضر که بوسیله یکی از پژوهشگران برجسته تاریخ و عقاید اسماعیلیه نوشته شده، ماجرای فدائیان اسماعیلی از آغاز و در دنیای اسلامی قرون وسطی، با زبانی شیرین و دقیق تشریح شده است. این کتاب همچنین شامل ترجمه فارسی رساله با اهمیت «سیلوستر دوساسی»، شرق شناس مشهور فرانسوی، درباره فدائیان اسماعیلی و منشاء نام آنان است. این رساله برای نخستین بار در اختیار خوانندگان فارسی زبان قرار می گیرد.
یهودیت، بررسی تاریخی
نویسنده: ایزیدور اپستاین
ترجمه: بهزاد سالکی
439 صفحه، تهران: موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، 1385، چاپ اول
این کتاب، پژوهشی است جامع با رویکردی توصیفی درباره دین یهود. نویسنده آن، ربی دکتر ایزیدور اپستاین، از متخصصان تاریخ یهودیت بود. او که آثار مهمی در باب دین و اخلاق یهودی نوشته است در پیشگفتار کتابش می نویسد: [این کتاب به هیچ وجه تاریخ حیات یهودیان نیست؛ همچنین، شرح و گزارش کمک های قوم یهود به تمدن و پیشرفت بشری نیست، بلکه اساسا به بررسی یهودیت به عنوان شیوه دینی و متمایزی از حیات علاقه مند است که می کوشد آن را در پس زمینه چهار هزار سال تاریخ یهود از زمان تالیف کتاب مقدس تا تاسیس دولت مدرن اسرائیل در روزگار خود ما ارائه کند]. کتاب با مهاجرت «ابراهیم»، بنیانگذار ملت یهود، از اور به کلده آغاز می شود و با جستجوی خاستگاه، رشد و گسترش دائم یهودیت- باورها و تعالیم اخلاقی و دینی آن، امیدها، آرزوها و ایده آل های آن – بررسی خود را ادامه می دهد. نویسنده همچنین به بحث درباره جنبش ها و تاثیرات مذهبی ای که به شکل گرفتن دین یهود در جلوه های متنوع آن کمک کرده اند، می پردازد. این پژوهش با واژه نامه انگلیسی – فارسی و فهرست اسامی اشخاص، اماکن، کتاب ها و اصطلاحات به پایان می رسد.
تا نظم هندسی واژه ها (تفسیر شعرهای ساختمند معاصر: جلد اول)
نویسنده: محمد حقوقی
247 صفحه، تهران: نشر قطره، 1385، چاپ اول
این کتاب، جلد اول از یک مجموعه سه جلدی است که در آن شعرهای ساختمند معاصر، تفسیر می شوند. نویسنده در این مجموعه تنها به شعرهایی پرداخته است که قابل شکل شکافی و تفسیر و چه بسا ترسیم اند؛ شعرهای ساختمندی که در کامل ترین شکل خود، چه بسا حذف یک کلمه به ساختمان آنها لطمه می زند و آن ها را از اندازه و اندام خواهد انداخت. جلد اول این مجموعه با مباحثی درباره «اصل ساخت» و «اصل تفسیر و ترسیم» آغاز می شود، سپس نمونه ای از تفسیر و ترسیم می آید. در ادامه شش شعر از «نیما یوشیج» و شش شعر از «احمد شاملو» بر اساس آنچه که در بخش های پیشین بازگو شده است، تفسیر و ترسیم می شود.