آملی بوبو
علی رغم وجود ذخایره هنگفت نفت و گاز در ایران، امروز تنها شرکت های چینی و هندی در این کشور حضور دارند.
توافق اتمی که روزنه امیدی برای لغو تحریم های بین المللی به همراه داشته، افق هایی را برای شرکت های نفتی خارجی ایجاد کرده، ولی این امر تا چندین ماه آینده، و حتی چندین سال آینده، عملی نخواهد بود و تازه این درحالی است که شرایط قراردادهای پیش بینی شده جالب توجه باشد.
یکی از تحلیلگران بخش نفتی می گوید که توافق روز پنج شنبه “می تواند نشان دهنده گام اول برای بازگشت شرکت های غربی به ایران باشد”.
تحریم های اعمال شده علیه ایران توسط ایالات متحده از سال های ۱۹۷۹ و سپس از سال ۲۰۰۶ توسط سازمان ملل و اتحادیه اروپا به تدریح باعث عزیمت شرکت های بزرگ نفتی از ایران شد؛ شرکت فرانسوی توتال آخرین شرکتی بود که این کشور را در سال ۲۰۰۸ ترک کرد. امروز تنها چند شرکت چینی و هندی در ایران حضور دارند.
دورنمای لغو تحریم ها یک فرصت بالقوه نادر را ایجاد خواهد کرد: امروز ایران علی رغم تحریم ها، هنوز به عنوان پنجمین تولید کننده سازمان اوپک محسوب می شود و در سال ۲۰۱۴ روزانه به طور میانگین ۲ ممیز ۸۱ میلیون بشکه نفت تولید کرده [۴ میلیون بشکه در سال ۲۰۰۸] و صادرات آن در حدود ۱ ممیز ۱ میلیون بشکه نفت است. درخصوص گاز، این کشور دارای دومین ذخایر جهانی پس از روسیه است که البته بخش اعظم آن در حوزه پارس جنوبی قرار دارد.
فرانسیس پرن، رییس گروه مجله های تخصصی “استراتژی و سیاست انرژی”، دراین خصوص می گوید: “ایران کشوری با پتانسیل های نفتی و گازی قابل توجه است. کشورهایی کمی هستند که هر دو را با هم داشته باشند و همه در صنعت نفت این موضوع را می دانند.”
پی یر ترزیان، مدیر مجله “پترو استراتژی”، معتقد است که بازگشت شرکت های خارجی به ایران بی شک تا قبل از چند ماه آینده امکان پذیر نخواهد بود.
ابتدا به این دلیل که “توافق [روز پنج شنبه] یک توافق سیاسی با چشم اندازهای کلی است. اکنون باید روی جزئیات فنی کار کرد و به یک توافق نهایی دست یافت”.
به هرحال، منفعت شرکت های خارجی به شرایط مندرج در قراردادهای جدید بستگی دارد.
برتران اوده، تحلیلگر متخصص در بخش انرژی، می گوید: “برای بازگرداندن شرکت های خارجی به ایران باید شرایط مالی مندرج در قراردادها جالب توجه باشد؛ درحالی که قبل از اعمال تحریم ها اینگونه نبود. سیستم «بیع متقابل» [بای بک] برای شرکت های بین المللی مخاطرات زیادی به همراه داشت.”
درحالی که اکثر قراردادهای نفتی جهان بر پایه امتیاز یا مشارکت در تولید استوار است، ولی ایران تاکنون از قراردادهای “بیع متقابل” یا خدمات برای مدت محدود سود برده؛ دراین حالت، شرکت ها بخاطر سرمایه‌گذاری‌شان در تأسیسات دستمزدی را دریافت می کنند، ولی تولید برای شرکت ملی نفت ایران خواهد بود.
آقای پرن دراین خصوص می گوید: “ایران کاملاً به این مسأله واقف است و وزیر نفت این کشور مدتی است که روی نوعی قرارداد نفتی جدید تحت عنوان «قراردادهای نفتی ایران» کار می کند که می تواند مشوق شرکت های خارجی باشد.”
او می افزاید: “دلیل این امر این است که ایران می خواهد با بهترین ها کار کند.”
اگر غیبت طولانی مدت شرکت های عظیم آمریکایی باعث پیچیده شدن بازگشت آنها به ایران شود، ولی می توان گفت که شرکت های نفتی اروپایی مانند “توتال”، “انی”، یا “شل”، از وضعیت بهتری برخوردارند. به عقیده آقای پرن، “ایران چندان از عملکرد شرکت های آسیایی که درحال حاضر در این کشور حضور دارند راضی نیست”.
منبع: لوریان لوژور، ۴ آوریل ۲۰۱۵
